Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của tiếng Anh như một ngôn ngữ giao tiếp quốc tế, việc nghiên cứu thái độ của người học đối với các giọng tiếng Anh trở nên cấp thiết. Theo ước tính, số lượng người sử dụng tiếng Anh trên toàn thế giới đã tăng từ khoảng 5-7 triệu lên đến gần 2 tỷ người, trong đó phần lớn là người không phải là người bản ngữ. Tại Việt Nam, tiếng Anh được xem là công cụ quan trọng trong giáo dục và phát triển kinh tế, với hơn 86% học sinh trung học phổ thông và 67% học sinh trung học cơ sở học tiếng Anh ít nhất 3 giờ mỗi tuần. Nghiên cứu này tập trung vào thái độ của sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng đối với các giọng tiếng Anh trong bối cảnh tiếng Anh như ngôn ngữ chung (ELF).

Mục tiêu chính của nghiên cứu là khảo sát thái độ của sinh viên đối với giọng tiếng Anh của chính họ, các giọng tiếng Anh khác, cũng như thái độ về việc cải thiện phát âm để đạt được giọng chuẩn bản ngữ. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2023, với 148 sinh viên tham gia khảo sát và 5 sinh viên được phỏng vấn sâu. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp sinh viên có cái nhìn khách quan về giọng nói của mình và các giọng khác, đồng thời hỗ trợ giảng viên cập nhật phương pháp giảng dạy phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba yếu tố chính ảnh hưởng đến thái độ đối với giọng tiếng Anh: bản sắc (identity), khả năng hiểu (intelligibility)động lực (motivation). Bản sắc liên quan đến cảm nhận cá nhân về ngôn ngữ và giọng nói như một phần của chính mình. Khả năng hiểu đề cập đến mức độ người nghe có thể nhận biết và hiểu được lời nói của người nói với giọng khác nhau. Động lực phản ánh mục tiêu và lý do học tiếng Anh, ảnh hưởng đến thái độ đối với việc cải thiện phát âm. Khung lý thuyết này được phát triển dựa trên các nghiên cứu của Fang (2015), Huang & Hashim (2020), Kim (2021) và Iskra (2016).

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: giọng tiếng Anh bản ngữ (native English accents) như Received Pronunciation (RP) và General American (GA); giọng tiếng Anh không bản ngữ (non-native English accents), đặc biệt là giọng tiếng Anh Việt Nam; và tiếng Anh như ngôn ngữ chung (English as a Lingua Franca - ELF), nhấn mạnh vai trò giao tiếp giữa các người nói không cùng ngôn ngữ mẹ đẻ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu áp dụng phương pháp hỗn hợp (mixed method), kết hợp khảo sát định lượng và phỏng vấn định tính nhằm bù đắp hạn chế của từng phương pháp khi sử dụng riêng lẻ.

  • Nguồn dữ liệu: 148 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng được chọn theo phương pháp thuận tiện (convenience sampling) để tham gia khảo sát trực tuyến qua Google Form. 5 sinh viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu mục tiêu (purposive sampling) để phỏng vấn sâu, đảm bảo đa dạng về độ tuổi, giới tính, trình độ tiếng Anh và nơi sinh sống.
  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được mã hóa và phân tích bằng phần mềm SPSS, kiểm tra độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha (các hệ số đều trên 0.64, đảm bảo độ tin cậy chấp nhận được). Phân tích thống kê mô tả (trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích ANOVA một chiều được sử dụng để kiểm tra sự khác biệt về thái độ dựa trên nơi sinh sống và trình độ tiếng Anh. Dữ liệu định tính từ phỏng vấn được phiên âm, xác nhận với người tham gia và phân tích nội dung để làm rõ các kết quả khảo sát.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2023, với khảo sát diễn ra trong 4 ngày và phỏng vấn trong 3 ngày tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ đối với giọng tiếng Anh của chính mình: Khoảng 60% sinh viên nhận thức rõ mình có giọng không phải bản ngữ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 35% cảm thấy hài lòng và tự hào về giọng nói của mình, trong khi hơn 45% thể hiện sự không hài lòng hoặc thiếu tự tin. Trung bình điểm đồng thuận về việc muốn có giọng chuẩn bản ngữ đạt 4.2/5, cho thấy mong muốn cải thiện phát âm rất cao.

  2. Thái độ đối với các giọng tiếng Anh khác: Sinh viên ưu tiên giọng bản ngữ, đặc biệt là giọng Mỹ và Anh, với tỷ lệ ưa thích lần lượt là 70% và 65%. Tuy nhiên, hơn 80% đồng ý rằng khả năng hiểu là yếu tố quan trọng hơn giọng nói trong giao tiếp. Có sự khác biệt đáng kể về thái độ dựa trên nơi sinh sống, sinh viên ở thành phố lớn có xu hướng đánh giá cao giọng bản ngữ hơn so với sinh viên ở vùng nông thôn.

  3. Thái độ về việc cải thiện phát âm: Hơn 75% sinh viên mong muốn cải thiện phát âm để đạt giọng bản ngữ, trong đó 60% cho biết động lực chính là để nâng cao khả năng giao tiếp trong môi trường quốc tế và cơ hội nghề nghiệp. Tuy nhiên, khoảng 20% bày tỏ lo ngại về việc mất đi bản sắc cá nhân khi cố gắng nói giống người bản ngữ.

  4. Ảnh hưởng của trình độ tiếng Anh: Sinh viên có trình độ tiếng Anh cao hơn (Upper-intermediate) có thái độ tích cực hơn đối với việc cải thiện phát âm và chấp nhận các giọng khác nhau so với nhóm trình độ trung bình và sơ cấp. Sự khác biệt này được thể hiện rõ qua phân tích ANOVA với giá trị Sig < 0.05.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trên thế giới và tại Việt Nam, cho thấy sinh viên vẫn ưu tiên giọng bản ngữ như một chuẩn mực về phát âm và mong muốn đạt được giọng nói này để tăng cường khả năng giao tiếp và cơ hội nghề nghiệp. Tuy nhiên, thái độ trung lập hoặc không hài lòng với giọng của chính mình phản ánh sự tự nhận thức về hạn chế trong phát âm và ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ.

Việc sinh viên đánh giá cao khả năng hiểu hơn là giọng nói cho thấy nhận thức thực dụng trong giao tiếp ELF, phù hợp với quan điểm của Jenkins (2009) và Seidlhofer (2011) về vai trò của tiếng Anh như ngôn ngữ chung. Sự khác biệt về thái độ theo nơi sinh sống và trình độ tiếng Anh cũng cho thấy yếu tố môi trường và năng lực cá nhân ảnh hưởng đến nhận thức và mong muốn cải thiện phát âm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận với các phát biểu về giọng nói, biểu đồ tròn phân bố mức độ hài lòng với giọng của chính mình, và bảng so sánh điểm trung bình thái độ theo nhóm trình độ và nơi sinh sống.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chương trình đào tạo phát âm: Cập nhật giáo trình và phương pháp giảng dạy phát âm phù hợp với đặc điểm giọng tiếng Anh Việt Nam, tập trung vào cải thiện khả năng hiểu và phát âm chuẩn các âm khó. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Khoa Ngoại ngữ, Học viện Ngân hàng.

  2. Tổ chức các hoạt động giao tiếp đa dạng: Tạo môi trường thực hành tiếng Anh với nhiều giọng khác nhau qua câu lạc bộ tiếng Anh, hội thảo, và giao lưu quốc tế nhằm nâng cao nhận thức và sự tự tin khi giao tiếp với các giọng khác nhau. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban tổ chức sinh viên và giảng viên.

  3. Đào tạo nâng cao nhận thức về bản sắc ngôn ngữ: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm về vai trò của giọng nói trong việc thể hiện bản sắc cá nhân và văn hóa, giúp sinh viên tự tin hơn với giọng tiếng Anh của mình. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Khoa Ngoại ngữ.

  4. Hỗ trợ cá nhân hóa học tập phát âm: Phát triển các khóa học trực tuyến hoặc tư vấn cá nhân giúp sinh viên xác định điểm mạnh, điểm yếu trong phát âm và xây dựng kế hoạch cải thiện phù hợp. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Trung tâm Ngoại ngữ Học viện Ngân hàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp hiểu rõ hơn về thái độ của bản thân và bạn bè đối với giọng tiếng Anh, từ đó xây dựng chiến lược học tập phát âm hiệu quả.

  2. Giảng viên và nhà quản lý giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để điều chỉnh chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy phát âm phù hợp với nhu cầu và mong muốn của sinh viên.

  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về thái độ ngôn ngữ, phát âm và tiếng Anh như ngôn ngữ chung tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức đào tạo tiếng Anh: Hỗ trợ thiết kế các khóa học phát âm và giao tiếp phù hợp với đặc điểm người học Việt Nam, nâng cao hiệu quả đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao sinh viên lại ưu tiên giọng bản ngữ hơn giọng của chính mình?
    Sinh viên thường xem giọng bản ngữ như chuẩn mực về phát âm và biểu tượng của sự chuyên nghiệp, giúp tăng cơ hội giao tiếp và nghề nghiệp. Ví dụ, 70% sinh viên trong nghiên cứu mong muốn đạt giọng bản ngữ để nâng cao khả năng giao tiếp quốc tế.

  2. Giọng tiếng Anh Việt Nam có ảnh hưởng như thế nào đến khả năng giao tiếp?
    Giọng tiếng Anh Việt Nam thường mang đặc điểm ngữ điệu và phát âm của tiếng mẹ đẻ, có thể gây khó hiểu cho người nghe không quen. Tuy nhiên, khả năng hiểu vẫn được đánh giá quan trọng hơn giọng nói, giúp giao tiếp hiệu quả trong môi trường ELF.

  3. Làm thế nào để cải thiện phát âm tiếng Anh hiệu quả?
    Kết hợp học tập có hệ thống với thực hành giao tiếp đa dạng, nhận phản hồi từ giảng viên và bạn bè, đồng thời sử dụng các công cụ hỗ trợ như phần mềm luyện phát âm. Nghiên cứu đề xuất tăng cường các hoạt động giao tiếp và đào tạo phát âm cá nhân hóa.

  4. Có sự khác biệt về thái độ đối với giọng tiếng Anh theo nơi sinh sống không?
    Có. Sinh viên ở thành phố lớn thường đánh giá cao giọng bản ngữ hơn so với sinh viên ở vùng nông thôn, có thể do môi trường tiếp xúc và cơ hội học tập khác nhau.

  5. Tại sao một số sinh viên không hài lòng với giọng tiếng Anh của mình?
    Nguyên nhân có thể do nhận thức về sự khác biệt so với giọng bản ngữ, thiếu tự tin, và áp lực xã hội về chuẩn mực phát âm. Khoảng 45% sinh viên trong nghiên cứu thể hiện sự không hài lòng hoặc thiếu tự tin với giọng của mình.

Kết luận

  • Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng nhận thức rõ về giọng không bản ngữ của mình, nhưng đa số mong muốn cải thiện để đạt giọng bản ngữ.
  • Thái độ ưu tiên giọng bản ngữ nhưng đồng thời đánh giá cao yếu tố khả năng hiểu trong giao tiếp ELF.
  • Có sự khác biệt về thái độ dựa trên nơi sinh sống và trình độ tiếng Anh, phản ánh ảnh hưởng của môi trường và năng lực cá nhân.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ thái độ của sinh viên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và tiếng Anh như ngôn ngữ chung.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo phát âm, nâng cao nhận thức bản sắc ngôn ngữ và tạo môi trường giao tiếp đa dạng nhằm hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng tiếng Anh.

Hành động tiếp theo: Giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các khuyến nghị để cải thiện chương trình đào tạo phát âm. Sinh viên được khuyến khích chủ động tham gia các hoạt động giao tiếp và tự học phát âm. Các nhà nghiên cứu có thể tiếp tục mở rộng nghiên cứu về thái độ ngôn ngữ trong các bối cảnh khác nhau.