I. Tổng Quan Nghiên Cứu Vladimír Tendrjakov Tại ĐHQGHN
Vladimír Tendrjakov, một trong những nhà văn khai sinh dòng văn xuôi "nông thôn" của văn học Nga Xô Viết nửa sau thế kỷ XX, đã thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu văn học. Tuy nhiên, ông không chỉ dừng lại ở đề tài nông thôn mà còn hướng đến nghiên cứu những mặt khác của cuộc sống đương thời. Được biết đến từ những năm năm mươi của thế kỷ XX, sáng tác của Tendrjakov nổi tiếng bởi hệ đề tài rộng lớn (chiến tranh, nông thôn, lịch sử và đời thường), được thể nghiệm trên các thể loại văn xuôi (truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết, chính luận) và kịch. Nhiều tác phẩm của ông chỉ được công bố sau khi ông qua đời, một lý do để các nhà văn học sử Nga xếp ông vào mảng “văn học trở lại”. Giới phê bình Nga Xô Viết thường chia văn xuôi của Tendrjakov ra thành ba nhóm tác phẩm: “về nông thôn”, “về nhà trường”, “về chủ nghĩa vô thần”.
1.1. Giới Thiệu Chung Về Tác Giả Vladimír Tendrjakov
Vladimír Tendrjakov (1924-1984) là một nhà văn Nga Xô Viết nổi tiếng, được biết đến với những tác phẩm phản ánh chân thực cuộc sống nông thôn và những vấn đề xã hội đương thời. Ông đã để lại một di sản văn học đồ sộ, bao gồm nhiều truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết và kịch. Các tác phẩm của ông thường xoay quanh những chủ đề như chiến tranh, đạo đức, và sự tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Ông được đánh giá cao bởi sự dũng cảm khi đề cập đến những vấn đề nhạy cảm và những mâu thuẫn trong xã hội Xô Viết. Theo K.Ikramov, "Nếu người đời sau muốn biết giữa thế kỷ XX chúng ta đã sống như thế nào và sống bằng gì thì họ không thể bỏ qua các tác phẩm của Tendrjakov".
1.2. Phạm Vi Nghiên Cứu Tác Phẩm Tại Đại Học Quốc Gia Hà Nội
Nghiên cứu về Vladimír Tendrjakov tại Đại học Quốc gia Hà Nội tập trung vào phân tích các tác phẩm văn học đã được dịch sang tiếng Việt, bao gồm "Nguyệt thực", "Đêm sau lễ ra trường", và "Sáu mươi ngọn nến". Các nghiên cứu này thường tiếp cận tác phẩm từ góc độ phân tích nhân vật, phân tích cốt truyện, và phân tích ngôn ngữ. Mục tiêu là khám phá những giá trị nhân văn và giá trị nghệ thuật trong các tác phẩm của Tendrjakov, đồng thời đánh giá sự tiếp nhận văn học của độc giả Việt Nam đối với tác phẩm của ông. Các công trình nghiên cứu về Tendrjakov ở Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ.
II. Thách Thức Nghiên Cứu Văn Học Nga Tại ĐHQGHN Hiện Nay
Mặc dù có khối lượng tác phẩm khá đồ sộ, sáng tác của Tendrjakov cho đến nay vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ và đánh giá thấu đáo kể cả ở chính quê hương của ông. Những vấn đề về cá tính sáng tạo của Tendrjakov đã được giới nghiên cứu phê bình văn học Xô Viết trước đây quan tâm nhưng thường tập trung vào giai đoạn sáng tác những năm 50-60 và tiêu chí đánh giá là sự phù hợp với phương pháp sáng tác hiện thực xã hội chủ nghĩa. Đầu những năm 90, hứng thú đối với sáng tác của Tendrjakov có sự suy giảm trong nước Nga, trong khi đó giới nghiên cứu ngoài Nga lại bắt đầu quan tâm. Nghiên cứu Tendrjakov ở Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ.
2.1. Hạn Chế Về Nguồn Tài Liệu Gốc Tiếng Nga
Một trong những thách thức lớn nhất trong việc nghiên cứu tác phẩm văn học Nga nói chung và Vladimír Tendrjakov nói riêng tại Đại học Quốc gia Hà Nội là sự hạn chế về nguồn tài liệu gốc tiếng Nga. Việc tiếp cận các bản dịch có thể làm sai lệch ý nghĩa ban đầu của tác phẩm và gây khó khăn cho việc phân tích ngôn ngữ và phong cách viết của tác giả. Do vậy, việc tiếp cận văn bản gốc là vô cùng quan trọng. Luận văn này sẽ ít đề cập các tác phẩm dưới góc độ ngôn ngữ.
2.2. Thiếu Nghiên Cứu Chuyên Sâu Về Trần Thuật Học
Mặc dù có một số thử nghiệm nghiên cứu sáng tác của Tendrjakov thông qua những phạm trù nghiên cứu lý luận hiện đại, như lý thuyết tiếp nhận, nhưng chưa có công trình nào tiếp cận từ góc độ trần thuật học. Điều này đặt ra yêu cầu cần thiết phải có những nghiên cứu chuyên sâu hơn về nghệ thuật trần thuật trong các tác phẩm của Tendrjakov, nhằm khám phá những đóng góp độc đáo của ông cho văn học Nga. Dưới sự soi chiếu của lý thuyết điểm nhìn, người viết đi sâu vào tìm hiểu phương diện cấu trúc truyện kể, người kể chuyện, tổ chức diễn ngôn, qua đó đóng góp một cách nhìn sâu hơn về các tác phẩm của Tendrjakov.
III. Phương Pháp Tiếp Cận Trần Thuật Học Trong Nghiên Cứu Tendrjakov
Nghiên cứu văn học trong những năm gần đây ngày càng đề cao vai trò của trần thuật học với tư cách là một trong những phương pháp hiệu quả, bằng cách quan tâm đến cả hai mặt phân tích cấu trúc và quá trình tiếp nhận văn bản nghệ thuật, đặc biệt là các tác phẩm văn xuôi – tự sự. Dựa trên lí thuyết đó, công trình sử dụng các phạm trù cơ bản như điểm nhìn, người kể chuyện, giọng điệu… để phân tích các tác phẩm cụ thể. Trần thuật là một phương thức cơ bản của tự sự, một yếu tố quan trọng tạo nên hình thức của tác phẩm văn học.
3.1. Phân Tích Điểm Nhìn Trần Thuật Trong Tác Phẩm
Điểm nhìn trần thuật đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách thức câu chuyện được kể và ảnh hưởng đến sự tiếp nhận của độc giả. Nghiên cứu tập trung vào phân tích sự thay đổi điểm nhìn trong các tác phẩm của Tendrjakov, từ điểm nhìn của người kể chuyện toàn tri đến điểm nhìn của các nhân vật khác nhau. Sự thay đổi này tạo ra sự đa dạng trong cách nhìn nhận về các sự kiện và nhân vật, đồng thời giúp độc giả có cái nhìn sâu sắc hơn về thế giới nội tâm của họ. Tính chất của trần thuật tùy thuộc vào điểm nhìn mà từ đó nó được dẫn dắt, tùy thuộc vào tương quan giữa tác giả và người kể chuyện, tùy thuộc vào sự đánh giá của tác giả đối với các sự kiện được miêu tả.
3.2. Nghiên Cứu Giọng Điệu Trần Thuật Và Tổ Chức Diễn Ngôn
Giọng điệu trần thuật và tổ chức diễn ngôn là những yếu tố quan trọng tạo nên phong cách riêng của mỗi tác giả. Nghiên cứu tập trung vào phân tích giọng điệu trần thuật trong các tác phẩm của Tendrjakov, từ giọng điệu khách quan, trung lập đến giọng điệu chủ quan, biểu cảm. Đồng thời, nghiên cứu cũng xem xét cách thức tác giả tổ chức diễn ngôn, sử dụng các biện pháp tu từ và các kỹ thuật kể chuyện để tạo ra hiệu ứng nghệ thuật. Người đọc thường chú ý đến yếu tố biểu cảm của trần thuật, tức là chú ý đến chủ thể trần thuật (hoặc hình tượng trần thuật).
IV. Ứng Dụng Trần Thuật Học Phân Tích Nguyệt Thực Tendrjakov
Trong truyện vừa "Nguyệt thực", kết cấu gồm năm chương, mỗi chương có tên riêng và độ dài khác nhau: Chương 1: Bình minh (42 trang), Chương 2: Buổi sáng (70 trang), Chương 3: Giữa trưa (43 trang), Chương 4: Hoàng hôn (64 trang), Chương 5: Đêm tối (64 trang). Nhìn qua có thể thấy năm chương là diễn biến thời gian của một ngày, lần lượt từ bình minh đến đêm tối. Ứng với nội dung từng chương, điều này cũng tương đồng với diễn biến tâm lý của nhân vật, diễn biến xung đột của câu chuyện: từ đơn giản đến phức tạp, từ nhẹ nhàng đến cao trào, đỉnh điểm và kết thúc.
4.1. Phân Tích Cấu Trúc Thời Gian Trong Nguyệt Thực
Cấu trúc thời gian trong "Nguyệt thực" được xây dựng theo trình tự tuyến tính, từ bình minh đến đêm tối, tương ứng với sự phát triển của mối quan hệ giữa Pavel và Maya. Tuy nhiên, tác giả cũng sử dụng kỹ thuật hồi tưởng để đưa người đọc trở về quá khứ, giúp họ hiểu rõ hơn về những trải nghiệm và suy nghĩ của các nhân vật. Mỗi tiểu câu chuyện trong mỗi chương miêu tả rõ nét những sắc thái chuyển động của nhân vật lẫn cốt truyện, đưa người đọc từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.
4.2. Biểu Tượng Nguyệt Thực Và Ý Nghĩa Trong Tác Phẩm
Hình ảnh "nguyệt thực" không chỉ là một sự kiện thiên nhiên mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc trong tác phẩm. Nó tượng trưng cho sự thay đổi, sự biến động trong cuộc sống của các nhân vật, đặc biệt là trong mối quan hệ giữa Pavel và Maya. Đêm nguyệt thực là chứng nhân cho đôi bạn trẻ. Tiêu đề của các chương chỉ có tính chất tượng trưng, không có ý nghĩa miêu tả cuộc sống của nhân vật trong khoảng thời gian đó.
V. Giá Trị Nhân Văn Và Nghệ Thuật Trong Tác Phẩm Tendrjakov
Các tác phẩm của Tendrjakov thường xoay quanh những vấn đề đạo đức và xã hội nhức nhối, như chiến tranh, sự tha thứ, và sự tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Ông không ngần ngại phơi bày những mặt trái của xã hội Xô Viết, đồng thời đề cao những giá trị nhân văn cao đẹp như tình yêu, lòng trung thực, và sự hy sinh. Bằng tinh thần, trách nhiệm và ý thức về ngòi bút, Tendrjakov không chỉ là “người đánh thức những tư tưởng xã hội căng thẳng, người đảo lộn tràng thái bình thản”, mà ông còn là một trong những nhà văn tiên phong trong sự cách tân nghệ thuật của văn học Nga lúc bấy giờ.
5.1. Phản Ánh Hiện Thực Xã Hội Xô Viết Qua Ngòi Bút Tendrjakov
Tendrjakov được biết đến với khả năng phản ánh chân thực hiện thực xã hội Xô Viết, đặc biệt là cuộc sống nông thôn và những vấn đề đạo đức trong xã hội. Ông đã dũng cảm đề cập đến những mâu thuẫn và những khó khăn mà người dân phải đối mặt trong thời kỳ đó, đồng thời phê phán những bất công và những hạn chế của hệ thống chính trị. Ngay từ tác phẩm đầu tiên, Tendrjakov đã tỏ ra là một nhà văn hiện thực nghiêm ngặt. Và cùng với năm tháng, các tác phẩm của ông càng khẳng định sự nhạy cảm với cái mới, với những vấn đề cấp bách của thời đại.
5.2. Giá Trị Đạo Đức Và Sự Tìm Kiếm Ý Nghĩa Cuộc Sống
Các tác phẩm của Tendrjakov thường đặt ra những câu hỏi về đạo đức và ý nghĩa cuộc sống, buộc người đọc phải suy ngẫm về những giá trị đích thực của con người. Ông đề cao những phẩm chất như lòng trung thực, sự tha thứ, và sự hy sinh, đồng thời phê phán những thói hư tật xấu như sự dối trá, sự phản bội, và sự ích kỷ. Ngay từ tác phẩm đầu tiên, Tendrjakov đã tỏ ra là một nhà văn hiện thực nghiêm ngặt. Và cùng với năm tháng, các tác phẩm của ông càng khẳng định sự nhạy cảm với cái mới, với những vấn đề cấp bách của thời đại.
VI. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tendrjakov Tại ĐHQGHN
Nghiên cứu về Tendrjakov tại Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào phân tích so sánh các tác phẩm của Tendrjakov với các tác giả khác trong văn học Nga và thế giới, hoặc nghiên cứu sự tiếp nhận văn học của độc giả Việt Nam đối với tác phẩm của ông. Ngoài ra, việc dịch thêm các tác phẩm của Tendrjakov sang tiếng Việt cũng là một nhiệm vụ quan trọng để giới thiệu tác giả đến với đông đảo độc giả Việt Nam.
6.1. Nghiên Cứu So Sánh Với Các Tác Giả Văn Học Nga Khác
Việc so sánh các tác phẩm của Tendrjakov với các tác giả văn học Nga khác, như Chekhov, Dostoevsky, hoặc Tolstoy, có thể giúp làm nổi bật những đặc điểm độc đáo trong phong cách viết và tư tưởng nghệ thuật của ông. Nghiên cứu có thể tập trung vào so sánh các chủ đề, các nhân vật, hoặc các kỹ thuật kể chuyện được sử dụng bởi các tác giả này.
6.2. Đánh Giá Sự Tiếp Nhận Của Độc Giả Việt Nam
Nghiên cứu về sự tiếp nhận văn học của độc giả Việt Nam đối với tác phẩm của Tendrjakov có thể giúp hiểu rõ hơn về những giá trị và ý nghĩa mà độc giả Việt Nam tìm thấy trong các tác phẩm của ông. Nghiên cứu có thể sử dụng các phương pháp khảo sát, phỏng vấn, hoặc phân tích các bài phê bình và đánh giá của độc giả để thu thập dữ liệu.
