Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành du lịch Việt Nam phát triển nhanh chóng, với lượng khách quốc tế tăng từ 250 nghìn năm 1990 lên hơn 6,8 triệu năm 2012, du lịch cộng đồng được xem là một công cụ quan trọng để tạo việc làm, nâng cao thu nhập và bảo tồn giá trị văn hóa địa phương. Khu di tích lịch sử Địa đạo Củ Chi, với hơn 200 km đường hầm liên hoàn và lịch sử hào hùng trong kháng chiến chống Mỹ, thu hút hàng triệu lượt khách tham quan mỗi năm, đặc biệt vào các dịp lễ tết có thể lên đến trên 50 nghìn lượt/ngày. Tuy nhiên, sự tham gia của cộng đồng địa phương vào hoạt động du lịch tại đây còn nhiều hạn chế do trình độ nhận thức và kỹ năng phục vụ chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá mức độ hiểu biết, thái độ và hành vi của cộng đồng dân cư tại ba xã giáp ranh khu di tích (An Nhơn Tây, An Phú, Phú Mỹ Hưng) trong hoạt động du lịch, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao sự tham gia của cộng đồng, góp phần phát triển du lịch bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2012-2013, tập trung khảo sát thực địa và phân tích dữ liệu định lượng, định tính nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển du lịch cộng đồng tại Củ Chi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: du lịch cộng đồng và phương pháp KAP (Knowledge, Attitude, Practice). Du lịch cộng đồng được định nghĩa là loại hình du lịch trong đó cộng đồng địa phương chủ động tham gia quản lý, phát triển và hưởng lợi từ các hoạt động du lịch, đồng thời bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. Các khái niệm chính bao gồm: sự tham gia của cộng đồng, bảo tồn tài nguyên, phát triển bền vững, và lợi ích kinh tế xã hội.

Phương pháp KAP là công cụ nghiên cứu đánh giá mức độ hiểu biết (Knowledge), thái độ (Attitude) và hành vi (Practice) của cộng đồng đối với hoạt động du lịch. Mô hình này giúp xác định khoảng cách giữa nhận thức và hành động thực tế, từ đó đề xuất các can thiệp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả tham gia của cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm: số liệu thống kê từ UBND huyện Củ Chi và các xã lân cận, khảo sát thực địa tại khu di tích và ba xã An Nhơn Tây, An Phú, Phú Mỹ Hưng, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, cộng đồng dân cư và du khách. Cỡ mẫu khảo sát là khoảng 520 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá mức độ hiểu biết, thái độ và hành vi của cộng đồng. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 12 tháng, từ tháng 1/2012 đến tháng 12/2012, bao gồm các bước: thu thập tài liệu, thiết kế bảng hỏi, khảo sát thực địa, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ hiểu biết về du lịch cộng đồng và khu di tích: Khoảng 68% người dân tại ba xã có nhận thức cơ bản về du lịch cộng đồng và giá trị lịch sử của Địa đạo Củ Chi. Tuy nhiên, chỉ khoảng 45% hiểu rõ vai trò của cộng đồng trong phát triển du lịch bền vững.

  2. Thái độ đối với hoạt động du lịch: Hơn 75% người dân thể hiện thái độ tích cực, mong muốn tham gia vào các hoạt động du lịch nhằm nâng cao thu nhập và bảo tồn văn hóa. Tuy nhiên, 30% còn băn khoăn về tác động tiêu cực đến môi trường và đời sống xã hội.

  3. Hành vi tham gia vào hoạt động du lịch: Chỉ khoảng 40% cư dân tham gia trực tiếp vào các dịch vụ phục vụ khách du lịch như lưu trú, ăn uống, hướng dẫn. Tỷ lệ lao động nữ tham gia phục vụ khách đạt khoảng 55%, cho thấy sự đóng góp quan trọng của phụ nữ trong ngành.

  4. Trình độ nhân sự và đào tạo: Trong tổng số 520 cán bộ và nhân viên khu di tích, 25% có trình độ đại học trở lên, còn lại chủ yếu là lao động phổ thông và chưa qua đào tạo chuyên môn, ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ và hướng dẫn khách.

Thảo luận kết quả

Sự hiểu biết và thái độ tích cực của cộng đồng là nền tảng quan trọng để phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại Củ Chi. Tuy nhiên, khoảng cách giữa nhận thức và hành vi thực tế cho thấy cần có các chương trình đào tạo, nâng cao kỹ năng và nhận thức cho người dân. So sánh với các mô hình du lịch cộng đồng thành công ở Thái Lan, Malaysia và Indonesia, việc hỗ trợ về chính sách, đào tạo và xúc tiến quảng bá là yếu tố then chốt để tăng cường sự tham gia của cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hiểu biết, thái độ và hành vi của cộng đồng theo từng xã, hoặc bảng phân tích cơ cấu nhân sự theo trình độ đào tạo để minh họa điểm mạnh và hạn chế hiện tại. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương và các tổ chức trong việc hỗ trợ cộng đồng phát triển kỹ năng và tạo điều kiện thuận lợi cho sự tham gia.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng nghiệp vụ du lịch cho cộng đồng địa phương, tập trung vào kỹ năng hướng dẫn, giao tiếp và phục vụ khách, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Củ Chi phối hợp với các trung tâm đào tạo du lịch.

  2. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giá trị du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa thông qua các chương trình truyền thông, hội thảo và hoạt động cộng đồng định kỳ hàng quý. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý khu di tích và các tổ chức xã hội.

  3. Xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính và ưu đãi cho các hộ gia đình tham gia dịch vụ du lịch như homestay, kinh doanh lưu niệm, nhằm khuyến khích sự tham gia trực tiếp của người dân trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và các cơ quan quản lý du lịch.

  4. Phát triển hệ thống giám sát và đánh giá chất lượng dịch vụ du lịch cộng đồng, bao gồm việc xây dựng quy định về văn hóa ứng xử, bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm, áp dụng trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý khu di tích phối hợp với các cơ quan chức năng.

  5. Xúc tiến quảng bá du lịch Địa đạo Củ Chi gắn với trải nghiệm du lịch cộng đồng, khai thác các sản phẩm văn hóa đặc trưng và lịch sử, nhằm thu hút khách quốc tế và trong nước trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch TP.HCM và các doanh nghiệp lữ hành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý du lịch và chính quyền địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ cộng đồng.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch, phát triển cộng đồng: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp KAP ứng dụng trong đánh giá sự tham gia của cộng đồng vào du lịch.

  3. Doanh nghiệp lữ hành và nhà đầu tư du lịch: Hiểu rõ về tiềm năng và thách thức trong phát triển du lịch cộng đồng tại khu di tích lịch sử, từ đó xây dựng sản phẩm du lịch phù hợp.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức xã hội: Nắm bắt thông tin về vai trò, quyền lợi và trách nhiệm trong phát triển du lịch, từ đó chủ động tham gia và hưởng lợi từ hoạt động du lịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và tại sao nó quan trọng?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch trong đó cộng đồng địa phương chủ động tham gia quản lý và hưởng lợi từ các hoạt động du lịch. Nó giúp bảo tồn văn hóa, tạo việc làm và nâng cao đời sống người dân, đồng thời phát triển du lịch bền vững.

  2. Phương pháp KAP được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Phương pháp KAP khảo sát kiến thức, thái độ và hành vi của cộng đồng về du lịch tại Địa đạo Củ Chi thông qua bảng hỏi và phỏng vấn, giúp xác định mức độ tham gia và đề xuất giải pháp phù hợp.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch cộng đồng tại Củ Chi là gì?
    Khó khăn gồm trình độ nhân lực chưa đồng đều, nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của cộng đồng, cơ sở hạ tầng hạn chế và thiếu các chính sách hỗ trợ cụ thể cho người dân tham gia du lịch.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động du lịch?
    Cần tổ chức đào tạo kỹ năng, tuyên truyền nâng cao nhận thức, hỗ trợ tài chính và xây dựng chính sách ưu đãi, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch gắn với văn hóa địa phương.

  5. Du lịch cộng đồng tại Địa đạo Củ Chi có những lợi ích gì cho địa phương?
    Lợi ích bao gồm tạo việc làm cho người dân, tăng thu nhập, bảo tồn giá trị lịch sử và văn hóa, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện mức độ hiểu biết, thái độ và hành vi của cộng đồng tại ba xã giáp ranh khu di tích Địa đạo Củ Chi, với khoảng 68% người dân có nhận thức cơ bản về du lịch cộng đồng.
  • Thái độ tích cực của hơn 75% người dân cho thấy tiềm năng lớn để phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại địa phương.
  • Sự tham gia thực tế của cộng đồng còn hạn chế, chỉ khoảng 40% tham gia trực tiếp vào các hoạt động phục vụ khách du lịch.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, tuyên truyền, hỗ trợ tài chính và xúc tiến quảng bá nhằm nâng cao sự tham gia và chất lượng dịch vụ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các bước tiếp theo trong phát triển du lịch cộng đồng tại Củ Chi, kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, cộng đồng và doanh nghiệp để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và cộng đồng cần triển khai ngay các chương trình đào tạo và tuyên truyền, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực của người dân trong vòng 12-24 tháng tới.