I. Giới thiệu Nghiên cứu Khoảng Cách Kỳ Vọng Kiểm Toán AEG
Nghiên cứu khoảng cách kỳ vọng kiểm toán (expectation gap) tại Việt Nam là một chủ đề quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển. Sự ra đời của kiểm toán độc lập nhằm đáp ứng kỳ vọng của người sử dụng báo cáo tài chính về tính trung thực, hợp lý. Tuy nhiên, niềm tin vào báo cáo tài chính đã bị giảm sút do chất lượng kiểm toán chưa đáp ứng được kỳ vọng. Thuật ngữ khoảng cách kỳ vọng kiểm toán (AEG) xuất hiện khi có sự khác biệt giữa kỳ vọng của người sử dụng và thực tiễn nghề nghiệp kiểm toán. Nghiên cứu này tập trung vào khoảng cách kỳ vọng về trách nhiệm của kiểm toán viên và tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài chính được kiểm toán, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực.
1.1. Tầm quan trọng của Nghiên Cứu khoảng cách kỳ vọng expectation gap
Nghiên cứu khoảng cách kỳ vọng (expectation gap) đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng kiểm toán và tăng cường niềm tin của người sử dụng báo cáo tài chính. Việc xác định rõ nguyên nhân dẫn đến khoảng cách kỳ vọng giúp các nhà quản lý, kiểm toán viên và các nhà làm luật đưa ra các biện pháp phù hợp. Nghiên cứu của Đỗ Thị Hằng (2016) nhấn mạnh sự cần thiết của việc xem xét khoảng cách kỳ vọng về trách nhiệm của kiểm toán viên và tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài chính tại Việt Nam.
1.2. Mục tiêu và phạm vi của nghiên cứu về Kiểm Toán Việt Nam
Nghiên cứu tập trung vào việc xem xét sự tồn tại của khoảng cách kỳ vọng về trách nhiệm của kiểm toán viên và tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài chính được kiểm toán tại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong kiểm toán độc lập, không bao gồm kiểm toán nhà nước và kiểm toán nội bộ. Thời gian thực hiện nghiên cứu từ tháng 06/2016 đến tháng 10/2016. Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng và dữ liệu thu thập từ khảo sát kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính.
II. Xác định Vấn Đề Khoảng Cách Kỳ Vọng Kiểm Toán tại Việt Nam
Mặc dù hoạt động kiểm toán độc lập đã phát triển tại Việt Nam, vẫn còn tồn tại khoảng cách kỳ vọng giữa kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính. Người sử dụng báo cáo tài chính kỳ vọng kiểm toán viên có trách nhiệm cao hơn trong việc phát hiện gian lận, sai sót và đảm bảo tính trung thực của thông tin. Ngược lại, kiểm toán viên có thể có quan điểm khác về phạm vi trách nhiệm của mình. Sự khác biệt này dẫn đến giảm niềm tin vào báo cáo tài chính và ảnh hưởng đến quyết định của người sử dụng.
2.1. Sự khác biệt về nhận thức về trách nhiệm của Kiểm Toán Viên
Người sử dụng báo cáo tài chính thường kỳ vọng kiểm toán viên có trách nhiệm phát hiện tất cả các gian lận và sai sót, ngay cả những sai sót nhỏ. Họ có thể không hiểu rõ về giới hạn của kiểm toán và các chuẩn mực kiểm toán. Theo nghiên cứu của Baron và các cộng sự (1977), có sự khác biệt về nhận thức giữa kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính về trách nhiệm phát hiện các sai sót trọng yếu, gian lận và các hành vi bất hợp pháp. Khoảng cách này cần được thu hẹp để tăng cường sự tin tưởng vào kiểm toán.
2.2. Ảnh hưởng của khoảng cách kỳ vọng đến Thị Trường Chứng Khoán
Khoảng cách kỳ vọng có thể ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán và quyết định của nhà đầu tư. Nếu nhà đầu tư không tin tưởng vào báo cáo tài chính được kiểm toán, họ có thể đưa ra các quyết định sai lầm, dẫn đến tổn thất tài chính. Do đó, việc giảm thiểu khoảng cách kỳ vọng là rất quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của thị trường chứng khoán. Nghiên cứu cần làm rõ ảnh hưởng của khoảng cách kỳ vọng đến nhà đầu tư và thị trường chứng khoán.
III. Phân tích Nguyên Nhân Hình Thành Khoảng Cách Kỳ Vọng Kiểm Toán
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến khoảng cách kỳ vọng kiểm toán, bao gồm sự thiếu hiểu biết về chuẩn mực kiểm toán, nhận thức sai lệch về vai trò của kiểm toán viên, và hạn chế trong truyền thông giữa kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính. Ngoài ra, áp lực cạnh tranh và tính độc lập của kiểm toán viên cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán và làm gia tăng khoảng cách kỳ vọng.
3.1. Ảnh hưởng của Chuẩn Mực Kiểm Toán Việt Nam VSA
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VSA) đóng vai trò quan trọng trong việc định hình trách nhiệm của kiểm toán viên. Tuy nhiên, sự phức tạp và khó hiểu của VSA có thể dẫn đến hiểu lầm và làm gia tăng khoảng cách kỳ vọng. Nghiên cứu cần xem xét liệu VSA có đủ rõ ràng và dễ hiểu để kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính có thể hiểu đúng về trách nhiệm của kiểm toán viên hay không. Việc hoàn thiện Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam nhằm giảm thiểu khoảng cách chuẩn mực là cần thiết.
3.2. Vai trò của Truyền Thông và Giáo Dục về Kiểm Toán
Truyền thông hiệu quả và giáo dục đầy đủ về kiểm toán có thể giúp giảm thiểu khoảng cách kỳ vọng. Cần tăng cường thông tin về vai trò, trách nhiệm và giới hạn của kiểm toán viên cho người sử dụng báo cáo tài chính. Các khóa đào tạo và hội thảo chuyên đề có thể giúp nâng cao nhận thức về kiểm toán và giảm thiểu hiểu lầm. Truyền thông minh bạch về quy trình và kết quả kiểm toán giúp tăng mức độ tin cậy.
3.3. Mức độ tuân thủ chuẩn mực kiểm toán và tính độc lập của kiểm toán viên
ICAI, 1992 sau khi khảo sát đã đưa ra kết luận: “đánh giá của những người sử dụng BCTC về tính độc lập và tuân thủ chuẩn mực chuyên môn còn thiếu hiệu quả và minh bạch”. Vì vậy một số quan điểm cho rằng cần có các biện pháp cần thiết được thực hiện để tăng cường tính độc lập của kiểm toán viên. Cần có sự quan tâm đặc biệt đối với các dịch vụ phi kiểm toán và sự phụ thuộc quá mức của kiểm toán đối với khách hàng.
IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Khảo Sát Khoảng Cách Kỳ Vọng Kiểm Toán
Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, kết hợp với phương pháp nghiên cứu định tính thông qua phỏng vấn chuyên gia để thu thập thông tin. Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính. Bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên các chuẩn mực kiểm toán và các nghiên cứu trước đây về khoảng cách kỳ vọng. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS để xác định sự khác biệt về nhận thức và kỳ vọng giữa các nhóm đối tượng.
4.1. Thiết kế mẫu và thu thập dữ liệu khảo sát
Chọn mẫu khảo sát: lựa chọn theo phương pháp thuận tiện phi xác suất. Kích thước mẫu dự kiến 200 gồm kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo thông qua bảng câu hỏi. Để đảm bảo việc thu thập dữ liệu đầy đủ và nhanh chóng, tác giả sử dụng phương pháp tiếp cận khảo sát qua mail và một số phương tiện liên lạc khác đánh giá trực tiếp trên ứng dụng của www.
4.2. Phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS
Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS, sau khi được sàng lọc và làm sạch, dữ liệu được sử dụng để thực hiện các phân tích sau: thống kê mô tả, kiểm định Independent Sample T-Test.
V. Giải pháp Giảm Thiểu Khoảng Cách Kỳ Vọng Kiểm Toán tại Việt Nam
Để giảm thiểu khoảng cách kỳ vọng kiểm toán tại Việt Nam, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Tăng cường đào tạo và cập nhật kiến thức cho kiểm toán viên, nâng cao chất lượng kiểm soát chất lượng kiểm toán, cải thiện truyền thông và giáo dục về kiểm toán cho người sử dụng báo cáo tài chính, và hoàn thiện chuẩn mực kiểm toán để làm rõ trách nhiệm của kiểm toán viên. Ngoài ra, cần tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm đạo đức nghề nghiệp và tính độc lập.
5.1. Hoàn thiện Chuẩn Mực Kiểm Toán và Quy Trình Kiểm Soát Chất Lượng
Cần rà soát và hoàn thiện chuẩn mực kiểm toán để làm rõ trách nhiệm của kiểm toán viên và đảm bảo tính minh bạch của quy trình kiểm toán. Tăng cường kiểm soát chất lượng kiểm toán để đảm bảo kiểm toán viên tuân thủ chuẩn mực và đạo đức nghề nghiệp. Xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động kiểm toán để khuyến khích cải tiến liên tục.
5.2. Tăng Cường Đạo Đức Nghề Nghiệp và Tính Độc Lập của Kiểm Toán
Đạo đức nghề nghiệp và tính độc lập là yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng kiểm toán. Cần tăng cường giáo dục về đạo đức nghề nghiệp cho kiểm toán viên và xây dựng cơ chế giám sát hiệu quả để phát hiện và xử lý các trường hợp vi phạm. Đảm bảo tính độc lập của kiểm toán viên bằng cách hạn chế các dịch vụ phi kiểm toán và tăng cường giám sát mối quan hệ giữa kiểm toán viên và khách hàng.
5.3. Những giải pháp nhằm giảm thiểu khoảng cách từ những mong đợi chưa hợp lý từ người sử dụng BCTC
Mặt khác, cũng chỉ ra người sử dụng BCTC được kiểm toán cần phải có những nhận thức thực tế hơn về trách nhiệm, nghĩa vụ và hoạt động của KTV, đồng thời giúp người sử dụng đưa ra quyết định đầu tư của mình.
VI. Kết luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo về Khoảng Cách Kỳ Vọng
Nghiên cứu về khoảng cách kỳ vọng kiểm toán tại Việt Nam là một chủ đề quan trọng và cần thiết. Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng về sự tồn tại của khoảng cách kỳ vọng và đề xuất các giải pháp thiết thực để giảm thiểu khoảng cách này. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp đã đề xuất và xem xét ảnh hưởng của khoảng cách kỳ vọng đến các đối tượng khác nhau trong nền kinh tế.
6.1. Đánh giá hiệu quả các giải pháp đã đề xuất
Đánh giá hiệu quả của các giải pháp giảm thiểu khoảng cách kỳ vọng. Điều này bao gồm việc đo lường sự thay đổi trong nhận thức và kỳ vọng của kiểm toán viên và người sử dụng báo cáo tài chính sau khi triển khai các giải pháp.
6.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của khoảng cách kỳ vọng đến các đối tượng khác
Mở rộng phạm vi nghiên cứu để xem xét ảnh hưởng của khoảng cách kỳ vọng đến các đối tượng khác trong nền kinh tế, chẳng hạn như các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức tín dụng, và cộng đồng doanh nghiệp. Các khía cạnh này cần được tìm hiểu sâu sắc hơn để đưa ra những giải pháp phù hợp cho từng nhóm đối tượng.
