Nghiên Cứu Thành Quả Hoạt Động Của Doanh Nghiệp Trước và Sau Khi IPO Tại Việt Nam

• Tác giả: Lê Thụy Ngọc Trúc
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Văn Sĩ
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Tp.Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
• Đề tài: Nghiên Cứu Thành Quả Hoạt Động Doanh Nghiệp Trước và Sau Khi IPO Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Tp.Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Giới thiệu tổng quan về IPO
• 1.2. Những điểm thuận lợi và bất lợi khi phát hành chứng khoán ra công chúng
• 1.2.1. Những điểm thuận lợi
• 1.2.2. Những điểm bất lợi
• 1.3. Tác động của việc IPO đến thành quả hoạt động doanh nghiệp
• 1.3.1. Doanh thu và hiệu quả tài chính
• 1.3.2. Giải thích về tác động của IPO lên thành quả hoạt động của doanh nghiệp
• 1.3.3. Duy trì quyền sở hữu quản lý
• 1.3.4. Thời điểm phát hành và vấn đề “Window dressing” (làm đẹp báo cáo tài chính)
• 1.3.5. Các lý thuyết về dấu hiệu của việc định giá cổ phiếu
• 1.3.6. Một số bằng chứng thực nghiệm cụ thể từ các nước
• 1.3.6.1. Bằng chứng thực nghiệm của các doanh nghiệp IPO trên thị trường chứng khoán Stockholm từ năm 1997 – 2008
• 1.3.6.2. Bằng chứng thực nghiệm từ 52 doanh nghiệp IPO ở các nước Ả Rập trong giai đoạn từ năm 2003 – 2010
• 1.3.6.3. Quyền sở hữu và thành quả hoạt động của doanh nghiệp trong thị trường mới nổi: bằng chứng thực nghiệm từ các doanh nghiệp IPO ở Thái Lan
• 2. CHƯƠNG II: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp đo lường thành quả hoạt động của doanh nghiệp IPO
• 2.3. Mô hình hồi quy
• 3. CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô tả thống kê
• 3.2. Kết quả thực nghiệm
• 3.2.1. Sự thay đổi trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp IPO tại Việt Nam
• 3.2.2. Mô hình hồi quy dữ liệu bảng của sự thay đổi thành quả IPO qua thời gian
• 3.2.3. Giải thích về sự sụt giảm trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp sau khi IPO
• 3.2.4. Giải thích về sự thiếu hụt các cơ hội
• 3.2.5. Sự giải thích từ cấu trúc sở hữu, tuổi và quy mô doanh nghiệp
• 3.2.6. Kết luận và hướng nghiên cứu trong tương lai
• 4. CHƯƠNG IV: KIẾN NGHỊ DỰA TRÊN KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• 4.1. Đối với doanh nghiệp
• 4.1.1. Xây dựng hệ thống thông tin đầy đủ, chính xác
• 4.1.2. Lựa chọn thời điểm phát hành và số lượng phát hành
• 4.2. Đối với nhà đầu tư
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu IPO Thành Quả Doanh Nghiệp Việt Nam

IPO (Initial Public Offering), hay phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng, là một bước ngoặt quan trọng đối với doanh nghiệp. Đây không chỉ là cơ hội huy động vốn mà còn là sự thay đổi lớn về cấu trúc sở hữu và quản trị. Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán tuy còn non trẻ nhưng đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng, đặc biệt trong giai đoạn 2006-2007. IPO mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng đi kèm với những thách thức. Nghiên cứu về thành quả hoạt động của doanh nghiệp trước và sau IPO là vô cùng cần thiết để đánh giá hiệu quả thực sự của quá trình này. Thị trường vốn Việt Nam ngày càng thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư, vì vậy việc phân tích thị trường IPO là cần thiết để cung cấp cho các nhà đầu tư một cái nhìn tổng quan về những gì đang diễn ra trên thị trường này và những gì họ cần quan tâm khi tham gia thị trường.

1.1. Khái niệm và vai trò của IPO trong nền kinh tế

IPO là việc chào bán chứng khoán lần đầu tiên ra công chúng, biến một công ty cổ phần thành công ty đại chúng. Nó cho phép doanh nghiệp huy động vốn từ công chúng thông qua phát hành cổ phiếu. IPO có vai trò quan trọng trong việc tạo tính thanh khoản cho cổ phiếu, gia tăng giá trị doanh nghiệp và giúp doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn hơn trong tương lai. Theo Pagano, Panetta và Zingales (1998), IPO là một công cụ quan trọng cho sự phát triển của doanh nghiệp, cho phép cân bằng tài khoản và giảm đòn bẩy sau giai đoạn đầu tư và tăng trưởng mạnh mẽ.

1.2. Ưu và nhược điểm của IPO đối với doanh nghiệp Việt

IPO mang lại nhiều ưu điểm như tăng cường uy tín, thu hút nhân tài, và cải thiện hệ thống quản trị. Tuy nhiên, nó cũng đi kèm với những nhược điểm như chi phí phát hành cao, yêu cầu công bố thông tin minh bạch, và nguy cơ mất quyền kiểm soát doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng những ưu và nhược điểm này trước khi quyết định IPO. Chi phí phát hành chứng khoán ra công chúng cao, thƣờng chiếm từ 8 – 10% khoản vốn huy động, bao gồm các chi phí bảo lãnh phát hành, phí tƣ vấn pháp luật, chi phí in ấn, phí kiểm toán, chi phí niêm yết…Ngoài ra, hàng năm doanh nghiệp nào cũng phải chịu thêm các khoản chi phí phụ nhƣ chi phí kiểm toán, các báo cáo tài chính, chi phí cho việc chuẩn bị tài liệu nộp cho cơ quan quản lý nhà nƣớc về chứng khoán và chi phí công bố thông tin định kỳ.

II. Tại Sao Cần Nghiên Cứu Thành Quả Hoạt Động Sau IPO

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, thành quả hoạt động của doanh nghiệp có thể thay đổi đáng kể sau IPO. Việc phân tích sự thay đổi này là cần thiết để hiểu rõ hơn về tác động thực sự của IPO đối với doanh nghiệp. Các nhà đầu tư cần có cái nhìn chính xác về doanh nghiệp IPO để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Một số nghiên cứu trước đây cho thấy sự sụt giảm trong thành quả hoạt động sau IPO, mặc dù doanh thu và các yếu tố khác có thể tăng trưởng, nhưng không mạnh mẽ như giai đoạn trước IPO. Thêm vào đó, cần xem xét yếu tố làm đẹp báo cáo tài chính và thời điểm phát hành. Vì vậy, nghiên cứu này giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về các doanh nghiệp IPO và đưa ra các quyết định đầu tư trong thị trường sơ cấp.

2.1. Sự thay đổi trong cấu trúc sở hữu và quản trị sau IPO

IPO dẫn đến sự thay đổi trong cấu trúc sở hữu của công ty, làm phát sinh chi phí đại diện và có thể dẫn đến sự sụt giảm trong thành quả hoạt động doanh nghiệp. Jain và Kini (1994) đã chỉ ra rằng thành quả hoạt động của doanh nghiệp sau khi tiến hành IPO đã có sự sụt giảm đáng kể so với trước khi niêm yết.

2.2. Phương pháp đánh giá thành quả hoạt động Kế toán vs. Giá cổ phiếu

Có hai phương pháp chính để đánh giá thành quả hoạt động sau IPO: dựa trên các chỉ số kế toán và dựa trên giá cổ phiếu. Wang (2005) cho rằng phương pháp kế toán đáng tin cậy hơn vì giá chứng khoán ở các nước đang phát triển thường không phản ánh đầy đủ thông tin. Nghiên cứu này tập trung vào đánh giá thành quả hoạt động thông qua phương pháp kế toán.

2.3. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu về thành quả IPO tại Việt Nam

Nghiên cứu này tập trung phân tích sự thay đổi trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam từ 2006-2012. Nó tập trung phân tích tác động của doanh thu, tỷ lệ nợ, chi tiêu vốn và cơ cấu sở hữu lên sự thay đổi trong thành quả hoạt động của doanh nghiệp. Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là thành quả hoạt động của doanh nghiệp thay đổi như thế nào khi tiến hành IPO và các yếu tố tài chính ảnh hưởng như thế nào đến thành quả doanh nghiệp?

III. Cách Đo Lường Thành Quả Hoạt Động Doanh Nghiệp Sau IPO

Đo lường thành quả hoạt động sau IPO là một bước quan trọng để đánh giá hiệu quả của quá trình này. Có nhiều phương pháp đo lường khác nhau, từ các chỉ số tài chính truyền thống đến các mô hình phức tạp hơn. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào mục tiêu nghiên cứu và dữ liệu có sẵn. Một phương pháp kỹ thuật mới để kiểm định thành quả hoạt động của IPO đƣợc sử dụng bằng cách xây dựng một mô hình dựa trên dữ liệu bảng. Bài nghiên cứu này thực hiện các cặp phƣơng pháp tiếp cận phù hợp bằng cách so sánh hiệu quả của các doanh nghiệp IPO trƣớc và sau khi IPO.

3.1. Sử dụng tỷ lệ lợi nhuận và các chỉ số tài chính khác

Các tỷ lệ lợi nhuận như ROA (Return on Assets), ROE (Return on Equity), và ROS (Return on Sales) thường được sử dụng để đo lường thành quả hoạt động. Jain và Kini (1994) đã sử dụng tỷ lệ lợi nhuận hoạt động trên tài sản, dòng tiền hoạt động chia cho tổng tài sản, doanh thu, số vòng quay tài sản và chi tiêu vốn để đánh giá sự thay đổi trong thành quả doanh nghiệp trước và sau IPO 4 năm.

3.2. Phương pháp tiếp cận so sánh trước và sau IPO MNR

Phương pháp MNR (Megginson, Nash and Randenborgh) so sánh thành quả hoạt động của doanh nghiệp trước và sau IPO. Nếu thành quả sau IPO tốt hơn, có thể kết luận rằng IPO đã cải thiện thành quả hoạt động. Tuy nhiên, nếu thành quả sau IPO tệ hơn, IPO có thể có tác động tiêu cực.

3.3. Ứng dụng mô hình dữ liệu bảng để phân tích thành quả IPO

Xây dựng một mô hình dựa trên dữ liệu bảng cho phép phân tích sự thay đổi trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp IPO theo thời gian. Mô hình này có thể kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng như cơ cấu sở hữu, thời điểm IPO, và quy mô doanh nghiệp.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thành Quả IPO tại Việt Nam 2006 2012

Nghiên cứu cho thấy có sự sụt giảm trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp sau IPO so với thời kỳ trước đó. Nghiên cứu cũng tìm thấy mối tương quan có ý nghĩa thống kê giữa các biến cơ cấu sở hữu, quy mô doanh nghiệp và tỷ lệ nợ đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp. Các kết quả nghiên cứu trên đều nhất quán với kết quả của các nghiên cứu trƣớc đây về đề tài này. Đồng thời, bài nghiên cứu này phân tích sự thay đổi trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp đƣợc niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) và Hà Nội (HNX) trong thời gian từ 2006 – 2012, và tập trung phân tích tác động của doanh thu, tỷ lệ nợ, chi tiêu vốn và cơ cấu sở hữu lên sự thay đổi trong thành quả hoạt động của doanh nghiệp.

4.1. Mô tả thống kê về các doanh nghiệp IPO giai đoạn 2006 2012

Phân tích mô tả thống kê về các doanh nghiệp IPO trong giai đoạn nghiên cứu, bao gồm các thông tin về ngành nghề, quy mô vốn, và lợi nhuận trước và sau IPO. Mô tả thống kê bao gồm thông tin về các doanh nghiệp IPO tại Việt Nam trong giai đoạn 2006 – 2012.

4.2. Phân tích sự thay đổi lợi nhuận trước và sau IPO

So sánh lợi nhuận của doanh nghiệp trước và sau IPO, sử dụng các tỷ lệ ROA và ROS để đánh giá sự thay đổi. Phân tích so sánh lợi nhuận giữa năm Y-1 và năm Y+1, năm Y-1 và năm Y+2, và so sánh lợi nhuận giữa trung bình Y- và trung bình Y+.

4.3. Tác động của cấu trúc sở hữu và quy mô đến thành quả IPO

Kiểm định mối quan hệ giữa sự thay đổi trong thành quả hoạt động IPO và sự thay đổi trong Cấu trúc sở hữu. Nghiên cứu tác động của cấu trúc sở hữu, tuổi và quy mô doanh nghiệp lên thành quả hoạt động sau IPO.

V. Giải Pháp Kiến Nghị Để Nâng Cao Thành Quả Hoạt Động Sau IPO

Dựa trên kết quả nghiên cứu, đưa ra các kiến nghị cho doanh nghiệp và nhà đầu tư để nâng cao hiệu quả của quá trình IPO. Các giải pháp bao gồm xây dựng hệ thống thông tin minh bạch, lựa chọn thời điểm IPO phù hợp, và quản lý rủi ro hiệu quả. Thị trường chứng khoán có quy định rằng, các doanh nghiệp phải công bố thông tin cho nhà đầu tƣ, bao gồm cả chi phí nghiên cứu và phát triển hay chiến lƣợc marketing.

5.1. Xây dựng hệ thống thông tin đầy đủ và chính xác cho nhà đầu tư

Doanh nghiệp cần xây dựng một hệ thống thông tin minh bạch và đầy đủ để cung cấp cho nhà đầu tư. Thông tin cần bao gồm tình hình tài chính, chiến lược kinh doanh, và các rủi ro tiềm ẩn. Xây dựng hệ thống thông tin đầy đủ, chính xác.

5.2. Lựa chọn thời điểm và số lượng phát hành cổ phiếu phù hợp

Thời điểm IPO có ảnh hưởng lớn đến thành công của đợt phát hành. Doanh nghiệp cần lựa chọn thời điểm phù hợp với tình hình thị trường và triển vọng kinh doanh. Lựa chọn thời điểm phát hành và số lượng phát hành.

5.3. Đề xuất cho nhà đầu tư khi tham gia thị trường IPO

Nhà đầu tư cần nghiên cứu kỹ lưỡng thông tin về doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư vào IPO. Cần xem xét các yếu tố như tình hình tài chính, tiềm năng tăng trưởng, và đội ngũ quản lý. Đối với nhà đầu tƣ.

VI. Kết Luận Triển Vọng Nghiên Cứu Thành Quả IPO Tương Lai

Nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về thành quả hoạt động của doanh nghiệp trước và sau IPO tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có thể giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt hơn trong thị trường IPO. Nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào các yếu tố khác ảnh hưởng đến thành quả IPO, hoặc mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các thị trường mới nổi khác. Tóm lại, bài nghiên cứu này phân tích thành quả hoạt động của các doanh nghiệp trƣớc và sau khi IPO tại Việt Nam trong giai đoạn từ 2006 – 2012 và đƣa ra các yếu tố ảnh hƣởng đến sự thay đổi này.

6.1. Tổng kết kết quả nghiên cứu và ý nghĩa thực tiễn

Tổng kết lại các kết quả chính của nghiên cứu và nhấn mạnh ý nghĩa thực tiễn của những kết quả này đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư. Các kết quả nghiên cứu trên đều nhất quán với kết quả của các nghiên cứu trƣớc đây về đề tài này.

6.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo

Nêu ra các hạn chế của nghiên cứu hiện tại và đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để mở rộng kiến thức về thành quả IPO. Cần phải có cái nhìn chính xác về các doanh nghiệp tiến hành IPO.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2006 đến 2012, thị trường chứng khoán Việt Nam chứng kiến sự gia tăng đáng kể số lượng doanh nghiệp tiến hành phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Theo số liệu nghiên cứu, có khoảng 23 doanh nghiệp IPO được niêm yết trên hai sàn HOSE và HASTC trong giai đoạn này. IPO được xem là một bước ngoặt quan trọng giúp doanh nghiệp huy động vốn, nâng cao tính thanh khoản cổ phiếu và cải thiện hình ảnh trên thị trường. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp sau khi IPO lại gặp phải sự sụt giảm trong thành quả hoạt động, gây ra nhiều thách thức cho nhà đầu tư và quản lý doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích sự thay đổi trong thành quả hoạt động của các doanh nghiệp trước và sau khi IPO, đồng thời đánh giá tác động của các yếu tố như cơ cấu sở hữu, quy mô, tuổi doanh nghiệp, chi tiêu vốn và tỷ lệ nợ đến hiệu quả hoạt động. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các doanh nghiệp IPO tại Việt Nam trong giai đoạn 2006-2012, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính và bảng cáo bạch công khai. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn tổng quan cho nhà đầu tư về thị trường IPO, giúp họ đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn và góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường vốn Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tài chính doanh nghiệp và quản trị, trong đó có:

• Lý thuyết chi phí đại diện (Agency Cost Theory): Mô tả mối quan hệ giữa chủ sở hữu và nhà quản lý, giải thích sự xung đột lợi ích có thể dẫn đến giảm hiệu quả hoạt động sau IPO do sự phân tán quyền sở hữu.
• Lý thuyết bất cân xứng thông tin (Asymmetric Information Theory): Giải thích hiện tượng định giá cổ phiếu thấp hơn giá trị thực (định dưới giá) nhằm thu hút nhà đầu tư và các thủ thuật làm đẹp báo cáo tài chính (window dressing).
• Mô hình MNR (Megginson, Nash và Randenborgh): Phương pháp so sánh thành quả hoạt động của doanh nghiệp trước và sau IPO dựa trên dữ liệu bảng, giúp đánh giá tác động của IPO đến hiệu quả hoạt động.
• Các khái niệm chính bao gồm: Tỷ suất sinh lợi trên tài sản (ROA), Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS), Tỷ lệ nợ tổng (TDR), Quy mô doanh nghiệp (log tổng tài sản), và Tuổi doanh nghiệp (số năm hoạt động).

Phương pháp nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ 23 doanh nghiệp IPO tại Việt Nam trong giai đoạn 2007-2011, loại trừ các ngành đặc thù như ngân hàng và tài chính do tính chất khác biệt. Dữ liệu bao gồm báo cáo tài chính hàng năm và bảng cáo bạch công khai. Phương pháp phân tích sử dụng mô hình hồi quy dữ liệu bảng không cân bằng với 155 quan sát, nhằm kiểm định tác động của IPO và các yếu tố tài chính đến thành quả hoạt động.

Các chỉ số đo lường thành quả bao gồm ROA và ROS, được tính theo công thức:

$$ ROA = \frac{\text{Lợi nhuận sau khấu hao, lãi vay và thuế}}{\text{Tổng tài sản}} \times 100 $$

$$ ROS = \frac{\text{Lợi nhuận sau khấu hao, lãi vay và thuế}}{\text{Tổng doanh thu}} \times 100 $$

Ngoài ra, hệ số vòng quay tài sản (AT) cũng được sử dụng để đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản:

$$ AT = \frac{\text{Doanh thu thuần}}{\text{Tổng tài sản}} \times 100 $$

Phương pháp MNR được áp dụng để so sánh thành quả hoạt động trước và sau IPO, với các giai đoạn phân chia rõ ràng: giai đoạn trước IPO (Y-1, Y-2), năm IPO (Y0) và giai đoạn sau IPO (Y+1, Y+2,...). Kiểm định Wilcoxon được sử dụng để đánh giá ý nghĩa thống kê của sự khác biệt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự sụt giảm thành quả hoạt động sau IPO: ROA trung bình giảm khoảng 27% trong năm đầu tiên sau IPO so với năm trước IPO (Y-1 so với Y+1). Tỷ lệ này tương tự với mức giảm 43% ROA tại các nước Ả Rập và 44,12% tại Thái Lan. Trong khi đó, ROS lại có xu hướng tăng khoảng 14%, cho thấy lợi nhuận trên doanh thu có cải thiện dù tổng lợi nhuận trên tài sản giảm.

2. Tăng trưởng doanh thu và chi tiêu vốn không đủ bù đắp: Doanh thu và chi tiêu vốn của các doanh nghiệp vẫn tăng sau IPO nhưng mức tăng không mạnh bằng giai đoạn trước IPO. Hệ số vòng quay tài sản giảm khoảng 23%, phản ánh việc tài sản tăng nhanh hơn doanh thu, làm giảm hiệu quả sử dụng tài sản.

3. Ảnh hưởng của cấu trúc sở hữu: Mối quan hệ nghịch chiều giữa tỷ lệ cổ phần nắm giữ bởi chủ sở hữu ban đầu và thành quả hoạt động được xác nhận. Cụ thể, tỷ lệ sở hữu càng cao thì ROA càng giảm, do chi phí đại diện tăng lên, gây xung đột lợi ích giữa cổ đông cũ và cổ đông mới.

4. Tác động của quy mô và tuổi doanh nghiệp: Doanh nghiệp có quy mô lớn hơn có thành quả hoạt động tốt hơn sau IPO, với mối tương quan dương đáng kể giữa quy mô và ROA. Tuổi doanh nghiệp có tác động tích cực nhưng không đáng kể đến sự thay đổi thành quả.

Thảo luận kết quả

Sự sụt giảm thành quả hoạt động sau IPO có thể được giải thích bởi nhiều nguyên nhân kết hợp. Thứ nhất, hiện tượng "làm đẹp báo cáo tài chính" và lựa chọn thời điểm phát hành IPO vào giai đoạn doanh nghiệp có hiệu quả cao bất thường khiến kết quả trước IPO bị phóng đại, dẫn đến khó duy trì mức tăng trưởng sau IPO. Thứ hai, sự thay đổi trong cấu trúc sở hữu làm tăng chi phí đại diện, khi các chủ sở hữu ban đầu giữ quyền kiểm soát cao có thể ưu tiên lợi ích cá nhân hơn là tối đa hóa giá trị doanh nghiệp.

Kết quả cũng phù hợp với các nghiên cứu quốc tế tại Thái Lan, Ả Rập và Thụy Điển, cho thấy xu hướng chung của các thị trường mới nổi là sự giảm sút hiệu quả sau IPO. Việc doanh thu tăng nhưng vòng quay tài sản giảm phản ánh doanh nghiệp mở rộng tài sản nhưng chưa khai thác hiệu quả, có thể do đầu tư không hiệu quả hoặc quản trị kém.

Mô hình hồi quy đa biến cho thấy biến IPO có tác động âm và có ý nghĩa thống kê đến ROA, trong khi biến quy mô có tác động dương. Biến tuổi doanh nghiệp và tỷ lệ nợ cũng ảnh hưởng đến thành quả nhưng mức độ không đồng đều. Các biểu đồ so sánh ROA và ROS trước và sau IPO có thể minh họa rõ sự sụt giảm ROA và tăng nhẹ ROS, đồng thời biểu đồ vòng quay tài sản thể hiện xu hướng giảm sau IPO.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng hệ thống thông tin minh bạch và chính xác: Doanh nghiệp cần hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính và công bố thông tin đầy đủ, rõ ràng nhằm giảm thiểu hiện tượng làm đẹp báo cáo tài chính, giúp nhà đầu tư có cái nhìn chính xác về tình hình hoạt động. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì liên tục. Chủ thể: Ban lãnh đạo doanh nghiệp và bộ phận tài chính.

2. Lựa chọn thời điểm phát hành IPO hợp lý: Doanh nghiệp nên cân nhắc kỹ lưỡng thời điểm phát hành cổ phiếu, tránh lựa chọn thời điểm chỉ dựa trên hiệu quả ngắn hạn để đảm bảo sự bền vững trong hoạt động sau IPO. Thời gian thực hiện: trước mỗi đợt IPO. Chủ thể: Ban quản trị và tư vấn tài chính.

3. Cân bằng cấu trúc sở hữu để giảm chi phí đại diện: Các doanh nghiệp cần xây dựng cơ cấu sở hữu hợp lý, giảm sự tập trung quyền lực quá mức vào các cổ đông sáng lập nhằm hạn chế xung đột lợi ích và nâng cao hiệu quả quản trị. Thời gian thực hiện: trong và sau IPO. Chủ thể: Ban quản trị, cổ đông lớn.

4. Tăng cường quản trị doanh nghiệp và nâng cao năng lực quản lý: Đầu tư vào phát triển đội ngũ quản lý chuyên nghiệp, áp dụng các chuẩn mực quản trị hiện đại để nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản và khai thác cơ hội tăng trưởng. Thời gian thực hiện: dài hạn. Chủ thể: Ban lãnh đạo doanh nghiệp.

5. Khuyến khích mở rộng quy mô và phát triển bền vững: Doanh nghiệp nên tập trung vào mở rộng quy mô một cách hiệu quả, đồng thời kiểm soát tốt chi tiêu vốn để tránh lãng phí tài sản, nâng cao tỷ suất sinh lợi trên tài sản. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: Ban quản lý tài chính và đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Giúp hiểu rõ về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp sau IPO, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác, giảm thiểu rủi ro tài chính.

2. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp: Cung cấp thông tin về tác động của IPO đến hoạt động doanh nghiệp, giúp xây dựng chiến lược phát triển và quản trị hiệu quả sau IPO.

3. Cơ quan quản lý thị trường chứng khoán và chính sách: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách quản lý IPO, nâng cao minh bạch và hiệu quả thị trường vốn.

4. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực tài chính doanh nghiệp: Là tài liệu tham khảo quan trọng để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về IPO và quản trị doanh nghiệp tại thị trường mới nổi.

Câu hỏi thường gặp

1. IPO ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp?
   Nghiên cứu cho thấy hiệu quả hoạt động, đo bằng ROA, thường giảm khoảng 27% trong năm đầu tiên sau IPO do chi phí đại diện tăng và hiện tượng làm đẹp báo cáo tài chính trước IPO.

2. Tại sao ROS lại tăng trong khi ROA giảm sau IPO?
   ROS tăng phản ánh lợi nhuận trên doanh thu cải thiện, trong khi ROA giảm do tài sản tăng nhanh hơn doanh thu, làm giảm hiệu quả sử dụng tài sản.

3. Cấu trúc sở hữu ảnh hưởng thế nào đến thành quả doanh nghiệp sau IPO?
   Tỷ lệ cổ phần nắm giữ bởi chủ sở hữu ban đầu càng cao thì chi phí đại diện càng lớn, dẫn đến giảm hiệu quả hoạt động do xung đột lợi ích giữa cổ đông cũ và mới.

4. Quy mô doanh nghiệp có vai trò gì trong thành quả sau IPO?
   Doanh nghiệp có quy mô lớn thường duy trì hiệu quả hoạt động tốt hơn sau IPO, do khả năng quản lý và khai thác tài sản hiệu quả hơn.

5. Làm thế nào để doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro sau IPO?
   Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống thông tin minh bạch, cân bằng cấu trúc sở hữu, lựa chọn thời điểm IPO hợp lý và nâng cao năng lực quản trị để duy trì hiệu quả hoạt động.

Kết luận

• Thành quả hoạt động của doanh nghiệp IPO tại Việt Nam giảm đáng kể sau khi phát hành cổ phiếu lần đầu, với ROA giảm trung bình 27% trong năm đầu tiên.
• Sự sụt giảm này liên quan mật thiết đến cấu trúc sở hữu, khi tỷ lệ cổ phần của chủ sở hữu ban đầu càng cao thì hiệu quả hoạt động càng giảm.
• Doanh nghiệp có quy mô lớn hơn có xu hướng duy trì hiệu quả tốt hơn sau IPO, trong khi tuổi doanh nghiệp ảnh hưởng không đáng kể.
• Hiện tượng làm đẹp báo cáo tài chính và lựa chọn thời điểm phát hành IPO vào giai đoạn hiệu quả cao bất thường là nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự sụt giảm thành quả sau IPO.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào hoàn thiện hệ thống thông tin, cân bằng cấu trúc sở hữu và nâng cao năng lực quản trị để tối ưu hóa lợi ích từ IPO.

Khuyến nghị: Các nhà đầu tư và doanh nghiệp nên sử dụng kết quả nghiên cứu này để đánh giá kỹ lưỡng trước khi tham gia hoặc thực hiện IPO, đồng thời các nhà quản lý thị trường cần hoàn thiện chính sách nhằm nâng cao hiệu quả và minh bạch của thị trường IPO tại Việt Nam.