I. Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc sử dụng ngân sách nhà nước thực hiện chính sách khoa học công nghệ
Lĩnh vực nghiên cứu khoa học và công nghệ (KHCN) đã trở thành một trong những yếu tố quyết định cho sự phát triển kinh tế xã hội tại Mỹ. Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Chính sách KHCN của Mỹ đã trải qua nhiều giai đoạn, từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, với những điều chỉnh phù hợp với bối cảnh kinh tế và xã hội. Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng KHCN hiện đại đã tạo ra những thách thức và cơ hội mới cho việc sử dụng ngân sách nhà nước. Việc xác định các ưu tiên trong chính sách KHCN là cần thiết để đảm bảo nguồn lực được phân bổ hiệu quả. Theo một nghiên cứu, "tiến bộ KHCN là cơ sở tăng năng suất và có ý nghĩa quyết định trong việc nâng cao mức sống của người dân Mỹ". Điều này cho thấy tầm quan trọng của ngân sách nhà nước trong việc thúc đẩy KHCN.
1.1. Tính rủi ro của nghiên cứu triển khai
Nghiên cứu và triển khai thường mang tính rủi ro cao. Giá trị kinh tế của các công trình nghiên cứu không thể dự đoán chính xác. Tính bất trắc trong nghiên cứu là một thực tế khách quan, đặc biệt trong bối cảnh cuộc cách mạng KHCN hiện đại. Những công trình nghiên cứu có thể gặp rủi ro và không đạt được mục tiêu mong đợi. Do đó, việc chia sẻ rủi ro giữa các chủ thể như nhà nước, doanh nghiệp và học viện là cần thiết. Nhà nước tham gia vào lĩnh vực R&D không chỉ để giảm thiểu rủi ro mà còn để thúc đẩy sự phát triển của KHCN, đảm bảo an ninh quốc phòng và cạnh tranh quốc tế.
1.2. Phạm vi lĩnh vực triển khai của cuộc cách mạng KHCN
Cuộc cách mạng KHCN hiện đại đã tạo ra những bước nhảy vọt trong nhiều lĩnh vực tri thức. Sự phát triển này không thể đạt được nếu không có sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và giới khoa học. Việc nghiên cứu và triển khai KHCN cần được thực hiện trên nền tảng hiện đại, với sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng và trang thiết bị. Điều này cho thấy rằng, ngân sách nhà nước không chỉ là nguồn tài chính mà còn là động lực cho sự phát triển KHCN. "Chỉ có phối hợp và phân công giữa các bên mới có thể đảm bảo sự phát triển của KHCN".
II. Ngân sách nhà nước với việc thực hiện chính sách khoa học công nghệ Mỹ
Chính sách KHCN của Mỹ đã trải qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có những đặc điểm và nhiệm vụ riêng. Ngân sách nhà nước được sử dụng để tài trợ cho R&D, với quy mô chi tiêu ngày càng tăng. Đặc biệt, giai đoạn sau thập kỷ 1990 chứng kiến sự thay đổi trong cách thức tài trợ và xác định ưu tiên cho các chương trình KHCN. Cơ chế tài trợ ngân sách cho R&D đã được hoàn thiện, với sự tham gia của nhiều bên liên quan. Theo một báo cáo, "tầm quan trọng của ngân sách nhà nước trong việc thực hiện chính sách KHCN không thể phủ nhận". Điều này cho thấy rằng, ngân sách không chỉ là nguồn lực tài chính mà còn là công cụ để thực hiện các mục tiêu chiến lược.
2.1. Đặc điểm và nhiệm vụ chủ yếu của chính sách khoa học nghệ Mỹ
Chính sách KHCN của Mỹ được xây dựng dựa trên những đặc điểm riêng biệt, phản ánh nhu cầu phát triển kinh tế và xã hội. Ngân sách nhà nước được phân bổ cho các lĩnh vực ưu tiên, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững. Giai đoạn trước thập kỷ 1990 tập trung vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng KHCN, trong khi giai đoạn sau đó chú trọng đến việc đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh. "Chính sách KHCN của Mỹ đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển kinh tế".
2.2. Cơ chế tài trợ ngân sách cho R D
Cơ chế tài trợ ngân sách cho R&D tại Mỹ đã được hoàn thiện qua nhiều giai đoạn. Các chương trình tài trợ được xác định dựa trên các ưu tiên chiến lược của chính phủ. Việc đánh giá và thẩm định kết quả nghiên cứu là một phần quan trọng trong quá trình này. "Cơ chế tài trợ không chỉ đảm bảo nguồn lực mà còn thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo trong KHCN". Điều này cho thấy rằng, ngân sách nhà nước không chỉ là nguồn tài chính mà còn là động lực cho sự phát triển KHCN.
III. Kinh nghiệm sử dụng ngân sách nhà nước phục vụ chính sách khoa học công nghệ Mỹ và một số gợi ý cho Việt Nam
Kinh nghiệm của Mỹ trong việc sử dụng ngân sách nhà nước để thực hiện chính sách KHCN có thể rút ra nhiều bài học cho Việt Nam. Việc xác định các ưu tiên trong chính sách KHCN là rất quan trọng. Việt Nam cần học hỏi từ Mỹ trong việc xây dựng cơ chế tài trợ hiệu quả, đảm bảo nguồn lực được phân bổ hợp lý. Theo một nghiên cứu, "Việt Nam cần cải thiện cơ chế tài trợ cho R&D để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội". Điều này cho thấy rằng, việc học hỏi từ kinh nghiệm của Mỹ là cần thiết để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.
3.1. Kinh nghiệm của Mỹ trong lĩnh vực sử dụng ngân sách để thực hiện chính sách KHCN
Mỹ đã xây dựng một hệ thống tài trợ R&D hiệu quả, với sự tham gia của nhiều bên liên quan. Việc xác định các ưu tiên trong chính sách KHCN là rất quan trọng. Các chương trình tài trợ được thiết kế để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và xã hội. "Kinh nghiệm của Mỹ cho thấy rằng, việc sử dụng ngân sách nhà nước một cách hiệu quả là yếu tố quyết định cho sự phát triển KHCN".
3.2. Một vài gợi ý cho Việt Nam xuất phát từ kinh nghiệm Mỹ
Việt Nam cần cải thiện cơ chế tài trợ cho R&D, đảm bảo nguồn lực được phân bổ hợp lý. Việc học hỏi từ kinh nghiệm của Mỹ trong việc xác định các ưu tiên và xây dựng cơ chế tài trợ hiệu quả là rất cần thiết. "Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học từ Mỹ để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước trong phát triển KHCN". Điều này cho thấy rằng, việc áp dụng các bài học kinh nghiệm từ Mỹ sẽ giúp Việt Nam phát triển KHCN một cách bền vững.
