I. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Nghiên cứu về ngữ dụng học trong việc phân tích câu hỏi và hành vi hỏi là một lĩnh vực quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về giao tiếp. Theo Goffman, câu hỏi và câu trả lời là những thành phần thiết yếu trong mọi cuộc đối thoại. Benveniste cũng nhấn mạnh rằng các mệnh đề xác tín, mệnh đề nghi vấn và mệnh đề cầu khiến đều phản ánh những cách ứng xử cơ bản của con người. Việc nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ các giá trị ngữ dụng của câu hỏi mà còn giúp hiểu rõ hơn về hành vi hỏi trong các ngữ cảnh khác nhau. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giao tiếp giữa các nền văn hóa khác nhau, như giữa tiếng Pháp và tiếng Việt. Sự khác biệt trong cách sử dụng câu hỏi giữa hai ngôn ngữ này có thể dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp. Do đó, việc nghiên cứu này không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc giảng dạy và dịch thuật.
II. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Luận án này mang lại nhiều giá trị về mặt lý luận và thực tiễn. Về lý luận, việc phân biệt giữa câu hỏi và hành vi hỏi giúp làm rõ hơn các khái niệm trong ngữ dụng học. Hành vi hỏi không chỉ đơn thuần là việc đặt câu hỏi mà còn liên quan đến ý đồ giao tiếp của người nói. Việc nghiên cứu này cũng mở ra hướng tiếp cận mới trong việc dạy tiếng Pháp cho người Việt Nam, giúp họ hiểu rõ hơn về cách sử dụng câu hỏi trong giao tiếp hàng ngày. Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực như dịch thuật, phỏng vấn, và xây dựng các phiếu thăm dò. Điều này cho thấy rằng việc nghiên cứu câu hỏi không chỉ có giá trị trong lý thuyết mà còn có thể cải thiện chất lượng giao tiếp trong thực tế.
III. Mục đích đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Mục đích của luận án là nghiên cứu câu hỏi trong tiếng Pháp từ góc độ ngữ dụng học. Đối tượng nghiên cứu là các câu mang dấu hiệu hình thức của câu hỏi, như 'Est-ce que', đảo trật tự chủ ngữ - động từ, và các câu có ngữ điệu lên ở cuối. Phạm vi nghiên cứu sẽ tập trung vào các giá trị ngữ dụng của câu hỏi trong các tình huống giao tiếp cụ thể. Điều này cho phép phân tích sâu hơn về cách mà câu hỏi được sử dụng trong các ngữ cảnh khác nhau và mối quan hệ giữa câu hỏi và các yếu tố tình huống khác. Nghiên cứu này không chỉ dừng lại ở việc mô tả cấu trúc ngôn ngữ mà còn đi sâu vào các chức năng giao tiếp của câu hỏi, từ đó làm rõ hơn vai trò của nó trong giao tiếp hàng ngày.
IV. Phương pháp và tư liệu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phân tích tình huống phát ngôn, giúp hiểu rõ hơn về các giá trị ngữ dụng của câu hỏi. Tình huống được hiểu theo hai nghĩa: theo nghĩa rộng là bối cảnh giao tiếp và theo nghĩa hẹp là ngữ cảnh ngôn ngữ trực tiếp. Việc nghiên cứu sẽ sử dụng các tư liệu thực từ các bài hội thoại thuộc nhiều loại hình và cấp độ ngôn ngữ khác nhau. Điều này cho phép rút ra các quy luật hoạt động chung của từng loại câu hỏi và xác lập các quy tắc điều chỉnh hành vi hỏi. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các giá trị ngữ dụng của câu hỏi, từ đó có thể so sánh và đối chiếu giữa tiếng Pháp và tiếng Việt.
V. Bố cục của luận án
Luận án được chia thành ba chương chính. Chương 1 tập trung vào mối quan hệ giữa câu hỏi và hành vi hỏi, giữa câu hỏi và câu trả lời, và giữa câu hỏi với các thông số tình huống. Chương 2 sẽ phân loại câu hỏi theo các giá trị ngữ dụng, từ đó đưa ra một cách phân loại mới. Chương 3 sẽ ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào việc dạy tiếng Pháp cho người Việt Nam và phân tích sự khác biệt giữa câu hỏi trong tiếng Pháp và tiếng Việt. Bố cục này giúp hệ thống hóa các vấn đề nghiên cứu và làm rõ hơn các khía cạnh khác nhau của câu hỏi trong ngữ dụng học.
