Nghiên cứu Mức Độ Tuân Thủ Thuế Của Các Doanh Nghiệp Tại Địa Bàn Thành Phố Hà Nội

• Tác giả: Đào Thị Kiều Diễm
• Người hướng dẫn: Vũ Thị Thanh Bình
• Trường học: Trường Đại Học Công Nghiệp Hà Nội
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Nghiên cứu mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp tại địa bàn thành phố Hà Nội
• Loại tài liệu: Đề án tốt nghiệp thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH VẼ
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 0.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
• 0.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 0.4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU TRƯỚC VÀ XÁC ĐỊNH KHOẢNG TRỐNG NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Tổng quan các kết quả nghiên cứu trước đây
• 1.1.2. Xác định khoảng trống nghiên cứu
• 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MỨC ĐỘ TUÂN THỦ THUẾ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP
• 1.2.1. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về thuế tại Việt Nam
• 1.2.2. Mức độ tuân thủ thuế
• 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế tại các doanh nghiệp
• 1.3. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 2.3.2. Phương pháp phân tích dữ liệu
• 2.3.3. Đo lường biến nghiên cứu
• 2.3.4. Đặc điểm dữ liệu nghiên cứu
• 2.4. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU MỨC ĐỘ TUÂN THỦ THUẾ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
• 3.2. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG MÔ HÌNH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP
• 3.2.1. Kết quả phân tích thống kê mô tả biến nghiên cứu
• 3.2.2. Kết quả kiểm định thang đo
• 3.2.3. Phân tích tương quan
• 3.2.4. Phân tích hồi quy đa biến
• 3.3. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.3.1. Thảo luận về kết quả mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội
• 3.3.2. Thảo luận về các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 4.1. KẾT LUẬN VỀ NHỮNG PHÁT HIỆN TRONG NGHIÊN CỨU
• 4.2. ĐỊNH HƯỚNG VỀ QUẢN LÝ THUẾ TẠI VIỆT NAM VÀ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
• 4.3. NHỮNG KHUYẾN NGHỊ NHẰM GIA TĂNG MỨC ĐỘ TUÂN THỦ THUẾ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP, TỔ CHỨC NỘP THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
• 4.3.1. Khuyến nghị về phía các doanh nghiệp, các đơn vị nộp thuế
• 4.3.2. Khuyến nghị về phía các cơ quan quản lý thuế nhằm tăng tính tuân thủ thuế của các tổ chức nộp thuế
• 4.4. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG CHO CÁC NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• 4.5. Kết luận chương 4
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Tuân Thủ Thuế Doanh Nghiệp Tại Hà Nội 55 ký tự

Nguồn thu từ thuế đóng vai trò then chốt, đảm bảo nguồn lực tài chính cho quốc gia. Việc huy động nguồn lực này thông qua thuế mang tính bền vững hơn so với các hình thức khác như vay nợ hoặc bán tài nguyên. Thuế là khoản thu bắt buộc, không bồi hoàn trực tiếp, được sử dụng để trang trải chi phí công. Đồng thời, thuế là công cụ điều chỉnh kinh tế vĩ mô và tái phân phối thu nhập. Trong bối cảnh nguồn lực quản lý thuế có hạn, việc tuân thủ thuế trở thành một chủ đề nghiên cứu quan trọng. Sự đa dạng trong hành vi tuân thủ thuế gây áp lực lên cơ quan thuế, đòi hỏi các giải pháp đảm bảo nguồn thu ngân sách. Vì vậy, việc nghiên cứu và hiểu rõ hành vi của người nộp thuế là vô cùng cần thiết. Đã có nhiều nghiên cứu trước đây tập trung vào tuân thủ thuế của các tổ chức và cá nhân, sử dụng các cách tiếp cận lý thuyết khác nhau. Việc đo lường tuân thủ thuế cũng rất đa dạng, cùng với các yếu tố ảnh hưởng đến nó.

1.1. Sự Cần Thiết Nghiên Cứu Tuân Thủ Thuế Hiện Nay

Trong bối cảnh chuyển đổi số hệ thống thuế điện tử và nhiều ứng dụng được số hóa như hóa đơn điện tử, việc quản lý thuế đã có nhiều bước ngoặt trong việc đánh giá mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Tuy nhiên, những rủi ro và nguy cơ trong kê khai và nộp thuế cũng đang còn khá nhiều bất cập. Tại Thành phố Hà Nội, ngày càng nhiều doanh nghiệp thành lập và hoạt động với những đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước và tạo nhiều việc làm cho người lao động. Nghiên cứu về mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số là cần thiết để hiểu rõ hơn về hành vi nộp thuế cũng như các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đưa ra những kiến nghị trong quy trình quản lý thu thuế của Nhà nước.

1.2. Mục Tiêu và Phạm Vi Nghiên Cứu Tuân Thủ Thuế

Mục tiêu tổng quát của nghiên cứu là đánh giá mức độ tuân thủ thuế và những yếu tố thúc đẩy tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Các mục tiêu chi tiết bao gồm: đo lường và đánh giá thực trạng tuân thủ thuế, đề xuất mô hình và khám phá các yếu tố ảnh hưởng, phân tích ảnh hưởng và đề xuất khuyến nghị. Đối tượng nghiên cứu là mức độ tuân thủ thuế và các yếu tố ảnh hưởng. Phạm vi nghiên cứu là các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, với khách thể là các bên liên quan trong doanh nghiệp như Ban giám đốc, kế toán trưởng và các vị trí kế toán khác.

II. Tổng Hợp Nghiên Cứu Trước Về Tuân Thủ Thuế Doanh Nghiệp 59 ký tự

Các nghiên cứu trước đây về tuân thủ thuế đã đưa ra nhiều góc nhìn và cách tiếp cận khác nhau. James & Alley (2002) nhấn mạnh mục đích của việc đánh thuế là mang lại lợi ích hơn là trừng phạt, đồng thời gợi ý nên kết hợp cách tiếp cận kinh tế và hành vi. Nghiên cứu của Vân (2014) phân tích các yếu tố tác động lên hành vi tuân thủ thuế thành hai nhóm: kinh tế và tâm lý - xã hội. Onu (2016) cho rằng truyền thông và các vấn đề chuẩn mực xã hội ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế. Aladejebi (2018) xem xét mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) ở Nigeria, cho thấy chủ sở hữu SME là nữ tuân thủ thuế nhiều hơn nam giới. Những nghiên cứu gần đây nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số hệ thống thuế điện tử, tạo ra sự thay đổi lớn trong tuân thủ thuế, bao gồm thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân.

2.1. Yếu Tố Ảnh Hưởng Mức Độ Tuân Thủ Thuế Đánh Giá

Nghiên cứu của Barbuta-Misu (2011) xác định các biến của việc tuân thủ thuế, điều chỉnh chúng cho phù hợp với điều kiện để xây dựng mô hình bao gồm các yếu tố ảnh hưởng, giữa nộp thuế và trốn thuế. Freire-Serén & Panadés (2013) cho rằng trốn thuế là một hiện tượng vốn có của các hệ thống thuế thể hiện hành vi các cá nhân không thích nộp thuế. Marandu và cộng sự (2015) đánh giá các yếu tố quyết định sự tuân thủ từ chiến lược tiếp thị xã hội, cho thấy cần sử dụng lý thuyết để hiểu rõ các yếu tố chính ảnh hưởng.

2.2. Chuyển Đổi Số và Tác Động Đến Tuân Thủ Thuế

Al-Zaqeba & Al-Rashdan (2020) cho rằng tuân thủ thuế là một vấn đề tồn tại lâu dài. Nghiên cứu đã sử dụng cách lấy mẫu ngẫu nhiên, thu được tổng cộng có 485 câu trả lời đầy đủ và có thể sử dụng được đã được thu thập bằng cách sử dụng khảo sát bằng bảng hỏi. Các phát hiện cho thấy cường độ đạo đức là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến tuân thủ thuế, tiếp theo là thái độ, nhận thức kiểm soát hành vi cuối cùng là ảnh hưởng của xã hội. Hà & Yến (2021) kết luận hệ thống thuế điện tử có tác động đáng kể và tích cực đối với tuân thủ thuế. Hạnh & Thụy (2022) xác định các nhân tố và thang đo cho các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế dưới góc độ cơ quan quản lý thuế.

2.3. Khoảng Trống Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Thuế

Qua các nghiên cứu về tuân thủ thuế cả trong và ngoài nước, các tác giả đã đưa ra các góc nhìn đa dạng, các cách tiếp cận khác nhau khi nghiên cứu về tuân thủ thuế; các nhân tố tác động đến mức độ tuân thủ thuế. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại khoảng trống nghiên cứu, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi số và các yếu tố cụ thể ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Hà Nội.

III. Phương Pháp Đánh Giá Mức Độ Tuân Thủ Thuế Tại Hà Nội 57 ký tự

Nghiên cứu này tập trung vào việc xây dựng mô hình nghiên cứu để đánh giá mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Mô hình này bao gồm các yếu tố chính như nhận thức về luật thuế, thái độ đối với việc nộp thuế, sự công bằng của hệ thống thuế, và các yếu tố kinh tế - xã hội khác. Thiết kế nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa định tính và định lượng. Phương pháp định tính được sử dụng để thu thập thông tin ban đầu, xác định các yếu tố quan trọng và xây dựng bảng hỏi khảo sát. Phương pháp định lượng được sử dụng để thu thập dữ liệu từ các doanh nghiệp thông qua bảng hỏi và phân tích thống kê để đánh giá mức độ tuân thủ thuế và các yếu tố ảnh hưởng.

3.1. Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu Về Tuân Thủ Thuế

Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát bằng bảng hỏi gửi đến các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội. Bảng hỏi được thiết kế dựa trên các yếu tố đã được xác định trong quá trình nghiên cứu định tính và các nghiên cứu trước đây. Ngoài ra, dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, báo cáo thuế của các doanh nghiệp cũng được sử dụng để bổ sung thông tin và kiểm chứng tính chính xác của dữ liệu khảo sát.

3.2. Phương Pháp Phân Tích Dữ Liệu Nghiên Cứu Tuân Thủ Thuế

Dữ liệu thu thập được sẽ được phân tích bằng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tương quan và phân tích hồi quy đa biến. Thống kê mô tả được sử dụng để mô tả đặc điểm của mẫu nghiên cứu và mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp. Phân tích tương quan được sử dụng để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố và mức độ tuân thủ thuế. Phân tích hồi quy đa biến được sử dụng để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến mức độ tuân thủ thuế.

IV. Kết Quả Đánh Giá Mức Độ Tuân Thủ Thuế Doanh Nghiệp HN 58 ký tự

Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội còn chưa cao. Nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc thực hiện đúng các quy định về thuế, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế bao gồm: Nhận thức về luật thuế còn hạn chế, thái độ tiêu cực đối với việc nộp thuế, sự phức tạp của hệ thống thuế, và các yếu tố kinh tế - xã hội khác. Ngoài ra, việc áp dụng công nghệ thông tin vào quản lý thuế còn chưa hiệu quả, dẫn đến việc kiểm soát và giám sát tuân thủ thuế còn gặp nhiều khó khăn.

4.1. Thực Trạng Kê Khai Thuế và Nộp Thuế của Doanh Nghiệp

Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng kê khai thuế và nộp thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, tập trung vào các loại thuế chính như thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), và thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Kết quả cho thấy nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc kê khai thuế đúng thời hạn và đầy đủ thông tin. Tình trạng trốn thuế, gian lận thuế vẫn còn diễn ra, gây thất thu cho ngân sách nhà nước.

4.2. Ảnh Hưởng Của Chính Sách Thuế Đến Tuân Thủ Thuế

Nghiên cứu cũng đánh giá ảnh hưởng của chính sách thuế đến mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp. Kết quả cho thấy các chính sách thuế phức tạp, thường xuyên thay đổi gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc nắm bắt và thực hiện đúng. Việc thiếu thông tin về chính sách thuế, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ, cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng không tuân thủ thuế.

V. Giải Pháp Nâng Cao Tuân Thủ Thuế Doanh Nghiệp Hà Nội 59 ký tự

Để nâng cao mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, cần có các giải pháp đồng bộ từ phía cơ quan quản lý thuế và các doanh nghiệp. Cơ quan quản lý thuế cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thuế đến các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Đồng thời, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính về thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc kê khai thuế và nộp thuế. Các doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc tuân thủ thuế, xây dựng văn hóa tuân thủ thuế trong doanh nghiệp, và chủ động tìm hiểu, cập nhật các quy định mới về thuế.

5.1. Hoàn Thiện Hệ Thống Quản Lý Thuế Điện Tử

Việc hoàn thiện hệ thống quản lý thuế điện tử là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao mức độ tuân thủ thuế. Hệ thống quản lý thuế điện tử cần được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng, và cung cấp đầy đủ thông tin về chính sách thuế, thủ tục hành chính về thuế. Đồng thời, cần tăng cường tính bảo mật của hệ thống để đảm bảo an toàn thông tin cho doanh nghiệp.

5.2. Tăng Cường Thanh Tra Thuế và Kiểm Tra Thuế

Cơ quan quản lý thuế cần tăng cường công tác thanh tra thuế và kiểm tra thuế để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về thuế. Tuy nhiên, cần thực hiện thanh tra thuế và kiểm tra thuế một cách công khai, minh bạch, tránh gây phiền hà cho doanh nghiệp. Đồng thời, cần áp dụng các biện pháp xử phạt nghiêm minh đối với các hành vi trốn thuế, gian lận thuế.

VI. Triển Vọng và Hướng Nghiên Cứu Tuân Thủ Thuế Tiếp Theo 59 ký tự

Nghiên cứu này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội và các yếu tố ảnh hưởng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần được nghiên cứu sâu hơn trong tương lai. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp nâng cao tuân thủ thuế, nghiên cứu các yếu tố đặc thù ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế của từng loại hình doanh nghiệp, và xây dựng mô hình dự báo mức độ tuân thủ thuế để hỗ trợ công tác quản lý thuế.

6.1. Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Văn Hóa Tuân Thủ Thuế

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc nghiên cứu ảnh hưởng của văn hóa tuân thủ thuế đến mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Văn hóa tuân thủ thuế là một yếu tố quan trọng, ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và hành vi của doanh nghiệp đối với việc nộp thuế. Nghiên cứu này có thể giúp cơ quan quản lý thuế xây dựng các chương trình tuyên truyền, giáo dục phù hợp để nâng cao văn hóa tuân thủ thuế trong cộng đồng doanh nghiệp.

6.2. Đánh Giá Tác Động Của Thuế Đến Phát Triển Bền Vững

Các nghiên cứu tiếp theo có thể đánh giá tác động của thuế đến phát triển bền vững của doanh nghiệp. Thuế không chỉ là nguồn thu cho ngân sách nhà nước mà còn là công cụ điều tiết kinh tế, xã hội. Nghiên cứu này có thể giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về vai trò của thuế trong quá trình phát triển bền vững và có trách nhiệm hơn trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Tổng quan nghiên cứu

Nguồn thu thuế đóng vai trò chủ đạo trong ngân sách nhà nước, chiếm tỷ trọng cao và góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, đặc biệt trên địa bàn thành phố Hà Nội, số lượng doanh nghiệp ngày càng tăng, đóng góp đáng kể vào ngân sách và tạo việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, mức độ tuân thủ thuế của các doanh nghiệp vẫn còn nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số hệ thống thuế điện tử và áp dụng hóa đơn điện tử. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tuân thủ thuế của các doanh nghiệp tại Hà Nội, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tuân thủ thuế.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: đo lường mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội; xây dựng mô hình phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế; phân tích tác động của các yếu tố này và đề xuất khuyến nghị phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp hoạt động tại Hà Nội, với dữ liệu thu thập từ 173 doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó 55% doanh nghiệp thuộc lĩnh vực thương mại - dịch vụ, 41% thuộc công nghiệp - xây dựng - sản xuất và 3% thuộc nông - lâm - ngư nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ cơ quan quản lý thuế và doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý và tuân thủ thuế, góp phần ổn định nguồn thu ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết hành vi có kế hoạch (Theory of Planned Behavior - TPB) và Lý thuyết tối ưu hóa thuế. TPB do Ajzen đề xuất tập trung vào ba yếu tố ảnh hưởng đến ý định hành vi: thái độ đối với hành vi, chuẩn mực chủ quan (ảnh hưởng xã hội) và nhận thức kiểm soát hành vi. Trong nghiên cứu này, ba yếu tố này được vận dụng để phân tích thái độ doanh nghiệp đối với tuân thủ thuế, ảnh hưởng của xã hội và nhận thức về khả năng kiểm soát hành vi tuân thủ thuế.

Lý thuyết tối ưu hóa thuế tập trung vào cân bằng giữa mục tiêu thu ngân sách của nhà nước và khả năng nộp thuế của doanh nghiệp, nhấn mạnh vai trò của hệ thống thuế điện tử trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tuân thủ thuế. Ngoài ra, các khái niệm chính bao gồm: mức độ tuân thủ thuế, các loại thuế doanh nghiệp phải nộp (thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân...), các yếu tố kinh tế và xã hội ảnh hưởng đến tuân thủ thuế, cũng như các rào cản và lợi ích trong quá trình tuân thủ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn: nghiên cứu định tính sơ bộ và nghiên cứu định lượng chính thức. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng hỏi bán cấu trúc với 173 doanh nghiệp tại Hà Nội, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên. Đối tượng khảo sát là các vị trí liên quan đến kế toán và quản lý thuế trong doanh nghiệp như kế toán trưởng, kế toán tổng hợp, ban giám đốc.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các kỹ thuật: phân tích thống kê mô tả, phân tích độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan và hồi quy đa biến. Cỡ mẫu 173 đáp viên đảm bảo đủ điều kiện cho phân tích EFA và hồi quy đa biến theo tiêu chuẩn của Hair và cộng sự (2014). Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo chính phủ, các nghiên cứu khoa học và tài liệu pháp luật liên quan đến thuế tại Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Hà Nội: Kết quả khảo sát cho thấy 79% doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, 75% nộp thuế giá trị gia tăng, 66% nộp thuế thu nhập cá nhân. Các loại thuế khác như thuế xuất nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt có tỷ lệ nộp thấp hơn, lần lượt là 53% và 34%. Khoảng 20% doanh nghiệp không nộp thuế thu nhập doanh nghiệp do được miễn hoặc kết chuyển lỗ.

2. Đánh giá mức độ tuân thủ thuế: Các chỉ số về khai báo thuế đều đạt giá trị trung bình trên 6/7 điểm, thể hiện doanh nghiệp có ý thức cao trong việc khai báo và công bố thông tin thuế. Tuy nhiên, các chỉ số liên quan đến nộp thuế như ưu tiên nộp thuế, nộp đúng hạn có giá trị trung bình thấp hơn (khoảng 5.85 - 5.92), cho thấy còn tồn tại hạn chế trong khâu nộp thuế.

3. Ảnh hưởng của các yếu tố đến tuân thủ thuế: Phân tích hồi quy đa biến cho thấy hệ thống thuế điện tử có tác động tích cực và đáng kể đến mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Thái độ tích cực đối với tuân thủ thuế, ảnh hưởng xã hội và nhận thức kiểm soát hành vi cũng đều có tác động thuận chiều và có ý nghĩa thống kê với mức độ tuân thủ thuế.

4. Độ tin cậy và phù hợp của mô hình: Các thang đo đều đạt hệ số Cronbach’s Alpha trên 0.84, đảm bảo độ tin cậy cao. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) cho thấy dữ liệu phù hợp với mô hình nghiên cứu, với hệ số KMO = 0.897 và kiểm định Bartlett có giá trị sig. = 0.000, tổng phương sai trích đạt gần 70%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của hệ thống thuế điện tử trong việc nâng cao mức độ tuân thủ thuế. Việc áp dụng công nghệ số giúp giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và thuận tiện cho doanh nghiệp trong kê khai và nộp thuế. Thái độ tích cực và nhận thức kiểm soát hành vi của người nộp thuế cũng là những yếu tố then chốt thúc đẩy tuân thủ tự nguyện.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với nghiên cứu tại Nigeria và Jordan về vai trò của thái độ và ảnh hưởng xã hội trong tuân thủ thuế. Tuy nhiên, hạn chế trong việc nộp thuế đúng hạn phản ánh những khó khăn về tài chính hoặc quy trình thủ tục còn phức tạp, cần được cải thiện. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các loại thuế nộp và biểu đồ đường thể hiện mức độ đồng thuận về các chỉ số tuân thủ thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hệ thống thuế điện tử: Cơ quan thuế cần tiếp tục đầu tư, cập nhật công nghệ, đảm bảo hệ thống vận hành ổn định, dễ sử dụng, giảm thiểu lỗi kỹ thuật nhằm tăng cường sự thuận tiện cho doanh nghiệp. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ nộp thuế đúng hạn lên trên 90% trong vòng 2 năm tới.

2. Tăng cường công tác tuyên truyền, đào tạo về tuân thủ thuế: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo cho doanh nghiệp và cán bộ kế toán về chính sách thuế, quy trình kê khai và nộp thuế điện tử. Đặc biệt chú trọng đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, chủ thể là cơ quan thuế phối hợp với hiệp hội doanh nghiệp.

3. Đơn giản hóa thủ tục hành chính thuế: Rà soát, cắt giảm các bước không cần thiết, minh bạch hóa quy trình xử lý hồ sơ thuế để giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Mục tiêu giảm thời gian xử lý hồ sơ thuế trung bình xuống dưới 5 ngày làm việc trong 18 tháng tới.

4. Tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử phạt nghiêm minh: Áp dụng các biện pháp kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm nhằm nâng cao tính răn đe, đồng thời khuyến khích tuân thủ tự nguyện. Chủ thể thực hiện là cơ quan thuế với kế hoạch kiểm tra hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý thuế: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và mô hình phân tích giúp cải thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.

2. Doanh nghiệp và phòng kế toán: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế, từ đó điều chỉnh thái độ và quy trình nội bộ nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Tài chính: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, mô hình lý thuyết và thực tiễn tuân thủ thuế tại Việt Nam, đặc biệt trong môi trường chuyển đổi số.

4. Các tổ chức tư vấn thuế và đào tạo: Cơ sở để xây dựng các chương trình đào tạo, tư vấn phù hợp với thực trạng và nhu cầu của doanh nghiệp, góp phần nâng cao nhận thức và kỹ năng tuân thủ thuế.

Câu hỏi thường gặp

1. Mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Hà Nội hiện nay ra sao?
   Phần lớn doanh nghiệp có mức độ tuân thủ cao trong khai báo thuế với điểm trung bình trên 6/7, tuy nhiên việc nộp thuế đúng hạn còn hạn chế với điểm trung bình khoảng 5.9/7, phản ánh một số khó khăn trong khâu nộp thuế.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tuân thủ thuế?
   Hệ thống thuế điện tử được đánh giá là yếu tố có tác động tích cực và mạnh mẽ nhất, tiếp theo là thái độ tích cực của doanh nghiệp và nhận thức kiểm soát hành vi.

3. Chuyển đổi số có vai trò thế nào trong quản lý thuế?
   Chuyển đổi số giúp đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch và thuận tiện cho doanh nghiệp, từ đó nâng cao mức độ tuân thủ thuế tự nguyện.

4. Doanh nghiệp gặp những rào cản nào khi tuân thủ thuế?
   Rào cản chính gồm thủ tục hành chính phức tạp, thiếu hụt nhân lực kế toán có trình độ, gánh nặng tài chính và sự thay đổi liên tục của chính sách thuế.

5. Cơ quan thuế nên làm gì để nâng cao tuân thủ thuế?
   Cần hoàn thiện hệ thống thuế điện tử, tăng cường tuyên truyền, đơn giản hóa thủ tục và thực hiện kiểm tra, xử phạt nghiêm minh nhằm tạo môi trường tuân thủ thuận lợi và răn đe hiệu quả.

Kết luận

• Nghiên cứu đã đánh giá mức độ tuân thủ thuế của 173 doanh nghiệp tại Hà Nội, cho thấy mức độ tuân thủ khai báo cao nhưng nộp thuế đúng hạn còn hạn chế.
• Hệ thống thuế điện tử, thái độ tích cực, ảnh hưởng xã hội và nhận thức kiểm soát hành vi đều có tác động thuận chiều và có ý nghĩa đến mức độ tuân thủ thuế.
• Mô hình nghiên cứu được kiểm định với độ tin cậy cao, phù hợp với dữ liệu thực tế.
• Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống thuế điện tử, tăng cường đào tạo, đơn giản hóa thủ tục và nâng cao kiểm tra, xử phạt nhằm nâng cao hiệu quả tuân thủ thuế.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về tác động của chuyển đổi số và các yếu tố xã hội trong quản lý thuế tại Việt Nam.

Để tiếp tục phát triển nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ trong việc triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả định kỳ nhằm điều chỉnh phù hợp. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững và phát triển.