Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, khoảng 41% học sinh tại một số trường trung học phổ thông ở tỉnh Thừa Thiên Huế trải qua mức độ lo lắng cao khi học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL). Lo lắng trong học ngoại ngữ (Foreign Language Anxiety - FLA) được xem là một cảm xúc phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiếp thu và hiệu quả học tập của học sinh. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu khám phá thái độ của học sinh đối với FLA cũng như quan điểm của giáo viên về sự lo lắng của học sinh trong quá trình học tiếng Anh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 10 tại hai trường trung học phổ thông ở Thừa Thiên Huế trong năm học 2019-2020. Việc hiểu rõ thái độ của cả học sinh và giáo viên đối với FLA có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chiến lược giảng dạy và hỗ trợ học sinh vượt qua áp lực tâm lý, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và kết quả thi cử. Nghiên cứu sử dụng các công cụ thu thập dữ liệu đa dạng như bảng hỏi, tự truyện và phỏng vấn nhằm đảm bảo tính toàn diện và độ tin cậy của kết quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về lo lắng và học ngoại ngữ, trong đó:

  • Khái niệm lo lắng (Anxiety): Được định nghĩa là trạng thái căng thẳng, lo lắng và sợ hãi liên quan đến kích thích thần kinh tự động, có thể là tạm thời (lo lắng trạng thái) hoặc đặc trưng cá nhân (lo lắng đặc điểm).
  • Lo lắng trong học ngoại ngữ (Foreign Language Anxiety - FLA): Là cảm giác lo lắng đặc thù phát sinh trong quá trình học ngoại ngữ, bao gồm ba loại chính: lo lắng khi giao tiếp (Communication Apprehension), lo lắng khi thi cử (Test Anxiety), và sợ bị đánh giá tiêu cực (Fear of Negative Evaluation).
  • Mô hình Foreign Language Classroom Anxiety Scale (FLCAS): Được phát triển bởi Horwitz và cộng sự (1986), gồm 33 mục đánh giá mức độ lo lắng của học sinh trong lớp học ngoại ngữ trên thang điểm Likert 5 mức.

Các khái niệm chính bao gồm: lo lắng trạng thái, lo lắng đặc điểm, FLA, ba loại FLA (giao tiếp, thi cử, sợ đánh giá tiêu cực), và thang đo FLCAS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp phân tích định lượng và định tính nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Bảng hỏi FLCAS được phát cho 150 học sinh lớp 10 tại hai trường trung học phổ thông ở Thừa Thiên Huế.
    • 8 học sinh được chọn viết tự truyện về trải nghiệm lo lắng khi học tiếng Anh.
    • 6 giáo viên tiếng Anh tại hai trường được phỏng vấn bán cấu trúc về quan điểm đối với FLA của học sinh.
  • Phương pháp phân tích:

    • Dữ liệu bảng hỏi được xử lý định lượng, phân tích thống kê và trình bày qua biểu đồ, bảng số liệu.
    • Dữ liệu tự truyện và phỏng vấn được phân tích định tính bằng cách mã hóa nội dung theo hai chủ đề chính: thái độ tích cực và tiêu cực đối với FLA.
  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu bảng hỏi trong 2 tuần.
    • Thu thập tự truyện trong 2 tuần qua nền tảng Google Docs.
    • Phỏng vấn giáo viên thực hiện trực tuyến trong thời gian tương tự.

Cỡ mẫu 150 học sinh được chọn ngẫu nhiên từ tổng số khoảng 1500 học sinh, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân bố mức độ lo lắng của học sinh:

    • 41% học sinh có mức độ lo lắng cao (high anxiety).
    • 31% ở mức lo lắng vừa phải (mild anxiety).
    • 15% cảm thấy lo lắng vừa phải (anxiousness).
    • Chỉ 13% cảm thấy thoải mái, ít lo lắng khi học tiếng Anh.
  2. Thái độ tích cực của học sinh đối với FLA:

    • Chỉ khoảng 23% học sinh đồng ý với các phát biểu tích cực về FLA như không lo lắng khi mắc lỗi, cảm thấy tự tin khi nói tiếng Anh, hoặc không ngại giao tiếp với người bản ngữ.
    • Khoảng 48% học sinh cảm thấy thoải mái khi tiếp xúc với người bản ngữ, nhưng tỷ lệ này vẫn thấp so với mong đợi.
    • Tự truyện cho thấy chỉ 2 trong 8 học sinh nhận thức FLA như một động lực thúc đẩy học tập và cải thiện kết quả.
  3. Thái độ tiêu cực của học sinh đối với FLA:

    • Hơn 50% học sinh thừa nhận cảm giác không tự tin khi phát biểu trong lớp, lo lắng khi bị gọi trả lời, và sợ bị giáo viên sửa lỗi.
    • 66% học sinh cảm thấy sợ khi không hiểu giáo viên nói.
    • 74% nghĩ rằng các bạn khác giỏi hơn mình trong môn tiếng Anh.
    • 77% học sinh hoảng loạn khi phải nói mà không chuẩn bị trước.
  4. Quan điểm của giáo viên về FLA của học sinh:

    • Giáo viên nhận thức FLA là hiện tượng phổ biến và có cả tác động tích cực lẫn tiêu cực tùy mức độ.
    • Giáo viên cố gắng tạo môi trường lớp học thoải mái, điều chỉnh phương pháp giảng dạy để giảm bớt áp lực cho học sinh.
    • Một số giáo viên thừa nhận chưa chú trọng đúng mức đến việc xử lý FLA trong giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy FLA là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến phần lớn học sinh trung học phổ thông tại Thừa Thiên Huế, tương đồng với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước. Mức độ lo lắng cao làm giảm sự tự tin, khả năng tham gia giao tiếp và hiệu quả học tập của học sinh. Biểu đồ phân bố mức độ lo lắng minh họa rõ sự chênh lệch lớn giữa nhóm học sinh lo lắng cao và nhóm ít lo lắng, cho thấy cần có các biện pháp can thiệp kịp thời.

Thái độ tiêu cực chiếm ưu thế trong nhận thức của học sinh, phản ánh sự thiếu tự tin và áp lực tâm lý trong lớp học. Điều này phù hợp với các nghiên cứu của Horwitz và cộng sự (1986) cũng như Tran và cộng sự (2013) về tác động tiêu cực của FLA đến khả năng biểu đạt và kết quả thi cử.

Mặc dù vậy, một số học sinh và giáo viên cũng nhận thấy mặt tích cực của FLA như động lực thúc đẩy học tập và sự chuẩn bị kỹ càng hơn. Điều này phù hợp với quan điểm của Scovel (1978) về vai trò kép của lo lắng trong học tập ngoại ngữ.

So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả này củng cố luận điểm rằng giáo viên đóng vai trò then chốt trong việc nhận diện và hỗ trợ học sinh vượt qua FLA, thông qua việc tạo môi trường học tập thân thiện và áp dụng phương pháp giảng dạy phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức và đào tạo giáo viên về FLA: Tổ chức các khóa tập huấn giúp giáo viên hiểu rõ về FLA, nhận diện dấu hiệu và áp dụng kỹ thuật giảm lo lắng trong lớp học. Mục tiêu giảm tỷ lệ học sinh lo lắng cao ít nhất 10% trong vòng 1 năm.

  2. Xây dựng môi trường lớp học thân thiện, khuyến khích giao tiếp: Giáo viên nên áp dụng các hoạt động nhóm, trò chơi ngôn ngữ và phương pháp sửa lỗi tích cực để giảm áp lực cho học sinh. Thực hiện ngay trong năm học hiện tại.

  3. Hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng tự tin giao tiếp: Tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh, buổi nói chuyện với người bản ngữ hoặc các buổi thuyết trình nhỏ nhằm tăng cường sự tự tin cho học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh cảm thấy thoải mái khi giao tiếp lên 20% trong 6 tháng.

  4. Khuyến khích học sinh nhận thức và chấp nhận FLA: Tổ chức các buổi tư vấn tâm lý, chia sẻ kinh nghiệm để học sinh hiểu rằng lo lắng là bình thường và có thể kiểm soát được. Thực hiện liên tục trong năm học.

  5. Phát triển tài liệu học tập và bài kiểm tra phù hợp: Thiết kế đề kiểm tra và tài liệu học tập giảm áp lực, tập trung vào đánh giá năng lực thực tế thay vì chỉ điểm số. Áp dụng trong các kỳ thi sắp tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu giúp họ hiểu rõ hơn về FLA của học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy và tạo môi trường học tập tích cực.

  2. Nhà quản lý giáo dục và các trường học: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và hỗ trợ học sinh vượt qua áp lực tâm lý trong học ngoại ngữ.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về tâm lý học ngôn ngữ và phương pháp giảng dạy.

  4. Chuyên gia tư vấn tâm lý học đường: Giúp họ phát triển các chương trình hỗ trợ tâm lý phù hợp với học sinh có FLA, nâng cao hiệu quả can thiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. FLA là gì và tại sao nó quan trọng trong học ngoại ngữ?
    FLA là cảm giác lo lắng đặc thù khi học ngoại ngữ, ảnh hưởng đến sự tự tin và khả năng giao tiếp của học sinh. Nghiên cứu cho thấy FLA có thể làm giảm hiệu quả học tập và kết quả thi cử, do đó cần được quan tâm và xử lý kịp thời.

  2. Các loại lo lắng trong học ngoại ngữ gồm những gì?
    Ba loại chính là: lo lắng khi giao tiếp (Communication Apprehension), lo lắng khi thi cử (Test Anxiety), và sợ bị đánh giá tiêu cực (Fear of Negative Evaluation). Mỗi loại ảnh hưởng khác nhau đến học sinh và cần có cách xử lý phù hợp.

  3. Làm thế nào để giáo viên nhận biết học sinh bị FLA?
    Giáo viên có thể quan sát các dấu hiệu như học sinh ngại phát biểu, tránh giao tiếp, căng thẳng khi thi cử, hoặc biểu hiện lo lắng qua hành vi như run tay, quên bài. Phỏng vấn và bảng hỏi cũng là công cụ hỗ trợ hiệu quả.

  4. FLA có thể được giảm thiểu bằng cách nào?
    Tạo môi trường lớp học thân thiện, áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, khuyến khích học sinh tham gia hoạt động giao tiếp, và hỗ trợ tâm lý là những cách hiệu quả để giảm FLA.

  5. FLA có thể có tác động tích cực không?
    Có, mức độ lo lắng vừa phải có thể thúc đẩy học sinh chuẩn bị kỹ càng và tập trung hơn. Tuy nhiên, lo lắng quá mức sẽ gây cản trở học tập và cần được kiểm soát.

Kết luận

  • Hơn 70% học sinh trung học phổ thông tại Thừa Thiên Huế trải qua mức độ lo lắng từ vừa đến cao khi học tiếng Anh.
  • Thái độ tiêu cực chiếm ưu thế trong nhận thức của học sinh về FLA, ảnh hưởng xấu đến sự tự tin và hiệu quả học tập.
  • Giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của FLA và có xu hướng điều chỉnh phương pháp giảng dạy để hỗ trợ học sinh.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm giảm thiểu FLA, bao gồm đào tạo giáo viên, xây dựng môi trường học tập tích cực và hỗ trợ tâm lý cho học sinh.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả trong thực tiễn giảng dạy.

Kêu gọi hành động: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và chuyên gia tâm lý cần phối hợp triển khai các biện pháp hỗ trợ học sinh vượt qua FLA, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh tại các trường trung học phổ thông.