Nghiên Cứu Sự Thay Đổi Hình Thái và Chức Năng Thận Sau Phẫu Thuật Sỏi Niệu Quản

• Tác giả: Đặng Văn Thắng
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Đình Khánh
• Trường học: Đại học Huế
• Chuyên ngành: Ngoại khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Sự Thay Đổi Hình Thái Và Chức Năng Thận Sau Phẫu Thuật Sỏi Niệu Quản
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Huế

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Giải phẫu và sinh lý bài xuất nước tiểu của đường tiết niệu trên
• 1.1.1. Sự hình thành thận và niệu quản ở thời kỳ phôi thai học
• 1.1.2. Giải phẫu thận và niệu quản
• 1.1.3. Sinh lý dòng nước tiểu của đường tiết niệu trên
• 1.2. Tắc nghẽn niệu quản
• 1.2.1. Sinh lý bệnh tắc nghẽn niệu quản
• 1.3. Sỏi niệu quản
• 1.4. Đánh giá chức năng lọc cầu thận
• 1.5. Điều trị sỏi niệu quản
• 1.6. Các nghiên cứu có liên quan đến đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Đạo đức nghiên cứu
• 2.4. Sơ đồ quá trình thực hiện nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 3.2. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả can thiệp phẫu thuật sỏi niệu quản
• 3.3. Đánh giá sự thay đổi hình thái, mức lọc cầu thận, chức năng tương đối của thận và các yếu tố liên quan sau ba tháng can thiệp phẫu thuật sỏi niệu quản
• 3.4. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả can thiệp phẫu thuật sỏi niệu quản
• 3.5. Sự thay đổi hình thái và mức lọc cầu thận sau ba tháng can thiệp phẫu thuật sỏi niệu quản
• 3.6. Những hạn chế của đề tài
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Thay Đổi Thận Sau Phẫu Thuật Sỏi Niệu Quản

Sỏi tiết niệu là bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến đường tiết niệu. Nhiều yếu tố như chế độ ăn, di truyền, nhiễm khuẩn tiết niệu, giới tính, địa lý, khí hậu, nghề nghiệp, chỉ số BMI, và lượng dịch nạp vào cơ thể, đóng vai trò trong việc hình thành sỏi. Tỷ lệ sỏi tiết niệu toàn cầu ước tính khoảng 2% đến 20%, gia tăng trong hai thập kỷ qua. Sỏi niệu quản chiếm khoảng 20% số ca sỏi tiết niệu. Ở Bắc Mỹ, tỷ lệ mắc là 7-13%, châu Âu 5-9%, và châu Á 1-5%. Một trong những hậu quả của sỏi niệu quản là thận ứ nước, ảnh hưởng đến mức lọc cầu thận, viêm thận bể thận cấp/mãn tính, có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn. Các nghiên cứu đã quan tâm đến sự thay đổi hình thái thận và mức lọc cầu thận sau phẫu thuật.

1.1. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Thay Đổi Chức Năng Thận

Nghiên cứu về sự thay đổi chức năng thận sau can thiệp phẫu thuật sỏi niệu quản có ý nghĩa quan trọng. Bệnh nhân sỏi tiết niệu thường được điều trị muộn, do nhiều nguyên nhân, đặt ra câu hỏi về mức độ ảnh hưởng đến mức lọc cầu thận (GFR) và khả năng cải thiện sau điều trị. Trả lời câu hỏi này giúp phẫu thuật viên chọn lựa phương pháp phù hợp. Thực tế ở Việt Nam bệnh nhân sỏi tiết niệu trong đó có sỏi niệu quản thường được điều trị muộn do nhiều nguyên nhân khác nhau như bệnh nhân đến muộn, điều trị ban đầu không đúng phác đồ… và trong các trường hợp đó một trong những câu hỏi quan trọng đặt ra cho phẫu thuật viên trước khi điều trị là mức lọc cầu thận đã bị ảnh hưởng đến mức nào và sau khi điều trị mức lọc cầu thận được cải thiện ra sao.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Đánh Giá Thay Đổi Thận Sau Mổ Sỏi

Mục tiêu của nghiên cứu là khảo sát sự thay đổi hình thái và mức lọc cầu thận của thận sau khi giải phóng tắc nghẽn do sỏi niệu quản, cũng như tìm một số yếu tố ảnh hưởng đến hình thái và mức lọc cầu thận, góp phần thêm số liệu nghiên cứu về sỏi niệu quản. Từ đó giúp cho các nhà lâm sàng có thêm tư liệu để hỗ trợ cho việc chọn lựa thời gian, phương pháp điều trị thích hợp.

II. Giải Pháp Phương Pháp Đánh Giá Thận Sau Phẫu Thuật Sỏi Niệu Quản

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã tập trung vào ảnh hưởng của sỏi niệu quản đến hình thái và mức lọc cầu thận, cũng như khả năng cải thiện sau điều trị. Các nghiên cứu sử dụng xạ hình thận và chụp cắt lớp vi tính (CT scan) để đánh giá. Tại Việt Nam, một số nghiên cứu cũng đã xem xét ảnh hưởng đến hình thái thận, mức lọc cầu thận do tắc nghẽn, và sự thay đổi sau giải phóng tắc nghẽn. Tuy nhiên, tồn tại nhiều hạn chế trong đánh giá, như sử dụng siêu âm để đánh giá độ ứ nước, ước đoán chức năng thận bằng creatinine máu, hoặc sử dụng dược chất phóng xạ chưa tối ưu trong xạ hình thận. Thực tế ở Việt Nam bệnh nhân sỏi tiết niệu trong đó có sỏi niệu quản thường được điều trị muộn do nhiều nguyên nhân khác nhau như bệnh nhân đến muộn, điều trị ban đầu không đúng phác đồ… và trong các trường hợp đó một trong những câu hỏi quan trọng đặt ra cho phẫu thuật viên trước khi điều trị là mức lọc cầu thận đã bị ảnh hưởng đến mức nào và sau khi điều trị mức lọc cầu thận được cải thiện ra sao.

2.1. Các Phương Pháp Chẩn Đoán Hình Ảnh Đánh Giá Thận

Việc lựa chọn phương pháp chẩn đoán hình ảnh phù hợp để đánh giá hình thái thận và chức năng thận là rất quan trọng. Siêu âm thận có thể đánh giá tình trạng ứ nước, nhưng không cung cấp thông tin chi tiết về mức lọc cầu thận. Chụp CT thận cho phép đánh giá chi tiết hình thái thận, kích thước và vị trí sỏi niệu quản, cũng như mức độ tắc nghẽn niệu quản và ứ nước thận. Xạ hình thận sử dụng các chất phóng xạ như 99mTc-DTPA hoặc 99mTc-MAG3 để đánh giá chức năng thận và mức lọc cầu thận (GFR). Mức lọc cầu thận (GFR) cũng là một chỉ số quan trọng giúp các bác sĩ đánh giá tình trạng của thận.

2.2. Xạ Hình Thận Ưu Điểm Đánh Giá Chức Năng Từng Thận

Xạ hình thận có ưu điểm vượt trội trong việc đánh giá chức năng của từng thận riêng biệt, đặc biệt hữu ích khi có tắc nghẽn niệu quản một bên. Phương pháp này cho phép xác định mức độ tắc nghẽn và mức lọc cầu thận của từng thận, cung cấp thông tin quan trọng cho việc lựa chọn phương pháp điều trị. Tuy nhiên, cần lưu ý lựa chọn dược chất phóng xạ phù hợp và thực hiện đúng quy trình để đảm bảo kết quả chính xác. Đồng thời phải đánh giá được độ tắc nghẽn niệu quản trên xạ hình.

III. Phân Tích Thay Đổi Hình Thái Chức Năng Thận Sau Mổ Sỏi

Sau phẫu thuật sỏi niệu quản, việc theo dõi sự thay đổi hình thái thận và chức năng thận là cần thiết. Các chỉ số như độ ứ nước, kích thước thận, và mức lọc cầu thận cần được đánh giá định kỳ. Nghiên cứu của Đặng Văn Thắng (2023) [trích dẫn từ tài liệu gốc] khảo sát sự thay đổi hình thái và chức năng thận sau phẫu thuật sỏi niệu quản cùng bên, nhằm cung cấp thêm dữ liệu cho việc lựa chọn thời gian và phương pháp điều trị thích hợp.

3.1. Theo Dõi Độ Ứ Nước Thận Sau Can Thiệp

Việc theo dõi độ ứ nước thận sau can thiệp là quan trọng. Siêu âm hoặc chụp CT có thể được sử dụng để đánh giá. Sự giảm độ ứ nước cho thấy sự cải thiện trong lưu thông nước tiểu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng độ ứ nước có thể không cải thiện ngay lập tức sau phẫu thuật và có thể cần thời gian để thận phục hồi. Một số yếu tố có thể liên quan đến việc giảm độ ứ nước thận như là phương pháp can thiệp phẫu thuật, thời gian hậu phẫu, thời gian nằm viện.

3.2. Đánh Giá Mức Lọc Cầu Thận Sau Phẫu Thuật

Mức lọc cầu thận (GFR) là chỉ số quan trọng đánh giá chức năng thận. Cần theo dõi GFR sau phẫu thuật để đánh giá sự phục hồi chức năng thận. Xạ hình thận hoặc các công thức ước tính GFR dựa trên creatinine máu (ví dụ: CKD-EPI) có thể được sử dụng. Sự cải thiện GFR cho thấy chức năng thận đã được cải thiện sau khi giải phóng tắc nghẽn niệu quản và giúp bảo tồn chức năng thận tốt hơn.

IV. Ứng Dụng Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chức Năng Thận Sau Mổ Sỏi

Nghiên cứu sự thay đổi hình thái và chức năng thận sau phẫu thuật sỏi niệu quản cần xem xét các yếu tố ảnh hưởng. Các yếu tố có thể bao gồm: thời gian tắc nghẽn niệu quản, mức độ ứ nước thận trước phẫu thuật, phương pháp phẫu thuật, và các biến chứng sau phẫu thuật. Xác định các yếu tố này giúp tiên lượng khả năng phục hồi chức năng thận và tối ưu hóa phương pháp điều trị.

4.1. Thời Gian Tắc Nghẽn Niệu Quản và Ảnh Hưởng

Thời gian tắc nghẽn niệu quản là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng phục hồi chức năng thận. Tắc nghẽn kéo dài có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho thận, làm giảm khả năng phục hồi chức năng thận sau phẫu thuật. Cần can thiệp sớm để giảm thiểu tổn thương thận. Do đó, việc xác định chính xác thời gian tắc nghẽn niệu quản là vô cùng quan trọng.

4.2. Mức Độ Ứ Nước Thận và Tiên Lượng Phục Hồi

Mức độ ứ nước thận trước phẫu thuật cũng ảnh hưởng đến tiên lượng phục hồi. Mức độ ứ nước càng nặng, nguy cơ tổn thương thận càng cao, và khả năng phục hồi chức năng thận sau phẫu thuật có thể giảm. Tuy nhiên, ngay cả khi có ứ nước nặng, phẫu thuật vẫn có thể cải thiện chức năng thận và giảm nguy cơ biến chứng. Cần đánh giá chính xác mức độ ứ nước thận bằng siêu âm hoặc chụp CT để đưa ra quyết định điều trị phù hợp.

V. Nghiên Cứu Kết Quả Thực Tế Thay Đổi Thận Sau Phẫu Thuật Sỏi

Các nghiên cứu thực tế đã chỉ ra rằng phẫu thuật sỏi niệu quản có thể cải thiện hình thái và chức năng thận. Tuy nhiên, mức độ cải thiện phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm: thời gian tắc nghẽn, mức độ ứ nước, và phương pháp phẫu thuật. Một số nghiên cứu sử dụng xạ hình thận để đánh giá sự thay đổi mức lọc cầu thận (GFR) sau phẫu thuật và cho thấy sự cải thiện đáng kể ở nhiều bệnh nhân.

5.1. So Sánh Các Phương Pháp Phẫu Thuật Sỏi Niệu Quản

Các phương pháp phẫu thuật sỏi niệu quản khác nhau có thể ảnh hưởng đến kết quả. Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL), nội soi niệu quản ngược dòng (URS), và mổ mở là các lựa chọn phổ biến. Mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng, và sự lựa chọn phụ thuộc vào kích thước, vị trí sỏi, và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Cần cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố này để lựa chọn phương pháp phù hợp và tối ưu hóa khả năng phục hồi chức năng thận.

5.2. Biến Chứng và Ảnh Hưởng Đến Chức Năng Thận

Các biến chứng sau phẫu thuật sỏi niệu quản có thể ảnh hưởng đến chức năng thận. Nhiễm trùng, chảy máu, và hẹp niệu quản là những biến chứng tiềm ẩn. Việc phòng ngừa và điều trị kịp thời các biến chứng này là rất quan trọng để bảo tồn chức năng thận và cải thiện kết quả sau phẫu thuật. Cần theo dõi sát sao bệnh nhân sau phẫu thuật để phát hiện và xử trí sớm các biến chứng.

VI. Kết Luận Tương Lai Nghiên Cứu Thay Đổi Thận Hậu Phẫu Sỏi

Nghiên cứu về sự thay đổi hình thái và chức năng thận sau phẫu thuật sỏi niệu quản tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả điều trị. Các nghiên cứu tương lai cần tập trung vào việc xác định các yếu tố tiên lượng chính xác khả năng phục hồi chức năng thận, phát triển các phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn hơn, và tối ưu hóa việc theo dõi sau phẫu thuật.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Dọc và Cắt Ngang về Thận Sau Phẫu Thuật

Các loại hình nghiên cứu khác nhau có thể cung cấp thông tin giá trị. Nghiên cứu dọc theo dõi bệnh nhân trong thời gian dài để đánh giá sự thay đổi chức năng thận theo thời gian. Nghiên cứu cắt ngang so sánh chức năng thận ở các nhóm bệnh nhân khác nhau tại một thời điểm duy nhất. Kết hợp cả hai loại hình nghiên cứu có thể cung cấp cái nhìn toàn diện về sự thay đổi hình thái và chức năng thận sau phẫu thuật sỏi niệu quản. Đánh giá những thay đổi của bệnh nhân sau tái phát sỏi niệu quản.

6.2. Tối Ưu Hóa Điều Trị Bảo Tồn Chức Năng Thận

Mục tiêu cuối cùng là tối ưu hóa điều trị bảo tồn chức năng thận. Cần phát triển các phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn hơn, giảm thiểu nguy cơ biến chứng, và tối ưu hóa việc theo dõi sau phẫu thuật để đảm bảo chức năng thận được phục hồi tối đa. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ niệu khoa, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, và bệnh nhân để đạt được mục tiêu này.