Đánh giá tính bền vững của phát triển nuôi tôm tại Nghĩa Hưng, Nam Định và bảo vệ môi trường

• Tác giả: Nguyễn Thị Phương Loan
• Người hướng dẫn: Nguyễn Chu Hồi
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Môi trường trong phát triển bền vững
• Đề tài: Nghiên Cứu Tính Bền Vững Nuôi Tôm Ven Biển Nghĩa Hưng Qua Tiếp Cận Sinh Thái Nhân Văn
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan về sinh thái nhân văn và phát triển bền vững
• 1.1.1. Tổng quan về sinh thái nhân văn
• 1.1.1.1. Lịch sử phát triển và khái niệm sinh thái nhân văn
• 1.1.1.2. Tổng quan về hệ sinh thái nhân văn
• 1.1.1.2.1. Hệ sinh thái nông nghiệp là một hệ sinh thái nhân văn điển hình
• 1.1.1.3. Nghiên cứu sinh thái nhân văn ở Việt Nam
• 1.1.2. Tổng quan về nghiên cứu phát triển bền vững và vai trò của sinh thái nhân văn trong phát triển bền vững. Khái niệm phát triển bền vững
• 1.1.3. Đánh giá phát triển bền vững
• 1.1.4. Tổng quan tình hình nghiên cứu vùng ven biển huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định
• 1.2. ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, VẬT LIỆU, NỘI DUNG NGHIÊN CỨU, PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Địa điểm, thời gian, vật liệu, nội dung nghiên cứu
• 1.2.2. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
• 1.2.2.1. Phương pháp luận nghiên cứu đánh giá phát triển bền vững theo tiếp cận sinh thái nhân văn
• 1.2.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.2.2.2.1. Phương pháp nghiên cứu đánh giá nhanh nông thôn
• 1.2.2.2.2. Phân tích chi phí lợi ích mở rộng
• 1.2.2.2.3. Phương pháp quản lý bền vững dựa vào hệ sinh thái và cộng đồng
• 1.2.2.2.4. Phương pháp chỉ số thịnh vượng WI của Robert Prescott-Allen
• 1.2.2.2.5. Phương pháp đánh giá bền vững địa phương theo mô hình ASI của Nguyễn Đình Hòe và Vũ Văn Hiếu, 2002
• 1.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TÍNH BỀN VỮNG CỦA PHÁT TRIỂN NGHỀ NUÔI TÔM TẬP TRUNG TẠI VÙNG VEN BIỂN HUYỆN NGHĨA HƯNG, TỈNH NAM ĐỊNH
• 1.3.1. Nghiên cứu tính bền vững của hoạt động nuôi tôm sú tại vùng nuôi tập trung ven biển huyện Nghĩa Hưng theo tiếp cận sinh thái nhân văn
• 1.3.1.1. Nghiên cứu hệ sinh thái nhân văn vùng ven biển huyện Nghĩa Hưng
• 1.3.1.1.1. Đặc điểm hệ sinh thái vùng nghiên cứu
• 1.3.1.1.2. Đặc điểm tài nguyên môi trường vùng nghiên cứu và những thuận lợi khó khăn cho hoạt động nuôi tôm
• 1.3.1.1.3. Nghiên cứu hệ thống xã hội vùng ven biển huyện Nghĩa Hưng
• 1.3.1.1.3.1. Đặc điểm dân cư và lao động
• 1.3.1.1.3.2. Đặc điểm tri thức
• 1.3.1.1.3.3. Vai trò của thể chế
• 1.3.1.1.4. Những vấn đề kinh tế và phát triển nuôi trồng thủy sản
• 1.3.1.2. Đánh giá tính bền vững của hệ sinh thái nhân văn vùng nghiên cứu theo các thuộc tính của hệ sinh thái nông nghiệp
• 1.3.1.2.1. Đánh giá sức sản xuất
• 1.3.1.2.2. Đánh giá tính ổn định của năng suất và hoạt động nuôi
• 1.3.1.2.3. Đánh giá tính bền vững của năng suất và hoạt động nuôi
• 1.3.1.2.4. Đánh giá tính tự trị của hệ thống
• 1.3.1.2.5. Đánh giá tính công bằng của hệ thống
• 1.3.1.2.6. Đánh giá tính hợp tác của hệ thống
• 1.3.1.2.7. Đánh giá tính thích nghi của hệ thống
• 1.3.1.3. Đánh giá chi phí lợi ích mở rộng của mô hình nuôi quảng canh cải tiến tại Nghĩa Hưng
• 1.3.1.3.1. Xác định giá trị của rừng ngập mặn
• 1.3.1.3.2. Tính chi phí lợi ích mở rộng của ao nuôi tôm
• 1.3.1.4. Đánh giá mức độ phát triển bền vững bằng chỉ số thịnh vượng
• 1.3.1.4.1. Đánh giá mức độ phát triển bền vững bằng chỉ số thịnh vượng WI
• 1.3.1.4.2. Đánh giá mức độ phát triển bền vững bằng chỉ số ASI
• 1.3.1.5. Tổng hợp kết quả và đề xuất các giải pháp phục vụ phát triển bền vững nuôi tôm sú ở huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định
• KẾT LUẬN
• KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về sinh thái nhân văn và phát triển bền vững

Nghiên cứu về sinh thái nhân văn đã chỉ ra rằng đây là một lĩnh vực khoa học quan trọng, nghiên cứu mối quan hệ giữa con người và môi trường. Phát triển bền vững là một khái niệm ngày càng được nhấn mạnh trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu. Việc áp dụng sinh thái nhân văn vào phát triển bền vững không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng. Theo Jean-Claude Paseson, việc phân loại ngành khoa học cần có sự thỏa thuận về nhiệm vụ, điều này cho thấy sự phức tạp trong việc xác định vị trí của sinh thái nhân văn trong hệ thống khoa học hiện đại. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc đánh giá tính bền vững của nuôi tôm tại huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định, thông qua lăng kính của sinh thái nhân văn.

1.1. Lịch sử phát triển và khái niệm sinh thái nhân văn

Khái niệm sinh thái nhân văn được hình thành từ những năm 1921, khi Robert E. Park đề cập đến nó trong bối cảnh nghiên cứu xã hội học đô thị. Sinh thái nhân văn nghiên cứu mối quan hệ giữa hệ sinh thái và hệ xã hội, nhấn mạnh sự tương tác và thích nghi giữa hai hệ này. Sự phát triển của sinh thái nhân văn đã trải qua nhiều giai đoạn, từ việc nghiên cứu các mối quan hệ xã hội đến việc mở rộng ra các lĩnh vực khác như nhân chủng học và phát triển bền vững. Điều này cho thấy sinh thái nhân văn không chỉ là một lĩnh vực nghiên cứu mà còn là một công cụ hữu ích trong việc giải quyết các vấn đề môi trường và xã hội hiện nay.

1.2. Tổng quan về phát triển bền vững

Phát triển bền vững được định nghĩa là sự phát triển đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Phát triển bền vững không chỉ liên quan đến kinh tế mà còn bao gồm các yếu tố xã hội và môi trường. Việc áp dụng các nguyên tắc của sinh thái nhân văn vào phát triển bền vững giúp tạo ra một mô hình phát triển hài hòa, trong đó con người và thiên nhiên cùng tồn tại và phát triển. Nghiên cứu này sẽ xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến tính bền vững của nuôi tôm tại Nghĩa Hưng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và bền vững cho ngành nuôi trồng thủy sản tại đây.

II. Đánh giá tính bền vững của nuôi tôm tại Nghĩa Hưng

Nghiên cứu về tính bền vững của nuôi tôm tại huyện Nghĩa Hưng cho thấy nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành này. Các yếu tố như môi trường biển, kinh tế biển, và quản lý tài nguyên đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tính bền vững của hoạt động nuôi tôm. Đặc biệt, việc bảo tồn sinh thái và bảo vệ môi trường là những yếu tố không thể thiếu trong quá trình phát triển. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, mặc dù nuôi tôm mang lại lợi ích kinh tế, nhưng nếu không có sự quản lý hợp lý, nó có thể gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và hệ sinh thái. Do đó, việc áp dụng các chiến lược phát triển bền vững là cần thiết để đảm bảo sự phát triển lâu dài của ngành nuôi tôm.

2.1. Đặc điểm hệ sinh thái vùng nghiên cứu

Hệ sinh thái tại huyện Nghĩa Hưng có những đặc điểm riêng biệt, bao gồm sự đa dạng sinh học và các yếu tố môi trường như chất lượng nước và đất. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động nuôi tôm. Việc nghiên cứu và đánh giá các yếu tố này giúp xác định được những thuận lợi và khó khăn trong quá trình phát triển nuôi tôm. Đặc biệt, sự thay đổi của môi trường biển do hoạt động nuôi tôm có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng nếu không được kiểm soát. Do đó, việc bảo tồn sinh thái và thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường là rất quan trọng.

2.2. Đánh giá tác động môi trường

Đánh giá tác động môi trường của nuôi tôm tại Nghĩa Hưng cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Các tác động tiêu cực như ô nhiễm nước, suy giảm chất lượng đất và sự biến đổi của hệ sinh thái là những vấn đề nổi bật. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nếu không có các biện pháp bảo vệ môi trường hiệu quả, nuôi tôm có thể gây ra những tác động lâu dài đến môi trường và sinh thái. Việc áp dụng các chiến lược quản lý bền vững sẽ giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành nuôi tôm.