Luận văn thạc sĩ về ngân sách nhà nước Mỹ và chính sách khoa học công nghệ cho Việt Nam

• Tác giả: Đỗ Vũ Hiền Anh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Kim Chi
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Kinh tế đối ngoại
• Đề tài: Nghiên cứu ngân sách nhà nước Mỹ và chính sách khoa học công nghệ: Bài học cho Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2009
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH KHOA HỌC CÔNG NGHỆ
• 1.1. Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng KHCN hiện đại
• 1.2. Tính rủi ro của nghiên cứu triển khai
• 1.3. Phạm vi lĩnh vực triển khai của cuộc cách mạng KHCN đại rộng lớn và đa dạng
• 1.4. Nhu cầu kết cấu hạ tầng, trang thiết bị nghiên cứu KHCN phải có trình độ kỹ thuật công nghệ cao và ngày càng mới mẻ
• 1.5. Những giới hạn của lực lượng thị trường
• 1.6. Những khác biệt giữa thị trường và phát triển khoa học
• 1.7. Mặt trái của độc quyền
• 1.8. Cạnh tranh quyết liệt trên thị trường trong nước và thế giới, những nhu cầu về an ninh quốc gia
• 1.9. KHCN đều được xem là cơ sở và động lực cho sự tiến bộ kinh tế và tiềm lực quốc gia
• 1.10. Cạnh tranh ở các cấp độ ngày càng trở nên quyết liệt
• 1.11. Những nhu cầu quốc phòng an ninh quốc gia
• 1.12. Những yêu cầu của nền kinh tế rất hiện đại đã hình thành
• 1.13. Chuyển đổi mô hình phát triển
• 1.14. Phải có KHCN tiên tiến mới đảm bảo vị trí có lợi trong cạnh tranh quốc tế
• 1.15. Mỹ đã có cơ sở cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao
• 1.16. Sự phát triển của giáo dục và đào tạo
• 1.17. Chính sách nhập cư và phát triển KHCN
• 1.18. Tầm quan trọng của chính sách KHCN
• 1.19. Nhận thức của xã hội và giới tinh hoa
• 1.20. Chức năng của chính sách KHCN
• 1.21. Kết luận của chương
• 2. CHƯƠNG 2: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VỚI VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH KHOA HỌC CÔNG NGHỆ MỸ
• 2.1. Đặc điểm và nhiệm vụ chủ yếu của chính sách khoa học nghệ Mỹ
• 2.2. Giai đoạn trước thập kỷ 1990
• 2.3. Giai đoạn những năm 1990
• 2.4. Giai đoạn sau thập kỷ 1990
• 2.5. Đánh giá tổng quát về đặc điểm và nhiệm vụ chính sách KHCN qua các thời kỳ
• 2.6. Một vài nét khái quát về đặc điểm chính sách KHCN trong ngân sách của chính phủ liên bang Mỹ
• 2.7. Quy mô của chi cho R&D trong ngân sách chính phủ liên bang và trong GDP
• 2.8. Đặc điểm khái quát nhà nước tài trợ cho R&D
• 2.9. Cơ chế tài trợ ngân sách cho R&D
• 2.10. Cơ chế xác định các ưu tiên của chính sách KHCN
• 2.11. Cơ chế tài trợ cho R & D trong chính sách khoa học và công nghệ
• 2.12. Đánh giá, thẩm định kết quả, sự lựa chọn ưu tiên và các chương trình, dự án
• 2.13. Tầm quan trọng của vấn đề
• 2.14. Tổ chức thẩm định
• 2.15. Hoàn thiện không ngừng cơ chế hiện thực hoá chính sách KHCN – cơ chế kinh tế đổi mới công nghệ
• 2.16. Đổi mới quan điểm tài trợ theo chương trình
• 2.17. Hoàn thiện mối quan hệ giữa các thành viên tham gia quá trình làm R&D, những hình thức huy động vốn cho việc thực hiện chính sách KHCN
• 2.18. Kích hoạt chính sách khấu hao linh hoạt vốn cố định
• 2.19. Một số kết luận Chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: KINH NGHIỆM SỬ DỤNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC PHỤC VỤ CHÍNH SÁCH KHOA HỌC CÔNG NGHỆ MỸ VÀ MỘT SỐ GỢI Ý CHO VIỆT NAM
• 3.1. Kinh nghiệm của Mỹ trong lĩnh vực sử dụng ngân sách để thực hiện chính sách KHCN Mỹ
• 3.2. Về mặt quan điểm
• 3.3. Về mặt thực tiễn chính sách
• 3.4. Một số gợi ý cho VN xuất phát từ kinh nghiệm Mỹ
• 3.5. Thực trạng tài trợ cho R&D của VN để thực hiện chính sách KHCN
• 3.6. Một vài gợi ý cho Việt Nam xuất phát từ kinh nghiệm Mỹ về việc sử dụng ngân sách thực hiện chính sách KHCN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc sử dụng ngân sách nhà nước thực hiện chính sách khoa học công nghệ

Lĩnh vực nghiên cứu khoa học và công nghệ (KHCN) đã trở thành một trong những yếu tố quyết định cho sự phát triển kinh tế xã hội tại Mỹ. Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Chính sách KHCN của Mỹ đã trải qua nhiều giai đoạn, từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, với những điều chỉnh phù hợp với bối cảnh kinh tế và xã hội. Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng KHCN hiện đại đã tạo ra những thách thức và cơ hội mới cho việc sử dụng ngân sách nhà nước. Việc xác định các ưu tiên trong chính sách KHCN là cần thiết để đảm bảo nguồn lực được phân bổ hiệu quả. Theo một nghiên cứu, "tiến bộ KHCN là cơ sở tăng năng suất và có ý nghĩa quyết định trong việc nâng cao mức sống của người dân Mỹ". Điều này cho thấy tầm quan trọng của ngân sách nhà nước trong việc thúc đẩy KHCN.

1.1. Tính rủi ro của nghiên cứu triển khai

Nghiên cứu và triển khai thường mang tính rủi ro cao. Giá trị kinh tế của các công trình nghiên cứu không thể dự đoán chính xác. Tính bất trắc trong nghiên cứu là một thực tế khách quan, đặc biệt trong bối cảnh cuộc cách mạng KHCN hiện đại. Những công trình nghiên cứu có thể gặp rủi ro và không đạt được mục tiêu mong đợi. Do đó, việc chia sẻ rủi ro giữa các chủ thể như nhà nước, doanh nghiệp và học viện là cần thiết. Nhà nước tham gia vào lĩnh vực R&D không chỉ để giảm thiểu rủi ro mà còn để thúc đẩy sự phát triển của KHCN, đảm bảo an ninh quốc phòng và cạnh tranh quốc tế.

1.2. Phạm vi lĩnh vực triển khai của cuộc cách mạng KHCN

Cuộc cách mạng KHCN hiện đại đã tạo ra những bước nhảy vọt trong nhiều lĩnh vực tri thức. Sự phát triển này không thể đạt được nếu không có sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và giới khoa học. Việc nghiên cứu và triển khai KHCN cần được thực hiện trên nền tảng hiện đại, với sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng và trang thiết bị. Điều này cho thấy rằng, ngân sách nhà nước không chỉ là nguồn tài chính mà còn là động lực cho sự phát triển KHCN. "Chỉ có phối hợp và phân công giữa các bên mới có thể đảm bảo sự phát triển của KHCN".

II. Ngân sách nhà nước với việc thực hiện chính sách khoa học công nghệ Mỹ

Chính sách KHCN của Mỹ đã trải qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có những đặc điểm và nhiệm vụ riêng. Ngân sách nhà nước được sử dụng để tài trợ cho R&D, với quy mô chi tiêu ngày càng tăng. Đặc biệt, giai đoạn sau thập kỷ 1990 chứng kiến sự thay đổi trong cách thức tài trợ và xác định ưu tiên cho các chương trình KHCN. Cơ chế tài trợ ngân sách cho R&D đã được hoàn thiện, với sự tham gia của nhiều bên liên quan. Theo một báo cáo, "tầm quan trọng của ngân sách nhà nước trong việc thực hiện chính sách KHCN không thể phủ nhận". Điều này cho thấy rằng, ngân sách không chỉ là nguồn lực tài chính mà còn là công cụ để thực hiện các mục tiêu chiến lược.

2.1. Đặc điểm và nhiệm vụ chủ yếu của chính sách khoa học nghệ Mỹ

Chính sách KHCN của Mỹ được xây dựng dựa trên những đặc điểm riêng biệt, phản ánh nhu cầu phát triển kinh tế và xã hội. Ngân sách nhà nước được phân bổ cho các lĩnh vực ưu tiên, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững. Giai đoạn trước thập kỷ 1990 tập trung vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng KHCN, trong khi giai đoạn sau đó chú trọng đến việc đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh. "Chính sách KHCN của Mỹ đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển kinh tế".

2.2. Cơ chế tài trợ ngân sách cho R D

Cơ chế tài trợ ngân sách cho R&D tại Mỹ đã được hoàn thiện qua nhiều giai đoạn. Các chương trình tài trợ được xác định dựa trên các ưu tiên chiến lược của chính phủ. Việc đánh giá và thẩm định kết quả nghiên cứu là một phần quan trọng trong quá trình này. "Cơ chế tài trợ không chỉ đảm bảo nguồn lực mà còn thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo trong KHCN". Điều này cho thấy rằng, ngân sách nhà nước không chỉ là nguồn tài chính mà còn là động lực cho sự phát triển KHCN.

III. Kinh nghiệm sử dụng ngân sách nhà nước phục vụ chính sách khoa học công nghệ Mỹ và một số gợi ý cho Việt Nam

Kinh nghiệm của Mỹ trong việc sử dụng ngân sách nhà nước để thực hiện chính sách KHCN có thể rút ra nhiều bài học cho Việt Nam. Việc xác định các ưu tiên trong chính sách KHCN là rất quan trọng. Việt Nam cần học hỏi từ Mỹ trong việc xây dựng cơ chế tài trợ hiệu quả, đảm bảo nguồn lực được phân bổ hợp lý. Theo một nghiên cứu, "Việt Nam cần cải thiện cơ chế tài trợ cho R&D để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội". Điều này cho thấy rằng, việc học hỏi từ kinh nghiệm của Mỹ là cần thiết để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

3.1. Kinh nghiệm của Mỹ trong lĩnh vực sử dụng ngân sách để thực hiện chính sách KHCN

Mỹ đã xây dựng một hệ thống tài trợ R&D hiệu quả, với sự tham gia của nhiều bên liên quan. Việc xác định các ưu tiên trong chính sách KHCN là rất quan trọng. Các chương trình tài trợ được thiết kế để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và xã hội. "Kinh nghiệm của Mỹ cho thấy rằng, việc sử dụng ngân sách nhà nước một cách hiệu quả là yếu tố quyết định cho sự phát triển KHCN".

3.2. Một vài gợi ý cho Việt Nam xuất phát từ kinh nghiệm Mỹ

Việt Nam cần cải thiện cơ chế tài trợ cho R&D, đảm bảo nguồn lực được phân bổ hợp lý. Việc học hỏi từ kinh nghiệm của Mỹ trong việc xác định các ưu tiên và xây dựng cơ chế tài trợ hiệu quả là rất cần thiết. "Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học từ Mỹ để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước trong phát triển KHCN". Điều này cho thấy rằng, việc áp dụng các bài học kinh nghiệm từ Mỹ sẽ giúp Việt Nam phát triển KHCN một cách bền vững.