Luận án tiến sĩ: Phân loại và đặc điểm sinh học của ong không ngòi đốt thuộc họ Apoidea ở Việt Nam

• Tác giả: Trần Thá Ngát
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thá Phương Liên
• Trường học: Viện Hàn Lâm Khoa Học và Công Nghệ Việt Nam
• Chuyên ngành: Khoa Học và Công Nghệ
• Đề tài: Nghiên Cứu Phân Loại Ong Không Ngòi Đốt Thuộc Họ Apoidea Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• BẢNG THUẬT NGỮ LATIN/ANH – VIỆT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tình hình nghiên cứu những taxon ít dẫn liệu thuộc liên họ Apoidea trên thế giới
• 1.2. Tình hình nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và sinh thái của ong không ngòi đốt
• 1.3. Tình hình nghiên cứu những taxon ít dẫn liệu thuộc liên họ Apoidea ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2. Thời gian nghiên cứu
• 2.3. Địa điểm nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp sử dụng trong phân loại ong mật
• 2.5. Phương pháp theo dõi đặc điểm sinh học và sinh thái của ong không ngòi đốt
• 2.5.1. Phương pháp theo dõi đặc điểm sinh học của ong không ngòi đốt
• 2.5.2. Phương pháp theo dõi đặc điểm sinh thái của ong không ngòi đốt
• 2.6. Phương pháp xử lý hình ảnh và số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Phân loại và sự phân bố của những taxon ít dẫn liệu thuộc liên họ Apoidea ở Việt Nam
• 3.1.1. Thành phần những taxon ít dẫn liệu thuộc liên họ Apoidea ở Việt Nam
• 3.1.2. Đặc điểm nhận loại và sự phân bố của những taxon ít dẫn liệu thuộc liên họ Apoidea ở Việt Nam
• 3.1.3. Khóa định loại đến họ, giống và loài ghi nhận được ở Việt Nam
• 3.2. Một số đặc điểm sinh học và sinh thái của ong không ngòi đốt ở Việt Nam
• 3.2.1. Cấu trúc tổ của các loài ong không ngòi đốt
• 3.2.2. Đặc điểm hình thái các pha phát triển của loài Lepidotrigona flavibasis (Cockerell, 1926)
• 3.2.3. Một số đặc điểm sinh thái của loài Lepidotrigona flavibasis (Cockerell, 1929)
• 3.2.4. Mối quan hệ giữa hoạt động bay của loài Lepidotrigona flavibasis với nhiệt độ và độ ẩm
• 3.2.5. Hàm lượng các kim loại nặng trong mật ong và phấn hoa ở loài Lepidotrigona flavibasis và đề xuất một số định hướng bảo vệ môi trường sống của chúng
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BÁ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• I. CÁC MẪU VẬT ĐẶC NGHIÊN CỨU
• II. MỘT SỐ HÌNH ẢNH THỰC ĐỊA TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN LUẬN ÁN

I. Tính cấp thiết của đề tài

Nghiên cứu về ong không ngòi đốt thuộc họ Apoidea tại Việt Nam có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học. Việt Nam được xem là một trong những trung tâm đa dạng sinh học của khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, thông tin về sự phân bố và đặc điểm sinh học của các loài ong không ngòi đốt vẫn còn hạn chế. Việc nghiên cứu và phân loại các taxon này không chỉ giúp làm rõ hơn về sự đa dạng sinh học mà còn có thể hỗ trợ trong việc bảo tồn các loài có nguy cơ tuyệt chủng. Theo thống kê, hiện nay có khoảng 16 loài ong không ngòi đốt đã được phát hiện tại Việt Nam, trong đó có nhiều loài có giá trị kinh tế cao. Do đó, việc nghiên cứu và phân loại chúng là cần thiết để bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên sinh vật này.

II. Tình hình nghiên cứu ong không ngòi đốt

Tình hình nghiên cứu về ong không ngòi đốt tại Việt Nam còn nhiều hạn chế. Mặc dù đã có một số nghiên cứu về đặc điểm sinh học và sinh thái của các loài này, nhưng thông tin vẫn chưa đầy đủ. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào một số loài phổ biến, trong khi nhiều loài khác vẫn chưa được chú ý. Việc phân loại và xác định các loài ong không ngòi đốt cần được thực hiện một cách hệ thống và khoa học hơn. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, sinh thái học ong có mối liên hệ chặt chẽ với môi trường sống của chúng. Do đó, việc hiểu rõ về hệ sinh thái nơi các loài này sinh sống sẽ giúp nâng cao hiệu quả trong công tác bảo tồn và phát triển bền vững.

III. Đặc điểm sinh học và sinh thái của ong không ngòi đốt

Đặc điểm sinh học của ong không ngòi đốt rất đa dạng và phong phú. Chúng thường sống trong các tổ tự nhiên hoặc được nuôi dưỡng trong môi trường nhân tạo. Các loài này có vai trò quan trọng trong việc thụ phấn cho nhiều loại cây trồng, góp phần vào sự phát triển của nông nghiệp. Đặc điểm sinh thái của chúng cũng rất đa dạng, từ việc lựa chọn nơi ở cho đến nguồn thức ăn. Nghiên cứu cho thấy, môi trường sống của ong có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và sinh sản của chúng. Việc bảo tồn môi trường sống tự nhiên là rất cần thiết để duy trì sự tồn tại của các loài ong không ngòi đốt. Các biện pháp bảo vệ môi trường và quản lý bền vững nguồn tài nguyên sinh vật sẽ giúp bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế địa phương.

IV. Tình trạng bảo tồn ong không ngòi đốt

Tình trạng bảo tồn các loài ong không ngòi đốt tại Việt Nam đang gặp nhiều thách thức. Nhiều loài đang bị đe dọa do sự mất mát môi trường sống, ô nhiễm và biến đổi khí hậu. Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên không bền vững đã dẫn đến sự suy giảm số lượng và sự đa dạng của các loài này. Các biện pháp bảo tồn cần được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả, bao gồm việc xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của ong không ngòi đốt trong hệ sinh thái. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu và phát triển các phương pháp nuôi dưỡng và bảo tồn các loài này cũng cần được chú trọng.

V. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Nghiên cứu về ong không ngòi đốt không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn mang lại nhiều lợi ích thực tiễn. Việc phân loại và nghiên cứu các loài này giúp làm rõ hơn về sự đa dạng sinh học tại Việt Nam. Đồng thời, các sản phẩm từ ong không ngòi đốt như mật ong và phấn hoa có giá trị kinh tế cao, có thể được khai thác và phát triển thành các sản phẩm thương mại. Hơn nữa, việc bảo tồn các loài này cũng góp phần vào việc duy trì cân bằng sinh thái và bảo vệ môi trường. Do đó, nghiên cứu và bảo tồn ong không ngòi đốt là một nhiệm vụ quan trọng cần được thực hiện một cách nghiêm túc và có hệ thống.