I. Tổng Quan Nghiên Cứu Lịch Sử Phân Khu Nam 1964 1969
Nghiên cứu về Phân Khu Nam trong giai đoạn 1964-1969 là một nhiệm vụ quan trọng để hiểu rõ hơn về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nam Trung Bộ, với vị trí chiến lược, đóng vai trò then chốt trong cuộc chiến. Việc thành lập và hoạt động của Phân Khu Nam đã góp phần phá vỡ âm mưu của địch, bảo vệ căn cứ cách mạng. Nghiên cứu này không chỉ tái hiện lịch sử mà còn rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu. Các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk là địa bàn hoạt động chính, nơi diễn ra sự phối hợp tác chiến giữa lực lượng chủ lực và địa phương. Việc tìm hiểu sâu sắc về giai đoạn này giúp chúng ta tri ân những đóng góp to lớn của quân và dân ta, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống yêu nước. Nghiên cứu này tập trung vào giai đoạn từ tháng 7 năm 1964 đến tháng 9 năm 1969, một giai đoạn đầy khó khăn nhưng cũng rất anh dũng của quân và dân ta.
1.1. Vị Trí Chiến Lược Của Nam Trung Bộ Trong Kháng Chiến
Nam Trung Bộ, trải dài trên 1.000 km, chiếm gần 1/3 diện tích và khoảng 1/6 dân cư cả nước, có vị trí chiến lược quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Đây là nơi sinh sống lâu đời của người Kinh và đồng bào các dân tộc ít người, nơi nhân dân các dân tộc giàu lòng yêu nước chống giặc ngoại xâm, chống cường quyền áp bức, chống thiên nhiên khắc nghiệt để đoàn kết cùng nhau xây đắp nên một dải non sông gấm vóc và có được cuộc sống ổn định, phát triển.
1.2. Vai Trò Của Phân Khu Nam Trong Chiến Lược Quân Sự
Để phá vỡ âm mưu của Mỹ, đánh bại chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của chúng, Quân Khu 5 đã thành lập Phân Khu Nam để trực tiếp và phối hợp lực lượng vũ trang địa phương 3 tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk phá vỡ chiến lược chiến tranh của Mỹ từ năm 1964-1969. Dù trải qua muôn vàn khó khăn, gian khổ nhưng nhờ sự lãnh đạo và tổ chức kịp thời của Phân Khu Nam (từ năm 1964 đến năm 1969), các lực lượng chủ lực đến lực lượng vũ trang địa phương đã góp phần xứng đáng cùng với quân và dân miền Nam đánh bại chiến lược chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ và tay sai.
II. Thách Thức Âm Mưu Càn Quét Bình Định Của Đế Quốc Mỹ
Đế quốc Mỹ đã triển khai nhiều âm mưu càn quét và bình định nhằm chiếm đóng Nam Trung Bộ. Kế hoạch quân sự Xtalây-Taylo bị phá sản, Mỹ điều chỉnh chiến lược, tập trung xây dựng đơn vị cơ động, tiến hành "bình định" có trọng điểm. Chúng sử dụng chiến thuật "trực thăng vận" và "thiết xa vận" để đánh phá phong trào, gom dân lập ấp chiến lược. Lực lượng quân sự địch ở Nam Trung Bộ tăng lên, gây nhiều khó khăn cho quân và dân ta. Mỹ xây dựng căn cứ quân sự, cơ sở hậu cần, biến Nam Trung Bộ thành bàn đạp cho chiến tranh xâm lược. Sự tàn bạo và dã man của quân đội Mỹ và tay sai đã gây ra nhiều đau thương, mất mát cho người dân vô tội. Tuy nhiên, quân và dân ta vẫn kiên cường bám trụ, chiến đấu, quyết tâm bảo vệ quê hương.
2.1. Kế Hoạch Bình Định Của Mỹ Tại Nam Trung Bộ
Sang tháng 2-1964, kế hoạch Mắc Na-ma-ra bắt đầu triển khai đánh phá các tỉnh ven biển từ Quảng Đà đến Phú Yên, trọng điểm là dùng lực lượng 3 chiến đoàn, lập các khu dồn dân quy mô lớn, thực hiện kế hoạch bình định vùng giải phóng trong vòng 12 tháng. Ở Quảng Trị, Thừa Thiên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, địch củng cố hệ thống ấp chiến lược, tăng cường bộ máy kìm kẹp, truy phá cơ sở cách mạng.
2.2. Xây Dựng Căn Cứ Quân Sự Hậu Cần Của Mỹ
Ở Nam Trung Bộ, chúng gấp rút xây dựng một loạt căn cứ quân sự, cơ sở hậu cần không chỉ cho cuộc chiến tranh ở miền Nam mà cho cả chiến trường ba nước Đông Dương và một phần cho cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam. Dọc chiều dài hơn 1000km, từ vĩ tuyến 17 đến giáp Đông Nam Bộ, quân Mỹ thiết lập một loạt căn cứ quân sự, sân bay, cảng biển, kho dự trữ hậu cần: Phú Bài, Đà Nẵng, Chu Lai, Gò Quánh, Quy Nhơn, Đông Tác, Nha Trang, Cam Ranh, Ninh Chữ, Thành Sơn… trung bình khoảng 100km có một căn cứ, quân Mỹ sẽ mở rộng hoạt động và nối liền thành một dải liên hoàn.
III. Giải Pháp Nghị Quyết Trung Ương Đảng Về Nhiệm Vụ Mới
Trước tình hình khó khăn, Trung ương Đảng đã ban hành nghị quyết về "tình hình và nhiệm vụ mới". Nghị quyết nhấn mạnh sự cần thiết phải kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, trong đó đấu tranh quân sự đóng vai trò quyết định trực tiếp. Nhiệm vụ trước mắt là tiêu diệt từng bộ phận quân địch, làm thất bại kế hoạch gom dân lập ấp chiến lược. Nghị quyết cũng đề ra nhiệm vụ phát triển lực lượng chính trị, vũ trang, chú trọng xây dựng bộ đội chủ lực, tăng cường thực lực kinh tế. Trung ương tăng cường chi viện cho chiến trường, tổ chức lại chiến trường, thành lập Mặt trận Tây Nguyên. Những quyết sách này đã tạo tiền đề quan trọng cho sự ra đời và hoạt động của Phân Khu Nam.
3.1. Kết Hợp Đấu Tranh Chính Trị Và Vũ Trang
Hội nghị vạch phương hướng cho cách mạng miền Nam trong tình hình mới và nhấn mạnh phải “kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang một cách linh hoạt, đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang đều đóng vai trò rất cơ bản và rất quyết định” nhưng “đấu tranh quân sự đóng vai trò quyết định trực tiếp” trong việc đánh tan lực lượng quân sự - chỗ dựa nền thống trị của địch, làm cho cách mạng thắng lợi.
3.2. Tăng Cường Chi Viện Cho Chiến Trường Khu 5
Sau hội nghị Trung ương 9, Quân ủy Trung ương họp bàn công tác chỉ đạo và biện pháp tăng cường chi viện cho chiến trường. Bộ Tư lệnh Hải quân giao cho Đoàn 125 tiếp tục đưa hàng chi viện vào Nam theo đường biển, chủ yếu là vào các tỉnh Nam Bộ, đồng thời nghiên cứu mở tiếp các bến ở cực Nam Trung Bộ và Khu 5 khi thời cơ thuận lợi. Trung ương tăng cường, bổ sung cho Khu 5 một số tiểu đoàn bộ binh, phòng không, Bộ Tư lệnh Quân Khu 5 tổ chức lại lực lượng vũ trang gồm 2 Trung đoàn, 1 Tiểu đoàn độc lập, 2 Tiểu đoàn đặc công và 1 Tiểu đoàn phòng không.
IV. Cách Thức Sự Ra Đời Và Tổ Chức Của Phân Khu Nam
Để đối phó với tình hình chiến trường ngày càng ác liệt, Quân Khu 5 quyết định thành lập Phân Khu Nam. Đây là một quyết định chiến lược, thể hiện sự linh hoạt và sáng tạo trong chỉ đạo chiến tranh. Phân Khu Nam có nhiệm vụ trực tiếp chỉ đạo và phối hợp tác chiến với lực lượng vũ trang địa phương tại Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk. Cơ cấu tổ chức của Phân Khu Nam được xây dựng chặt chẽ, đảm bảo sự chỉ huy thống nhất và hiệu quả. Phạm vi hoạt động của Phân Khu Nam bao gồm cả vùng đồng bằng và miền núi, nơi có nhiều căn cứ cách mạng quan trọng. Sự ra đời của Phân Khu Nam đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ tại Nam Trung Bộ.
4.1. Quyết Định Thành Lập Phân Khu Nam Của Quân Khu 5
Phát huy truyền thống tốt đẹp sẵn có, nhân dân Nam Trung Bộ nói chung và nhân dân tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk nói riêng đã đấu tranh cách mạng kiên cường, bất khuất chống xâm lược, giải phóng quê hương. Để phá vỡ âm mưu của Mỹ, đánh bại chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của chúng, Quân Khu 5 đã thành lập Phân Khu Nam để trực tiếp và phối hợp lực lượng vũ trang địa phương 3 tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk phá vỡ chiến lược chiến tranh của Mỹ từ năm 1964-1969.
4.2. Cơ Cấu Tổ Chức Và Phạm Vi Hoạt Động
Dù trải qua muôn vàn khó khăn, gian khổ nhưng nhờ sự lãnh đạo và tổ chức kịp thời của Phân Khu Nam (từ năm 1964 đến năm 1969), các lực lượng chủ lực đến lực lượng vũ trang địa phương đã góp phần xứng đáng cùng với quân và dân miền Nam đánh bại chiến lược chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ và tay sai.
V. Kết Quả Hoạt Động Của Phân Khu Nam 1964 1969
Trong giai đoạn 1964-1969, Phân Khu Nam đã có nhiều hoạt động quan trọng, góp phần vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến. Quân chủ lực Phân Khu Nam đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng vũ trang địa phương, tổ chức nhiều trận đánh tiêu diệt địch, giải phóng vùng giải phóng. Sự phối hợp kháng chiến giữa Phân Khu Nam và các địa phương Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk diễn ra nhịp nhàng, hiệu quả. Phân Khu Nam đã tiếp nhận và phân phối vũ khí từ Trung ương, đảm bảo cung cấp đầy đủ cho các đơn vị chiến đấu. Những chiến công của Phân Khu Nam đã làm thất bại chiến lược chiến tranh của Mỹ, tạo điều kiện cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975.
5.1. Phối Hợp Tác Chiến Giữa Quân Chủ Lực Và Địa Phương
Với những ý nghĩa thực tiễn và khoa học, nhưng cho đến nay vẫn chưa có một công trình lịch sử nghiên cứu tổng thể, đầy đủ về Phân Khu Nam mà cụ thể là sự phối hợp tác chiến, chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ở địa bàn Phân Khu Nam đóng quân. Nghiên cứu diễn trình lịch sử Phân Khu Nam của Quân Khu 5 trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1964 -1969), từ đó rút ra những bài học lịch sử giá trị, góp phần giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ về truyền thống anh hùng cách mạng của quê hương, qua đó giáo dục lòng yêu nước, lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao to lớn của các thế hệ cha anh đã hy sinh để giành lấy độc lập, tự do cho quê hương, đất nước.
5.2. Tiếp Nhận Và Phân Phối Vũ Khí Từ Trung Ương
Các tỉnh Khu 5 báo cáo khẩn thiết đề nghị Trung ương chi viện vũ khí. Việc cung cấp vũ khí cho Khu 5 trở thành một nhiệm vụ cấp bách hơn bao giờ hết. Sau hội nghị Trung ương, Bộ Chính trị chủ trương tổ chức lại chiến trường, tăng cường lực lượng cho miền Nam Trung Bộ, giải thể khu X, điều chỉnh địa bàn Khu 6 gồm các tỉnh: Bình Thuận, Ninh Thuận, Lâm Đồng, Quảng Đức, Tuyên Đức, Phước Long. Cơ quan Khu 6 đứng ở lưu vực sông Đồng Nai (giữa Lâm Đồng và Phước Long), đồng chí Trần Lê làm Bí thư khu ủy.
VI. Bài Học Nhận Xét Và Giá Trị Lịch Sử Của Phân Khu Nam
Nghiên cứu về Phân Khu Nam không chỉ tái hiện lịch sử mà còn rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu. Sự chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Quân Khu 5 và Bộ Tư lệnh Phân Khu Nam đóng vai trò then chốt trong thành công. Chủ động phối hợp kháng chiến là yếu tố quan trọng để phát huy sức mạnh tổng hợp. Bài học về sự vận dụng lực lượng kịp thời từ Phân Khu Nam của Quân Khu 5 vẫn còn nguyên giá trị. Kết hợp chặt chẽ giữa tiến công và nổi dậy, lấy lực lượng chủ lực làm nòng cốt là phương châm đúng đắn. Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân là yếu tố quyết định thắng lợi. Những bài học này cần được nghiên cứu, vận dụng sáng tạo trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.
6.1. Vai Trò Lãnh Đạo Của Bộ Tư Lệnh Quân Khu 5
Đồng thời đánh giá một cách khách quan, khoa học trong chỉ đạo chiến lược của Quân ủy, Bộ Tư lệnh Quân Khu 5 và Bộ Tư lệnh Phân Khu Nam cùng những đóng góp của lực lượng chủ lực Trung đoàn 10 mật hiệu đơn vị Ngô Quyền, Trung đoàn 20 mật hiệu đơn vị Trần Hưng Đạo và bộ đội địa phương trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1964 -1969). Qua đó góp phần bổ sung tư liệu cho việc biên soạn lịch sử địa phương.
6.2. Phát Huy Sức Mạnh Tổng Hợp Trong Kháng Chiến
Trên cơ sở nội dung luận văn rút ra những bài học kinh nghiệm từ sự chỉ đạo của Quân Khu 5, Phân Khu Nam và hoạt động của quân dân Phú Yên, Khánh Hòa, Đăk Lăk, để từ đó làm nổi bật vị trí, ý nghĩa của Phân Khu Nam góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
