Tổng quan nghiên cứu
Việc nâng cao năng lực đọc hiểu tiếng Anh cho học sinh lớp 10 tại các trường trung học phổ thông, đặc biệt là ở các vùng miền núi như tỉnh Lạng Sơn, luôn là một thách thức lớn trong giáo dục ngoại ngữ. Theo khảo sát tại Trường THPT Cao Lộc, phần lớn học sinh có trình độ tiếng Anh còn hạn chế, với khoảng 55% học sinh có điểm tiếng Anh từ 5 đến 6.9, chỉ 4% đạt trên 8 điểm và 21% dưới 5 điểm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định thái độ của học sinh và giáo viên đối với việc học và dạy kỹ năng đọc hiểu, nhận diện các khó khăn trong quá trình này, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 10 và giáo viên tiếng Anh tại Trường THPT Cao Lộc trong học kỳ II năm học 2022-2023, sử dụng sách giáo khoa "Tiếng Anh 10" làm tài liệu chính. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực đọc hiểu, từ đó góp phần cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh, nâng cao điểm số và sự hứng thú học tập của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên trong việc lựa chọn phương pháp và tài liệu phù hợp.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về đọc và đọc hiểu trong ngôn ngữ thứ hai, bao gồm:
Định nghĩa đọc và đọc hiểu: Đọc được xem là quá trình tâm lý-ngôn ngữ, trong đó người đọc tái tạo thông điệp được mã hóa bởi người viết (Goodman, 1971). Đọc hiểu là khả năng trích xuất thông tin cần thiết từ văn bản một cách nhanh chóng và hiệu quả, dựa trên sự kết hợp giữa văn bản, kiến thức nền tảng của người đọc và ngữ cảnh (Swan, 1975; Grellet, 1981).
Mô hình ba giai đoạn của bài đọc: Trước khi đọc (pre-reading), trong khi đọc (while-reading), và sau khi đọc (post-reading) (William, 1984). Mỗi giai đoạn có mục tiêu và phương pháp riêng nhằm phát triển kỹ năng đọc toàn diện.
Các yếu tố ảnh hưởng đến việc dạy và học đọc: Bao gồm khả năng đọc, kiến thức ngôn ngữ, kiến thức văn hóa, thái độ và động lực học tập, phương pháp giảng dạy, và tài liệu học tập (Jolly, 1978; Coady, 1979).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát kết hợp định lượng và định tính:
Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 50 học sinh lớp 10 và 10 giáo viên tiếng Anh tại Trường THPT Cao Lộc thông qua quan sát lớp học, bảng hỏi (questionnaire) và phỏng vấn không chính thức.
Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel 2007, sử dụng thống kê mô tả (phần trăm) để phân tích thái độ, khó khăn và giải pháp. Dữ liệu định tính từ phỏng vấn và quan sát được tổng hợp và phân tích nội dung nhằm làm rõ bối cảnh và nguyên nhân các vấn đề.
Timeline nghiên cứu: Quan sát lớp học diễn ra trong 7 tuần, khảo sát và phỏng vấn được thực hiện song song trong học kỳ II năm học 2022-2023.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thái độ đối với kỹ năng đọc: 42% học sinh cho rằng đọc hiểu là kỹ năng quan trọng nhất, 38% đánh giá nó ngang bằng với các kỹ năng khác như nghe, nói, viết. 80% giáo viên cũng đồng tình rằng đọc hiểu có vai trò quan trọng tương đương các kỹ năng khác.
Khó khăn của học sinh: 82% học sinh gặp khó khăn do thiếu từ vựng và ngữ pháp, 76% thiếu tự tin và động lực, 64% cho biết thời gian học đọc bị hạn chế, 62% thiếu kiến thức nền về chủ đề đọc. 42% phản ánh các bài tập trong sách giáo khoa chưa phù hợp với trình độ.
Phương pháp đọc của học sinh: 46% học sinh thường liệt kê từ vựng và cấu trúc liên quan trước khi đọc, 48% đọc từng đoạn và dừng lại để hiểu từ mới, 21% đọc toàn bộ văn bản rồi làm bài tập. 52% học sinh hiểu bài khi biết nghĩa từ mới, 26% dựa vào kiến thức nền, 14% cần dịch sang tiếng Việt.
Khó khăn của giáo viên: 100% giáo viên cho rằng hạn chế về từ vựng và ngữ pháp của học sinh là vấn đề lớn nhất, 50% gặp khó khăn do thời gian giảng dạy hạn chế và kiến thức nền của học sinh yếu, 30% nhận thấy học sinh thiếu động lực học tập.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy hạn chế về vốn từ vựng và ngữ pháp là nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng đến khả năng đọc hiểu của học sinh lớp 10 tại Cao Lộc. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của từ vựng trong đọc hiểu (O'Donnell, 1961). Việc học sinh thiếu kiến thức nền về chủ đề đọc cũng làm giảm hiệu quả tiếp nhận thông tin, đặc biệt với các chủ đề khó như "công nghệ" hay "bảo tồn môi trường".
Phương pháp giảng dạy hiện tại vẫn còn thiên về truyền thống, giáo viên chiếm vai trò trung tâm, học sinh thụ động, ít được khuyến khích thảo luận hay làm việc nhóm hiệu quả. Việc sử dụng tiếng Việt quá nhiều trong lớp cũng làm giảm cơ hội tiếp xúc với tiếng Anh, ảnh hưởng đến sự phát triển kỹ năng đọc.
So với các nghiên cứu tương tự tại các trường khác, kết quả này phản ánh thực trạng chung của nhiều trường vùng sâu vùng xa, nơi điều kiện vật chất và tài liệu học tập còn hạn chế. Việc thiếu các phương tiện hỗ trợ như máy chiếu, tài liệu tham khảo cũng làm giảm tính hấp dẫn và hiệu quả của bài học.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh và giáo viên về các vấn đề và thái độ, bảng tổng hợp các khó khăn và giải pháp được đề xuất, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường phát triển vốn từ vựng và ngữ pháp: Giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập tập trung vào việc mở rộng từ vựng theo chủ đề, sử dụng trò chơi từ vựng và danh sách từ để giúp học sinh ghi nhớ hiệu quả. Thời gian thực hiện: trong mỗi bài học đọc, chủ thể: giáo viên.
Khuyến khích học sinh chủ động trong quá trình đọc: Áp dụng phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường hoạt động nhóm, thảo luận, và sử dụng kỹ thuật brainstorming để kích thích tư duy và sự tham gia. Thời gian: áp dụng liên tục trong học kỳ, chủ thể: giáo viên và học sinh.
Cải tiến tài liệu và phương tiện dạy học: Sửa đổi, điều chỉnh các bài tập trong sách giáo khoa cho phù hợp với trình độ học sinh, đồng thời sử dụng thêm các tài liệu bổ trợ như hình ảnh, video, và công nghệ thông tin để tăng tính sinh động. Thời gian: chuẩn bị trước mỗi học kỳ, chủ thể: nhà trường và giáo viên.
Tạo môi trường học tập thoải mái, khích lệ học sinh: Giáo viên cần xây dựng không khí lớp học thân thiện, khuyến khích học sinh phát biểu ý kiến, đặt câu hỏi và không sợ sai. Thời gian: xuyên suốt quá trình học, chủ thể: giáo viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nhận biết các khó khăn thực tế trong dạy đọc hiểu, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Đánh giá và điều chỉnh chương trình, tài liệu phù hợp với đặc điểm học sinh vùng miền núi.
Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ Anh, Sư phạm tiếng Anh: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và thực tiễn giảng dạy đọc hiểu.
Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ những khó khăn con em mình gặp phải trong học tiếng Anh, từ đó hỗ trợ hiệu quả hơn tại nhà.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao kỹ năng đọc hiểu lại quan trọng đối với học sinh lớp 10?
Đọc hiểu giúp học sinh tiếp cận kiến thức mới, mở rộng vốn từ và phát triển các kỹ năng ngôn ngữ khác như viết và nói. Đặc biệt, trong kỳ thi tốt nghiệp, đọc chiếm khoảng 40% tổng điểm tiếng Anh, nên kỹ năng này rất cần thiết.Những khó khăn phổ biến nhất khi học sinh học đọc hiểu là gì?
Học sinh thường gặp khó khăn do thiếu từ vựng, ngữ pháp, kiến thức nền về chủ đề đọc và thiếu động lực học tập. Ví dụ, 82% học sinh tại Cao Lộc cho biết thiếu từ vựng là rào cản lớn nhất.Phương pháp giảng dạy nào hiệu quả để cải thiện kỹ năng đọc?
Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, kết hợp hoạt động nhóm, sử dụng tài liệu đa phương tiện và khuyến khích học sinh chủ động suy nghĩ, thảo luận được đánh giá cao.Làm thế nào để giáo viên có thể giúp học sinh vượt qua khó khăn về từ vựng?
Giáo viên nên tổ chức các hoạt động học từ vựng theo chủ đề, sử dụng trò chơi, danh sách từ và tạo môi trường giao tiếp để học sinh thực hành thường xuyên.Vai trò của tài liệu học tập trong việc nâng cao kỹ năng đọc là gì?
Tài liệu phù hợp giúp học sinh dễ tiếp cận nội dung, tăng hứng thú học tập và phát triển kỹ năng đọc hiệu quả. Việc điều chỉnh bài tập và bổ sung tài liệu đa dạng là cần thiết để phù hợp với trình độ học sinh.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định được thái độ tích cực của giáo viên và học sinh đối với việc học và dạy kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh tại Trường THPT Cao Lộc.
- Hạn chế về vốn từ vựng, ngữ pháp và kiến thức nền là những nguyên nhân chính gây khó khăn cho học sinh trong việc đọc hiểu.
- Phương pháp giảng dạy hiện tại còn mang tính truyền thống, chưa phát huy tối đa sự chủ động và sáng tạo của học sinh.
- Các giải pháp đề xuất tập trung vào phát triển từ vựng, cải tiến phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng tài liệu và tạo môi trường học tập tích cực.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong thực tế giảng dạy, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác.
Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và nhà trường nên áp dụng các đề xuất từ nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy và học đọc hiểu, góp phần cải thiện thành tích tiếng Anh của học sinh vùng miền núi.