I. Tổng quan về mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái
Mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Giá dầu được coi là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến nền kinh tế, đặc biệt là đối với các quốc gia nhập khẩu dầu. Sự biến động của giá dầu không chỉ tác động đến chi phí sản xuất mà còn ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái. Theo nghiên cứu của Lê Việt Trung và Nguyễn Thị Thúy Vinh (2011), khi giá dầu tăng, chi phí sản xuất tăng, dẫn đến việc tăng tỷ giá hối đoái thực hiệu lực đa phương (REER). Điều này cho thấy rằng giá dầu có thể tác động đến tỷ giá hối đoái thông qua kênh cung và cầu. Sự biến động của tỷ giá hối đoái cũng có thể ảnh hưởng đến giá dầu, đặc biệt là khi đồng USD, đồng tiền chính trong giao dịch dầu, biến động. Nghiên cứu của Coudert, Mignon và Penot (2007) đã chỉ ra rằng sự giảm giá của đồng USD có thể dẫn đến việc tăng giá dầu do nhu cầu tăng lên từ các quốc gia tiêu thụ.
1.1. Tác động của giá dầu đến tỷ giá hối đoái
Sự biến động của giá dầu có thể ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái thông qua nhiều kênh khác nhau. Đối với các quốc gia xuất khẩu dầu, giá dầu cao có thể dẫn đến tăng trưởng kinh tế, từ đó làm tăng giá trị đồng nội tệ và giảm tỷ giá hối đoái. Ngược lại, đối với các quốc gia nhập khẩu dầu, giá dầu cao có thể làm tăng chi phí sản xuất, dẫn đến giảm sức cạnh tranh và tăng tỷ giá hối đoái. Nghiên cứu của Shahbaz, Tiwari và Tahir (2014) đã chỉ ra rằng giá dầu ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái thông qua kênh cung và cầu. Khi giá dầu tăng, chi phí sản xuất tăng, dẫn đến việc tăng tỷ giá hối đoái thực hiệu lực đa phương. Điều này cho thấy rằng mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái là phức tạp và phụ thuộc vào nhiều yếu tố kinh tế khác nhau.
1.2. Tác động của tỷ giá hối đoái đến giá dầu
Mặt khác, tỷ giá hối đoái cũng có thể ảnh hưởng đến giá dầu. Đồng USD, với vai trò là đồng tiền chính trong giao dịch dầu, có ảnh hưởng lớn đến giá dầu. Khi đồng USD giảm giá, giá dầu tính bằng đồng nội tệ sẽ giảm, dẫn đến tăng nhu cầu tiêu thụ dầu. Nghiên cứu của Coudert, Mignon và Penot (2007) đã chỉ ra rằng sự biến động của đồng USD có thể tác động đến giá dầu thông qua cầu và cung. Sự giảm giá của đồng USD có thể làm tăng nhu cầu về dầu, từ đó dẫn đến tăng giá dầu. Điều này cho thấy rằng mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và giá dầu không chỉ đơn thuần là một chiều mà còn có sự tương tác qua lại giữa hai yếu tố này.
II. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này sử dụng phương pháp wavelet để phân tích mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 01 năm 1995 đến tháng 12 năm 2016. Phương pháp wavelet cho phép phân tích các biến theo thời gian và tần số, giúp phát hiện các mối quan hệ tiềm ẩn giữa các biến. Các công cụ ước lượng bao gồm phép biến đổi wavelet liên tục (CWT), phép biến đổi wavelet chéo (XWT) và wavelet kết hợp (WTC). Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng các phương pháp kiểm định khác như kiểm định nghiệm đơn vị Dickey Fuller (ADF) và kiểm định đồng liên kết Johansen. Phương pháp này giúp xác định mối quan hệ đồng liên kết giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái, từ đó cung cấp bằng chứng cho các nhà hoạch định chính sách trong việc điều chỉnh các chính sách kinh tế phù hợp.
2.1. Phép biến đổi wavelet liên tục CWT
Phép biến đổi wavelet liên tục (CWT) là một công cụ mạnh mẽ trong phân tích chuỗi thời gian. CWT cho phép phân tích các tín hiệu theo cả thời gian và tần số, giúp phát hiện các biến động ngắn hạn và dài hạn trong mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái. CWT cung cấp thông tin chi tiết về cách mà các biến này tương tác với nhau theo thời gian, từ đó giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về mối quan hệ phức tạp giữa chúng.
2.2. Phép biến đổi wavelet chéo XWT
Phép biến đổi wavelet chéo (XWT) cho phép phân tích mối quan hệ giữa hai chuỗi thời gian. XWT giúp xác định mức độ tương quan giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái tại các tần số khác nhau. Phương pháp này rất hữu ích trong việc phát hiện các mối quan hệ không ổn định giữa hai biến, từ đó cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách mà giá dầu và tỷ giá hối đoái ảnh hưởng lẫn nhau trong các giai đoạn khác nhau của nền kinh tế.
III. Kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tương tác mạnh mẽ giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam. Phân tích cho thấy rằng giá dầu có tác động đáng kể đến tỷ giá hối đoái thực hiệu lực đa phương (REER). Khi giá dầu tăng, tỷ giá hối đoái cũng có xu hướng tăng, điều này cho thấy rằng các cú sốc từ giá dầu có thể dẫn đến sự biến động trong tỷ giá hối đoái. Ngược lại, sự biến động của tỷ giá hối đoái cũng ảnh hưởng đến giá dầu, đặc biệt là trong bối cảnh đồng USD biến động. Kết quả này cung cấp bằng chứng cho thấy rằng các nhà hoạch định chính sách cần chú ý đến mối quan hệ này khi xây dựng các chính sách kinh tế.
3.1. Phân tích thống kê mô tả
Phân tích thống kê mô tả cho thấy rằng giá dầu và tỷ giá hối đoái có sự biến động lớn trong giai đoạn nghiên cứu. Các số liệu cho thấy rằng giá dầu có xu hướng tăng trong những năm gần đây, trong khi tỷ giá hối đoái cũng có sự biến động mạnh. Điều này cho thấy rằng có một mối liên hệ chặt chẽ giữa hai yếu tố này, và sự biến động của một yếu tố có thể ảnh hưởng đến yếu tố còn lại.
3.2. Kiểm định mối quan hệ đồng liên kết
Kiểm định đồng liên kết cho thấy rằng có sự tồn tại của mối quan hệ đồng liên kết giữa giá dầu và tỷ giá hối đoái. Kết quả này cho thấy rằng các biến này không chỉ tương quan mà còn có mối quan hệ nhân quả, điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các mô hình dự đoán và hoạch định chính sách kinh tế.
