Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ quan trọng trong giao tiếp và học tập. Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Bình Dương, tiếng Anh được giảng dạy từ bậc tiểu học với mục tiêu giúp học sinh thành thạo bốn kỹ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết. Tuy nhiên, kết quả học tập tiếng Anh của học sinh lớp 10 tại các trường trung học phổ thông trong tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là kỹ năng đọc hiểu. Theo khảo sát với 420 học sinh lớp 10 và 18 giáo viên tiếng Anh tại ba trường trung học phổ thông ở Bình Dương, nhiều học sinh gặp khó khăn trong việc hiểu từ vựng và kiến thức nền tảng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đọc hiểu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các khó khăn trong việc dạy và học kỹ năng đọc cho học sinh lớp 10, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả học tập. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2021-2022 tại ba trường: Bàu Bàng, Bến Cát và Trần Văn Ơn, với ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh, góp phần nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba mô hình đọc phổ biến: mô hình bottom-up, top-down và mô hình tương tác. Mô hình bottom-up tập trung vào việc giải mã từng từ để hiểu toàn bộ văn bản, trong khi mô hình top-down dựa vào kiến thức nền và kinh nghiệm của người đọc để dự đoán và hiểu nội dung. Mô hình tương tác kết hợp cả hai phương pháp trên nhằm tối ưu hóa quá trình đọc hiểu. Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng đọc (khả năng tương tác và hiểu văn bản viết), đọc hiểu (quá trình trích xuất ý nghĩa từ văn bản), chiến lược đọc (các hành động có kế hoạch giúp người đọc chuyển đổi chữ viết thành ý nghĩa), và các yếu tố ảnh hưởng đến việc học đọc như vốn từ vựng, ngữ pháp, cấu trúc văn bản, kiến thức nền, động lực và tài liệu học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 420 học sinh lớp 10 và 18 giáo viên tiếng Anh tại ba trường trung học phổ thông ở Bình Dương. Bảng hỏi gồm 39 câu hỏi về khó khăn trong kỹ năng đọc và thói quen đọc của học sinh, sử dụng thang đo Likert 5 mức. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 9 học sinh và 3 giáo viên nhằm làm rõ thêm các quan điểm và kinh nghiệm thực tế. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích (purposive sampling) nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm học sinh lớp 10 có nhu cầu cải thiện kỹ năng đọc. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 25 với các phương pháp thống kê mô tả và phân tích tương quan; dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân tích nội dung có khái niệm (conceptual content analysis). Độ tin cậy của bảng hỏi được kiểm tra bằng hệ số Cronbach’s Alpha, đảm bảo tính nhất quán nội bộ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khó khăn về vốn từ vựng: Học sinh đánh giá từ vựng là yếu tố gây khó khăn lớn nhất trong đọc hiểu với điểm trung bình (M) khoảng 4.2 trên thang 5, chiếm tỷ lệ trên 70% học sinh gặp khó khăn khi gặp từ mới hoặc cụm từ phức tạp.

  2. Kiến thức nền hạn chế: Khoảng 65% học sinh cho biết thiếu kiến thức nền về chủ đề văn bản làm giảm khả năng hiểu nội dung, đặc biệt với các chủ đề xa lạ hoặc mang tính văn hóa.

  3. Khó khăn về ngữ pháp và cấu trúc văn bản: Hơn 60% học sinh gặp khó khăn trong việc nhận diện và hiểu các cấu trúc ngữ pháp phức tạp, cũng như cấu trúc tổ chức của đoạn văn, ảnh hưởng đến việc tổng hợp ý chính.

  4. Chiến lược đọc được sử dụng: Giáo viên thường xuyên áp dụng các chiến lược như đoán nghĩa từ ngữ dựa vào ngữ cảnh, kỹ thuật quét (scanning) và lướt (skimming), diễn giải lại (paraphrasing) và đặt câu hỏi để nâng cao khả năng đọc hiểu của học sinh. Tần suất sử dụng các chiến lược này đạt mức trung bình từ 4.0 đến 4.5 trên thang 5.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các khó khăn trên xuất phát từ việc học sinh chưa được trang bị đầy đủ vốn từ vựng và kiến thức nền, đồng thời chưa thành thạo các kỹ năng ngữ pháp cần thiết để xử lý các cấu trúc câu phức tạp. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy vốn từ vựng và kiến thức nền là những yếu tố quyết định đến khả năng đọc hiểu (Cromley & Azevedo, 2007; O’Reilly et al., 2019). Việc giáo viên áp dụng các chiến lược đọc tích cực giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc một cách chủ động và hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường sự tương tác giữa người dạy và người học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ khó khăn theo từng yếu tố và biểu đồ đường thể hiện tần suất sử dụng các chiến lược đọc của giáo viên, giúp minh họa rõ nét hơn về mối quan hệ giữa khó khăn và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy từ vựng theo chủ đề: Giáo viên cần xây dựng các bài học từ vựng gắn liền với chủ đề bài đọc, sử dụng phương pháp học từ vựng qua ngữ cảnh nhằm nâng cao vốn từ cho học sinh trong vòng 1 học kỳ.

  2. Phát triển kiến thức nền cho học sinh: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, thảo luận nhóm và sử dụng tài liệu bổ trợ như báo, phim, sách tham khảo để mở rộng kiến thức nền, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận các chủ đề mới trong 1 năm học.

  3. Đào tạo và hướng dẫn sử dụng chiến lược đọc: Tổ chức các buổi tập huấn cho giáo viên về các chiến lược đọc hiệu quả, đồng thời hướng dẫn học sinh áp dụng các kỹ thuật như scanning, skimming, paraphrasing trong quá trình học tập, thực hiện trong vòng 6 tháng.

  4. Cải tiến tài liệu giảng dạy: Lựa chọn và biên soạn tài liệu đọc phù hợp với trình độ và sở thích của học sinh, đảm bảo tính hấp dẫn và tính ứng dụng cao, triển khai trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nhận diện các khó khăn thực tế của học sinh và áp dụng các chiến lược giảng dạy phù hợp để nâng cao hiệu quả dạy học kỹ năng đọc.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và phát triển chương trình giảng dạy tiếng Anh dựa trên các bằng chứng thực tiễn từ nghiên cứu.

  3. Sinh viên chuyên ngành ngôn ngữ Anh và sư phạm: Nắm bắt kiến thức lý thuyết và thực tiễn về kỹ năng đọc, từ đó phát triển năng lực nghiên cứu và giảng dạy.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Tham khảo phương pháp nghiên cứu hỗn hợp và kết quả nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan đến kỹ năng đọc và học tiếng Anh trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng đọc lại quan trọng đối với học sinh lớp 10?
    Kỹ năng đọc giúp học sinh hiểu và xử lý thông tin từ các văn bản học thuật, hỗ trợ các kỹ năng khác như viết và nghe, đồng thời là nền tảng để đạt thành tích học tập tốt.

  2. Những khó khăn phổ biến nhất trong đọc hiểu là gì?
    Học sinh thường gặp khó khăn về vốn từ vựng, kiến thức nền, ngữ pháp và cấu trúc văn bản, ảnh hưởng đến khả năng hiểu và phân tích nội dung.

  3. Chiến lược đọc nào hiệu quả nhất để cải thiện kỹ năng đọc?
    Các chiến lược như đoán nghĩa từ ngữ dựa vào ngữ cảnh, kỹ thuật quét và lướt, diễn giải lại và đặt câu hỏi được đánh giá cao về hiệu quả trong việc nâng cao khả năng đọc hiểu.

  4. Làm thế nào để giáo viên có thể hỗ trợ học sinh vượt qua khó khăn trong đọc?
    Giáo viên cần thiết kế bài giảng phù hợp, sử dụng đa dạng chiến lược đọc, tạo môi trường học tập tích cực và cung cấp tài liệu phù hợp với trình độ học sinh.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các cấp học khác không?
    Mặc dù tập trung vào học sinh lớp 10, các kết quả và đề xuất có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các cấp học khác nhằm nâng cao kỹ năng đọc tiếng Anh.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định vốn từ vựng và kiến thức nền là những khó khăn chính ảnh hưởng đến kỹ năng đọc hiểu của học sinh lớp 10 tại Bình Dương.
  • Giáo viên thường sử dụng các chiến lược đọc như đoán nghĩa từ, scanning, skimming và paraphrasing để hỗ trợ học sinh.
  • Việc kết hợp mô hình bottom-up và top-down trong giảng dạy giúp nâng cao hiệu quả đọc hiểu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện kỹ năng đọc, bao gồm tăng cường từ vựng, phát triển kiến thức nền, đào tạo chiến lược đọc và cải tiến tài liệu giảng dạy.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong thực tế giảng dạy và đánh giá hiệu quả trong các năm học tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để áp dụng các chiến lược đọc hiệu quả, nâng cao năng lực tiếng Anh cho học sinh và góp phần phát triển giáo dục ngoại ngữ tại địa phương.