I. Tổng Quan Về Tình Hình Nhiễm Bệnh Giun Đũa Ở Lợn Hiện Nay
Bệnh giun đũa ở lợn là một vấn đề phổ biến, ảnh hưởng lớn đến năng suất chăn nuôi. Tình trạng nhiễm giun đũa gây ra nhiều tác hại, từ việc làm chậm lớn, giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng đến các biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, viêm phổi. Việc nghiên cứu và kiểm soát bệnh giun đũa ở lợn là vô cùng quan trọng để đảm bảo sức khỏe vật nuôi và hiệu quả kinh tế cho người chăn nuôi. Đặc biệt, tại các vùng chăn nuôi nhỏ lẻ, công tác phòng bệnh còn nhiều hạn chế, dẫn đến tỷ lệ nhiễm bệnh cao. Theo Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (1999), lợn mắc giun đũa chủ yếu từ 2 – 6 tháng tuổi, sau đó giảm dần. Ở lợn dưới hai tháng tuổi tỷ lệ nhiễm thấp.
1.1. Đặc Điểm Hình Thái Và Chu Kỳ Phát Triển Của Giun Đũa
Giun đũa lợn (Ascaris suum) có màu trắng sữa, hình ống, hai đầu nhọn. Giun cái đẻ khoảng 200.000 trứng mỗi ngày. Trứng theo phân ra ngoài, phát triển thành phôi thai có khả năng gây bệnh trong điều kiện thích hợp. Lợn nuốt phải trứng, ấu trùng nở ra, di chuyển qua gan, phổi rồi trở lại ruột non để phát triển thành giun trưởng thành. Thời gian hoàn thành vòng đời khoảng 54-62 ngày. Theo Nguyễn Thị Kim Lan và cs. (1999), giun đũa lợn phát triển không cần ký chủ trung gian, giun cái đẻ mỗi ngày 200.000 trứng, trung bình mỗi giun cái đẻ 27 triệu trứng (Cram, 1925).
1.2. Tác Hại Của Bệnh Giun Đũa Đến Sức Khỏe Và Năng Suất Lợn
Bệnh giun đũa gây ra nhiều tác hại cho lợn. Ấu trùng di chuyển qua gan, phổi gây tổn thương, viêm nhiễm. Giun trưởng thành ký sinh ở ruột non, lấy chất dinh dưỡng, gây viêm loét, tắc ruột. Lợn bị bệnh thường chậm lớn, còi cọc, giảm năng suất. Khi ấu trùng theo máu vào gan và dừng lại ở mạch máu gây lấm tấm xuất huyết, đồng thời gây hoại tử tế bào gan. Khi ấu trùng từ mạch máu phổi di chuyển đến tế bào gây vỡ mạch máu, ở phổi có nhiều điểm xuất huyết, phổi bị viêm, triệu chứng viêm phổi có thể kéo dai 5 – 14 ngày có khi làm con vật chết.
II. Thách Thức Trong Kiểm Soát Nhiễm Bệnh Giun Đũa Ở Lợn
Việc kiểm soát nhiễm giun đũa ở lợn gặp nhiều khó khăn do trứng giun có sức đề kháng cao, tồn tại lâu trong môi trường. Thói quen chăn nuôi thả rông, vệ sinh chuồng trại kém cũng tạo điều kiện cho bệnh lây lan. Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc điều trị giun đũa không đúng cách có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc. Hiện nay mạng lưới thú y cơ sở ngày càng củng cố nhưng công tác khuyến nông tẩy giun sán cho lợn chưa được chú trọng do hình thức chăn nuôi nhỏ lẻ, thiếu tập trung đã gây khó khăn cho công tác của cán bộ thú y cơ sở, chính vì vậy mà tỷ lệ lợn nhiễm giun đũa lợn khá cao.
2.1. Yếu Tố Nguy Cơ Gây Nhiễm Giun Đũa Ở Lợn Tại Đại Từ
Các yếu tố như điều kiện vệ sinh chuồng trại, phương thức chăn nuôi, mật độ nuôi, và việc quản lý chất thải ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ nhiễm giun đũa. Tại Đại Từ, Thái Nguyên, nhiều hộ chăn nuôi vẫn chưa chú trọng đến vệ sinh, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm cao. Bệnh truyền chủ yếu qua đường miệng. Lợn liếm dụng cụ, máng ăn, nền chuồng, đất ở bãi chăn có nhiễm trứng giun đũa nên trứng dễ xâm nhập vào đường tiêu hóa. Khi bón phân tươi cho ruộng trồng cây thức ăn thì trứng giun đũa sống được vài tháng ở đất và cây thức ăn.
2.2. Khó Khăn Trong Chẩn Đoán Và Điều Trị Bệnh Giun Đũa
Việc chẩn đoán bệnh giun đũa ở giai đoạn sớm thường khó khăn do triệu chứng không rõ ràng. Việc sử dụng thuốc trị giun đũa cần tuân thủ đúng liều lượng và phác đồ để đảm bảo hiệu quả và tránh gây kháng thuốc. Khi lợn nhiễm ít giun, triệu chứng không rõ ràng. Bệnh giun đũa thường biểu hiện rõ ở những lợn nuôi thiếu dinh dưỡng, thiếu vitamin, nhiễm nhiều giun. Phạm Sỹ Lăng và cs. (2007) cho biết: bệnh giun đũa thường có triệu chứng rõ rệt và tác hại nhiều ở lợn 2 – 4 tháng tuổi.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tình Hình Nhiễm Giun Đũa Ở Lợn
Nghiên cứu về tình hình nhiễm giun đũa cần áp dụng các phương pháp khoa học để thu thập và phân tích dữ liệu chính xác. Các phương pháp bao gồm: điều tra dịch tễ học, xét nghiệm phân, mổ khám, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng trị. Từ đó, có thể đưa ra các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. Để hiểu rõ hơn và giải quyết vấn đề mà thực tế đề ra, đồng thời bước đầu đánh giá hiệu quả sử dụng của một số loại thuốc ký sinh trùng hiện nay. Được sự đồng ý của bộ môn Thú y – khoa Chăn nuôi thú y, trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, em tiến hành thực hiện đề tài: “Tình hình nhiễm bệnh giun đũa ở lợn tại một số xã thuộc huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên và áp dụng biện pháp phòng chống”.
3.1. Điều Tra Dịch Tễ Học Bệnh Giun Đũa Tại Huyện Đại Từ
Điều tra dịch tễ học giúp xác định tỷ lệ nhiễm giun đũa theo địa phương, lứa tuổi, giống lợn, và phương thức chăn nuôi. Thông tin này rất quan trọng để xây dựng kế hoạch phòng chống bệnh hiệu quả. Tại tỉnh Thái Nguyên nói chung và huyện Đại Từ nói riêng có điều kiện cho việc phát triển chăn nuôi lợn, nhưng người chăn nuôi chưa quan tâm đến công tác phòng trị bệnh do giun sán gây ra, vì vậy đã gây thiệt hại lớn về kinh tế, dẫn đến người chăn nuôi không yên tâm phát triển rộng chăn nuôi.
3.2. Xét Nghiệm Phân Và Mổ Khám Để Xác Định Tỷ Lệ Nhiễm
Xét nghiệm phân bằng phương pháp phù nổi giúp phát hiện trứng giun đũa. Mổ khám lợn chết hoặc lợn loại thải giúp xác định số lượng giun trong ruột và các tổn thương do giun gây ra. + Đối với lợn trên 2 tháng tuổi: kiểm tra phân bằng phương pháp phù nổi để tìm trứng, mổ khám để tìm trứng, mổ khám để tìm giun tròn ở ruột non. Có thể dùng phản ứng biến thái nội bì (dùng kháng nguyên pha loãng với tỷ lệ 1/200 tiêm nội bì vành ngoài tai hoặc nhỏ vào xoang kết mạc mắt).
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tình Hình Nhiễm Giun Đũa Tại Đại Từ
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm giun đũa ở lợn tại Đại Từ, Thái Nguyên còn khá cao, đặc biệt ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Các yếu tố như vệ sinh chuồng trại kém, phương thức chăn nuôi thả rông, và việc sử dụng thuốc trị giun không đúng cách góp phần làm tăng tỷ lệ nhiễm bệnh. Kết quả nghiên cứu của đề tài là những thông tin về tình hình nhiễm giun đũa lợn theo vùng sinh thái, độ tuổi, tính biệt, giống, các tháng trong năm, phương thức chăn nuôi và biện pháp phòng chống.
4.1. Tỷ Lệ Nhiễm Giun Đũa Theo Lứa Tuổi Và Giống Lợn
Lợn con và lợn choai có tỷ lệ nhiễm giun đũa cao hơn so với lợn trưởng thành. Một số giống lợn địa phương có sức đề kháng kém hơn so với các giống lợn ngoại. - Biến động nhiễm theo tuổi: Lợn nhiễm giun đũa cao ở lứa tuổi từ 2 –7 tháng tuổi sau đó giảm dần.
4.2. Ảnh Hưởng Của Phương Thức Chăn Nuôi Đến Tỷ Lệ Nhiễm
Lợn chăn nuôi thả rông có tỷ lệ nhiễm giun đũa cao hơn so với lợn nuôi nhốt. Việc chăn nuôi theo quy trình VietGAP giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bệnh. Lợn chăn nuôi theo hướng công nghiệp nhiễm thấp hơn so với lợn chăn nuôi gia đình
V. Giải Pháp Phòng Và Điều Trị Bệnh Giun Đũa Hiệu Quả
Để phòng và điều trị giun đũa ở lợn hiệu quả, cần kết hợp nhiều biện pháp, bao gồm: cải thiện vệ sinh chuồng trại, tẩy giun định kỳ, sử dụng thuốc trị giun đúng cách, và nâng cao sức đề kháng cho lợn. Kết quả của đề tài là cơ sở khoa học để khuyến cáo người chăn nuôi áp dụng quy trình phòng, trị bệnh giun đũa lợn, nhằm hạn chế tỷ lệ nhiễm, hạn chế thiệt hại do bệnh gây ra. Góp phần nâng cao năng suất ngành chăn nuôi, thúc đẩy ngành chăn nuôi lợn phát triển, nâng cao sức khỏe con người.
5.1. Vệ Sinh Chuồng Trại Và Quản Lý Chất Thải Để Ngăn Ngừa
Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, khô ráo giúp giảm thiểu số lượng trứng giun trong môi trường. Quản lý chất thải đúng cách, ủ phân theo phương pháp nhiệt sinh học giúp tiêu diệt trứng giun. +Vệ sinh chuồng, dụng cụ thiết bị sạch sẽ, không sử dụng chung các dụng cụ chăn nuôi khi chưa được khử trùng. Cơ sở chăn nuôi phải xây dựng nơi cao ráo, có nhiều ánh nắng mặt trời. Chuồng trại vào các tháng mưa phùn và lạnh phải khô, thoáng nhưng lại ấm cho lợn con.
5.2. Sử Dụng Thuốc Trị Giun Đúng Cách Và An Toàn
Sử dụng thuốc trị giun theo hướng dẫn của thú y, tuân thủ đúng liều lượng và thời gian ngừng thuốc. Lựa chọn các loại thuốc có hiệu quả cao và an toàn cho lợn. Cho lợn nhịn ăn 12 giờ, trộn thuốc với một số loại thức ăn ngon, sau khi uống thuốc cho lợn nhịn ăn 8 giờ nữa. Không cho lợn ăn quá 8g thuốc vì dễ trúng độc (chảy nước bọt, run rẩy). Hiệu quả đạt 70 – 80 %.
VI. Kết Luận Và Hướng Nghiên Cứu Về Bệnh Giun Đũa Ở Lợn
Nghiên cứu về tình hình nhiễm giun đũa ở lợn tại Đại Từ, Thái Nguyên cung cấp thông tin quan trọng để xây dựng các biện pháp phòng chống bệnh hiệu quả. Cần tiếp tục nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ nhiễm bệnh và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Từ đó, góp phần nâng cao năng suất và hiệu quả chăn nuôi lợn. Kết quả của đề tài là cơ sở khoa học để khuyến cáo người chăn nuôi áp dụng quy trình phòng, trị bệnh giun đũa lợn, nhằm hạn chế tỷ lệ nhiễm, hạn chế thiệt hại do bệnh gây ra.
6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Và Đề Xuất Giải Pháp
Nghiên cứu đã xác định được tỷ lệ nhiễm giun đũa và các yếu tố nguy cơ tại Đại Từ. Đề xuất các giải pháp phòng chống bệnh dựa trên kết quả nghiên cứu. Cần tiếp tục nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ nhiễm bệnh và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Phòng Trị Giun Đũa
Nghiên cứu về các biện pháp phòng bệnh sinh học, sử dụng các loại thảo dược có tác dụng trị giun. Nghiên cứu về tình hình kháng thuốc của giun đũa và các biện pháp kiểm soát. Cần tiếp tục nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ nhiễm bệnh và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp.
