Nghiên Cứu Khả Năng Hấp Phụ Ion Cu2+ Của Vi Sợi Xenlulozơ Và Vi Sợi Xenlulozơ Axetat

• Tác giả: Lê Thị Loan
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Đức Giang
• Trường học: Trường Đại Học Hồng Đức
• Chuyên ngành: Hóa Hữu Cơ
• Đề tài: Nghiên Cứu Khả Năng Hấp Phụ Ion Cu2+ Của Vi Sợi Xenlulozơ Từ Bã Mía
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thanh Hóa

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Sợi thực vật và ứng dụng
• 1.2. Vi sợi xenlulozơ
• 1.2.1. Khái niệm vi sợi xenlulozơ
• 1.2.2. Ứng dụng của vi sợi xenlulozơ
• 1.2.3. Chế tạo vi sợi xenlulozơ
• 1.2.4. Sợi và vi sợi xenlulozơ axetyl hóa
• 1.2.5. Xenlulozơ axetat và phương pháp tổng hợp xenlulozơ axetat
• 1.2.6. Ứng dụng của sợi thực vật và vi sợi axetyl hóa
• 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THỰC NGHIỆM
• 2.1. Nguyên liệu, hóa chất. Dụng cụ, thiết bị
• 2.2. Chế tạo vi sợi xenlulozơ
• 2.3. Axetyl hóa bã mía và vi sợi xenlulozơ
• 2.4. Khảo sát khả năng hấp phụ ion Cu2+
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học
• 2.5.2. Phương pháp khảo sát hình thái học
• 2.5.3. Phương pháp xác định độ axetyl hóa
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Kết quả chế tạo vi sợi xenlulozơ
• 3.2. Khảo sát cấu trúc hóa học của vi sợi xenlulozơ
• 3.3. Khảo sát hình thái học
• 3.4. Khảo sát tính chất nhiệt của vi sợi
• 3.5. Axetyl hóa vi sợi
• 3.6. Khảo sát cấu trúc hóa học
• 3.7. Khảo sát hình thái học
• 3.8. Khảo sát độ bền nhiệt
• 3.9. Khảo sát khả năng hấp thụ ion Cu2+
• 3.9.1. Thời gian đạt cân bằng hấp phụ
• 3.9.2. Hiệu suất hấp phụ của vật liệu
• 3.9.3. Mô hình đẳng nhiệt Langmuir
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Hấp Phụ Ion Cu2 Bằng Vi Sợi Xenlulozơ

Nghiên cứu về sợi thực vật đang thu hút sự quan tâm lớn nhờ tính chất cơ học đặc biệt, khả năng tái tạo, phân hủy sinh học và thân thiện với môi trường. Vi sợi xenlulozơ (MFC), được nghiên cứu từ những năm 1980, hình thành trong tế bào thực vật, có kích thước từ vài chục nanomet đến vài micromet. MFC là tập hợp các mạch phân tử xenlulozơ sắp xếp song song, liên kết bằng liên kết hydro, tạo nên tính chất cơ học vượt trội. Độ bền kéo của MFC có thể đạt 2GPa, module kéo đạt 140 GPa. Do đó, vật liệu sử dụng MFC có tiềm năng vượt trội so với sợi thực vật thông thường. MFC có kích thước nhỏ, diện tích bề mặt lớn, độ bền cơ học cao, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như sản xuất giấy, thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm, vật liệu composite, và xử lý môi trường. Nghiên cứu MFC và dẫn xuất của nó đang phát triển mạnh mẽ trên thế giới.

1.1. Giới Thiệu Chung Về Vi Sợi Xenlulozơ Từ Bã Mía

Vi sợi xenlulozơ là một vật liệu đầy hứa hẹn, đặc biệt khi được chiết xuất từ nguồn phế thải nông nghiệp như bã mía. Bã mía, một sản phẩm phụ dồi dào từ ngành công nghiệp đường, có tiềm năng lớn để trở thành nguồn cung cấp cellulose bền vững. Việc sử dụng bã mía không chỉ giúp giảm thiểu lượng chất thải mà còn tạo ra một vật liệu có giá trị ứng dụng cao trong nhiều lĩnh vực. Nghiên cứu này tập trung vào việc khai thác tiềm năng của bã mía để sản xuất vi sợi xenlulozơ, một vật liệu có cấu trúc nano với nhiều đặc tính ưu việt.

1.2. Ứng Dụng Tiềm Năng Của Vi Sợi Xenlulozơ Trong Xử Lý Nước

Với diện tích bề mặt lớn và khả năng tương tác hóa học tốt, vi sợi xenlulozơ có tiềm năng lớn trong xử lý nước thải, đặc biệt là trong việc hấp phụ ion Cu2+. Các ion kim loại nặng như Cu2+ thường gây ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Việc sử dụng vi sợi xenlulozơ làm vật liệu hấp phụ có thể là một giải pháp hiệu quả và thân thiện với môi trường để loại bỏ các chất ô nhiễm này. Nghiên cứu này sẽ đánh giá khả năng của vi sợi xenlulozơ từ bã mía trong việc hấp phụ ion Cu2+ từ dung dịch nước.

II. Vấn Đề Ô Nhiễm Kim Loại Nặng Vai Trò Của Vật Liệu Hấp Phụ

Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm kim loại nặng, là vấn đề cấp bách toàn cầu. Sự gia tăng các bệnh hiểm nghèo do ô nhiễm môi trường, bao gồm cả kim loại nặng, đang được chú ý đặc biệt tại các làng nghề truyền thống và khu công nghiệp. Các kim loại phổ biến trong nước thải công nghiệp bao gồm niken, kẽm, chì, sắt, crom, đồng, asen, cadimi, urani. Các công nghệ xử lý nước thải chứa kim loại nặng bao gồm kết tủa hóa học, keo tụ, tuyển nổi, tách ion, và hấp phụ. Phương pháp hấp phụ được ứng dụng rộng rãi vì dễ vận hành, tiết kiệm, có khả năng áp dụng rộng rãi và thiết kế đơn giản. Chất hấp phụ sinh học giá rẻ như xenlulozơ, phế thải nông nghiệp hoặc phế thải thực vật được sử dụng rộng rãi trong tách kim loại nặng, do giá thành thấp, nguồn gốc tái tạo và tiềm năng ứng dụng rộng rãi.

2.1. Thực Trạng Ô Nhiễm Ion Cu2 Trong Nước Thải Công Nghiệp

Đồng (Cu) là một kim loại thường được tìm thấy trong nước thải công nghiệp với hàm lượng cao do tính ứng dụng rộng rãi của nó. Tuy nhiên, đồng là kim loại rất độc ở hàm lượng thấp, do đó nước bị nhiễm đồng cần phải được xử lý trước khi thải ra môi trường. Hàm lượng ion Cu2+ tối đa được chấp nhận trong nước thải công nghiệp được công bố bởi Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (USEPA) là 1,3 mg/l, trong khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo không vượt quá 2 mg/l trong nước uống.

2.2. Tổng Quan Về Các Phương Pháp Xử Lý Kim Loại Nặng Hiện Nay

Hiện nay, có nhiều phương pháp được sử dụng để xử lý kim loại nặng trong nước thải, bao gồm kết tủa hóa học, keo tụ, trao đổi ion, và hấp phụ. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm riêng. Phương pháp hấp phụ, đặc biệt sử dụng các vật liệu sinh học như xenlulozơ, đang ngày càng được ưa chuộng do tính hiệu quả, chi phí thấp và thân thiện với môi trường. Các vật liệu này có khả năng liên kết với các ion kim loại nặng, giúp loại bỏ chúng khỏi nước thải một cách hiệu quả.

III. Phương Pháp Chế Tạo Vi Sợi Xenlulozơ Từ Bã Mía Hiệu Quả

Để tận dụng nguồn nguyên liệu giá rẻ và góp phần vào lĩnh vực nghiên cứu chế tạo, khảo sát ứng dụng của MFC và dẫn xuất của MFC, đề tài "Chế tạo và khảo sát khả năng hấp phụ ion Cu2+ của vi sợi xenlulozơ và vi sợi xenlulozơ axetat từ bã mía" được thực hiện. Mục tiêu của đề tài là chế tạo MFC và vi sợi xenlulozơ axetat có kích thước micro từ nguyên liệu là bã mía phế thải và khảo sát khả năng hấp phụ ion kim loại nặng của chúng. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm chế tạo MFC từ bã mía phế thải và vi sợi xenlulozơ axetat bằng phản ứng của MFC với anhiđrit axetic, khảo sát cấu trúc hóa học của vi sợi xenlulozơ axetat bằng phổ hồng ngoại và phổ cộng hưởng từ hạt nhân, nghiên cứu hình thái học và tính tan của vi sợi xenlulozơ axetat, và khảo sát khả năng hấp phụ ion Cu2+.

3.1. Quy Trình Xử Lý Bã Mía Để Thu Vi Sợi Xenlulozơ

Quá trình chế tạo vi sợi xenlulozơ từ bã mía thường bao gồm các bước tiền xử lý để loại bỏ lignin và hemicellulose, sau đó là quá trình nghiền hoặc đồng nhất hóa để phá vỡ cấu trúc sợi và tạo ra các vi sợi có kích thước nano hoặc micro. Các phương pháp tiền xử lý có thể bao gồm xử lý bằng kiềm, axit, hoặc enzyme. Quá trình nghiền hoặc đồng nhất hóa có thể được thực hiện bằng các thiết bị như máy nghiền bi, máy đồng nhất áp suất cao, hoặc máy nghiền siêu âm.

3.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Vi Sợi Xenlulozơ

Chất lượng của vi sợi xenlulozơ thu được phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm nguồn gốc của bã mía, phương pháp tiền xử lý, điều kiện nghiền hoặc đồng nhất hóa, và các chất phụ gia được sử dụng. Việc tối ưu hóa các yếu tố này là rất quan trọng để đảm bảo rằng vi sợi xenlulozơ có kích thước, hình dạng, và tính chất phù hợp cho các ứng dụng mong muốn. Ví dụ, việc sử dụng enzyme có thể giúp loại bỏ lignin một cách hiệu quả hơn so với xử lý bằng kiềm, trong khi việc điều chỉnh áp suất và thời gian nghiền có thể ảnh hưởng đến kích thước và độ đồng đều của vi sợi.

3.3. Axetyl Hóa Vi Sợi Xenlulozơ Cải Thiện Tính Chất Hấp Phụ

Quá trình axetyl hóa vi sợi xenlulozơ là một phương pháp biến tính hóa học nhằm thay đổi tính chất của vật liệu. Bằng cách thay thế các nhóm hydroxyl (-OH) trên bề mặt vi sợi bằng các nhóm axetyl (-COCH3), ta có thể làm tăng tính kỵ nước của vật liệu, cải thiện khả năng phân tán trong các dung môi hữu cơ, và điều chỉnh khả năng hấp phụ ion Cu2+. Quá trình axetyl hóa thường được thực hiện bằng cách cho vi sợi xenlulozơ phản ứng với anhydrit axetic hoặc acetyl clorua trong môi trường xúc tác.

IV. Khảo Sát Khả Năng Hấp Phụ Ion Cu2 Của Vi Sợi Xenlulozơ

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp như phổ hồng ngoại và phổ cộng hưởng từ hạt nhân để khảo sát cấu trúc hóa học của vi sợi xenlulozơ axetat. Cấu trúc hình thái học của MFC và vi sợi xenlulozơ axetat được khảo sát bằng kính hiển vi điện tử quét (SEM). Khả năng hấp phụ ion kim loại nặng của MFC và vi sợi xenlulozơ axetat được khảo sát bằng phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử AAS. Xenlulozơ là polyme tự nhiên được sử dụng phổ biến, tính đến năm 2010 đã có hơn 7,5.105 tấn xenlulozơ được sử dụng trong các lĩnh vực khác nhau như làm vật liệu polyme composite (PC), xăng sinh học, ứng dụng trong y học.

4.1. Ảnh Hưởng Của pH Đến Khả Năng Hấp Phụ Cu2

pH của dung dịch có ảnh hưởng đáng kể đến khả năng hấp phụ Cu2+ của vi sợi xenlulozơ. Thông thường, khả năng hấp phụ tăng khi pH tăng, do sự proton hóa của các nhóm chức trên bề mặt vi sợi giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho việc liên kết với các ion Cu2+ mang điện tích dương. Tuy nhiên, ở pH quá cao, Cu2+ có thể kết tủa thành hydroxit, làm giảm hiệu quả hấp phụ. Do đó, việc tìm ra pH tối ưu là rất quan trọng.

4.2. Nghiên Cứu Động Học Hấp Phụ Ion Cu2 Trên Vi Sợi Xenlulozơ

Nghiên cứu động học hấp phụ giúp hiểu rõ quá trình hấp phụ diễn ra như thế nào theo thời gian. Các mô hình động học phổ biến như mô hình pseudo-first-order và pseudo-second-order thường được sử dụng để mô tả quá trình hấp phụ Cu2+ trên vi sợi xenlulozơ. Việc xác định mô hình động học phù hợp có thể cung cấp thông tin về cơ chế hấp phụ và các yếu tố giới hạn tốc độ.

4.3. Đánh Giá Hiệu Quả Hấp Phụ Cu2 Của Vật Liệu

Để đánh giá hiệu quả hấp phụ Cu2+ của vi sợi xenlulozơ, các thông số như dung lượng hấp phụ (q) và hệ số phân bố (Kd) thường được sử dụng. Dung lượng hấp phụ cho biết lượng Cu2+ được hấp phụ trên một đơn vị khối lượng vật liệu, trong khi hệ số phân bố cho biết tỷ lệ giữa nồng độ Cu2+ trên vật liệu và trong dung dịch. Các thông số này có thể được xác định bằng cách thực hiện các thí nghiệm hấp phụ ở các điều kiện khác nhau và phân tích kết quả.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Vi Sợi Xenlulozơ Trong Xử Lý Nước

Trong số các loại sợi thực vật, sợi tre gần đây được quan tâm chú ý vì có những tính chất đặc biệt có thể thay thế được cho sợi thuỷ tinh, là loại sợi được sử dụng phổ biến trong chế tạo vật liệu PC. Việt Nam là đất nước đứng thứ 3 thế giới về trữ lượng tre nứa. Vì vậy xu hướng nghiên cứu ứng dụng tre nứa vào các lĩnh vực kỹ thuật cao hiện đang phát triển. Trong những năm gần đây, ô nhiễm môi trường là vấn đề bức xúc được toàn xã hội quan tâm, không chỉ tác động đến môi trường sống của các sinh vật mà còn của cả con người, sự gia tăng của các bệnh hiểm nghèo nguyên nhân do ô nhiễm môi trường trong đó có các kim loại nặng tại các làng nghề truyền thống cũng như các khu công nghiệp càng được chú ý.

5.1. So Sánh Vi Sợi Xenlulozơ Với Các Vật Liệu Hấp Phụ Khác

So với các vật liệu hấp phụ truyền thống như than hoạt tính, zeolit, hoặc nhựa trao đổi ion, vi sợi xenlulozơ có những ưu điểm nhất định như chi phí thấp, nguồn gốc tái tạo, và khả năng phân hủy sinh học. Tuy nhiên, vi sợi xenlulozơ cũng có những hạn chế như dung lượng hấp phụ thấp hơn và độ bền cơ học kém hơn. Do đó, việc so sánh và đánh giá các vật liệu khác nhau là rất quan trọng để lựa chọn vật liệu phù hợp cho từng ứng dụng cụ thể.

5.2. Tiềm Năng Ứng Dụng Trong Các Hệ Thống Xử Lý Nước Thải

Vi sợi xenlulozơ có thể được sử dụng trong nhiều hệ thống xử lý nước thải khác nhau, bao gồm cột hấp phụ, màng lọc, hoặc hệ thống bùn hoạt tính. Trong cột hấp phụ, vi sợi xenlulozơ được đóng gói trong cột và nước thải được cho chảy qua cột để loại bỏ các chất ô nhiễm. Trong màng lọc, vi sợi xenlulozơ được sử dụng để tạo ra màng lọc có khả năng loại bỏ các hạt và ion kim loại. Trong hệ thống bùn hoạt tính, vi sợi xenlulozơ có thể được sử dụng để tăng cường khả năng hấp phụ của bùn.

VI. Kết Luận Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Hấp Phụ Cu2

Kích thước sợi xenlulozơ ảnh hưởng đến khả năng hấp phụ ion kim loại, nano xenlulozơ có khả năng hấp phụ 62,40% ion Cr3+ và 5,98% ion Cr6+, micro xenlulozơ chỉ loại bỏ được 42,02% ion Cr3+ và 5,79% ion Cr6+. Tuy vậy, số lượng nhóm –OH quá nhiều của nano xenlulozơ lại có tác dụng ngược và làm hạn chế ứng dụng của chúng. Do vậy, quá trình biến tính các MFC với mục đích cải thiện khả năng hấp phụ của chúng trong xử lý nước thải như xử lý axit photphoric, oxi hóa bề mặt, cacboxylic hóa, axetyl hóa.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Về Khả Năng Hấp Phụ Cu2

Nghiên cứu này đã đánh giá khả năng hấp phụ Cu2+ của vi sợi xenlulozơ từ bã mía và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hấp phụ. Kết quả cho thấy vi sợi xenlulozơ có tiềm năng lớn trong việc loại bỏ Cu2+ khỏi nước thải, đặc biệt khi được biến tính bằng phương pháp axetyl hóa. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để tối ưu hóa quá trình hấp phụ và đánh giá hiệu quả của vật liệu trong điều kiện thực tế.

6.2. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng Về Vật Liệu Hấp Phụ

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc cải thiện dung lượng hấp phụ của vi sợi xenlulozơ bằng cách biến tính bề mặt, tạo ra các vật liệu composite, hoặc sử dụng các phương pháp xử lý khác. Ngoài ra, cần có thêm nghiên cứu về độ bền của vật liệu trong quá trình sử dụng, khả năng tái sử dụng, và chi phí sản xuất để đánh giá tính khả thi của việc ứng dụng vi sợi xenlulozơ trong xử lý nước thải quy mô lớn.

Tổng quan nghiên cứu

Vi sợi xenlulozơ (MFC) là một dạng sợi thực vật có kích thước nano-micro, được hình thành từ các mạch phân tử xenlulozơ sắp xếp song song, có tính chất cơ học vượt trội với độ bền kéo lên đến 2 GPa và mô đun đàn hồi khoảng 140 GPa. Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu bã mía phong phú, là tiềm năng lớn để khai thác vi sợi xenlulozơ và dẫn xuất của nó phục vụ các ứng dụng công nghiệp. Nghiên cứu này tập trung chế tạo vi sợi xenlulozơ và vi sợi xenlulozơ axetat từ bã mía phế thải, đồng thời khảo sát khả năng hấp phụ ion Cu2+ của các vật liệu này nhằm ứng dụng trong xử lý nước thải chứa kim loại nặng.

Mục tiêu chính của luận văn là phát triển quy trình chế tạo vi sợi xenlulozơ và vi sợi xenlulozơ axetat có kích thước micro từ bã mía, đồng thời đánh giá hiệu quả hấp phụ ion Cu2+ của các vật liệu này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm quy trình chế tạo, khảo sát cấu trúc hóa học, hình thái học, tính chất nhiệt và khả năng hấp phụ ion Cu2+ trong dung dịch nhân tạo với nồng độ từ 5 đến 200 mg/l. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc tận dụng nguồn nguyên liệu tái tạo giá rẻ, thân thiện môi trường, đồng thời góp phần phát triển vật liệu sinh học có khả năng xử lý ô nhiễm kim loại nặng, đặc biệt là ion Cu2+ trong nước thải công nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cấu trúc vi sợi xenlulozơ (MFC): MFC là bó các chuỗi phân tử xenlulozơ liên kết bằng liên kết hydro, có kích thước đường kính từ 5 đến 60 nm và chiều dài trên 1000 nm, bao gồm vùng tinh thể và vô định hình, mang lại tính chất cơ học vượt trội.

• Phản ứng axetyl hóa: Quá trình biến đổi vi sợi xenlulozơ thành vi sợi xenlulozơ axetat thông qua phản ứng với anhiđrit axetic có xúc tác axit sulfuric, làm thay đổi nhóm chức hydroxyl thành nhóm este, tăng tính xốp và khả năng hấp phụ.

• Mô hình đẳng nhiệt Langmuir: Mô hình hấp phụ ion Cu2+ trên bề mặt vật liệu được mô tả bằng phương trình Langmuir, cho phép xác định dung lượng hấp phụ tối đa và hằng số cân bằng hấp phụ, phản ánh tính chất hấp phụ đơn lớp và đồng nhất của bề mặt vật liệu.

Các khái niệm chính bao gồm: vi sợi xenlulozơ, vi sợi xenlulozơ axetat, axetyl hóa, hấp phụ ion kim loại nặng, mô hình Langmuir.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nguyên liệu chính là bã mía phế thải thu thập tại địa phương Thanh Hóa. Dung dịch ion Cu2+ chuẩn được pha chế từ Cu(NO3)2 với nồng độ từ 5 đến 200 mg/l.

• Quy trình chế tạo: Bã mía được xử lý loại bỏ lignin, hemixenlulozơ bằng dung dịch NaOH 1M và hỗn hợp etanol-axit nitric, sau đó nghiền bằng máy Masscolloider với 300 lần nghiền để thu vi sợi xenlulozơ. Vi sợi được axetyl hóa bằng phản ứng với anhiđrit axetic có xúc tác H2SO4 đặc ở 80°C trong 5 giờ.

• Phân tích cấu trúc hóa học: Sử dụng phổ hồng ngoại (FTIR) và phổ cộng hưởng từ hạt nhân (1H-NMR, 13C-NMR) để xác định nhóm chức và mức độ axetyl hóa.

• Khảo sát hình thái học: Ảnh SEM được chụp ở các độ phóng đại khác nhau để quan sát kích thước và bề mặt vi sợi trước và sau axetyl hóa.

• Phân tích tính chất nhiệt: Phổ TGA và DrTGA được sử dụng để đánh giá sự phân hủy nhiệt của vi sợi và vi sợi axetat.

• Khảo sát khả năng hấp phụ ion Cu2+: Thí nghiệm hấp phụ được thực hiện với 0,1 g vật liệu trong 20 ml dung dịch Cu2+ ở các nồng độ khác nhau, khuấy trong thời gian từ 60 đến 540 phút. Nồng độ Cu2+ còn lại được xác định bằng phổ hấp thụ nguyên tử AAS. Dữ liệu hấp phụ được phân tích theo mô hình Langmuir để xác định dung lượng hấp phụ tối đa và hằng số cân bằng.

• Cỡ mẫu và timeline: Các thí nghiệm được thực hiện với nhiều mẫu vật liệu và nồng độ ion Cu2+ khác nhau, thời gian nghiên cứu kéo dài trong khoảng 6 tháng, đảm bảo tính lặp lại và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chế tạo vi sợi xenlulozơ: Vi sợi có kích thước đồng đều khoảng 4,08 – 4,78 µm sau 300 lần nghiền, thể hiện qua ảnh SEM. Quá trình xử lý NaOH loại bỏ lignin hiệu quả, được xác nhận qua phổ IR khi pic carbonyl 1732 cm⁻¹ biến mất sau xử lý.

2. Khảo sát cấu trúc hóa học vi sợi axetat: Phổ FTIR xuất hiện đỉnh hấp thụ mới ở 1612 cm⁻¹ (C=O nhóm este) và 1303 cm⁻¹ (CH3COO), phổ 1H-NMR và 13C-NMR xác nhận nhóm OH ở nguyên tử C2, C3, C6 đã bị thay thế bởi nhóm axetyl với mức độ thế DS = 2,3.

3. Tính chất nhiệt: Vi sợi xenlulozơ phân hủy mạnh ở khoảng 261,7°C với tỷ lệ giảm khối 49,25%, trong khi vi sợi axetat phân hủy gần hoàn toàn trong khoảng 240-420°C với tỷ lệ giảm khối lên đến 31,69% và 26,49% ở các giai đoạn khác nhau.

4. Khả năng hấp phụ ion Cu2+: Sau 480 phút, vi sợi axetat hấp phụ ion Cu2+ đạt hiệu suất 81,71%, vi sợi nguyên thủy đạt 82,22%, bã mía và bã mía axetat lần lượt là 70,82% và 35,27%. Mô hình Langmuir cho thấy dung lượng hấp phụ tối đa của vi sợi axetat là 8,38 mg/g, cao hơn vi sợi (3,58 mg/g), bã mía (4,02 mg/g) và bã mía axetat (0,48 mg/g).

Thảo luận kết quả

Việc nghiền nhiều lần giúp giảm kích thước vi sợi, tăng diện tích bề mặt và độ đồng đều, từ đó nâng cao khả năng hấp phụ ion Cu2+. Quá trình axetyl hóa làm tăng tính xốp và thay đổi bề mặt vi sợi, tạo điều kiện thuận lợi cho hấp phụ ion kim loại. Tuy nhiên, vi sợi nguyên thủy cũng cho hiệu suất hấp phụ cao do cấu trúc tinh thể và nhóm hydroxyl còn nguyên vẹn.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, dung lượng hấp phụ của vi sợi axetat trong nghiên cứu này tương đương hoặc vượt trội so với các vật liệu sinh học khác như thân cây nho (10,10 mg/g) hay composite xenlulozơ axetat/titan oxit (25 mg/g). Mô hình Langmuir phù hợp với dữ liệu hấp phụ cho thấy quá trình hấp phụ diễn ra theo cơ chế hấp phụ đơn lớp trên bề mặt đồng nhất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hấp phụ theo thời gian, biểu đồ Langmuir tuyến tính và ảnh SEM minh họa sự thay đổi kích thước, bề mặt vi sợi trước và sau axetyl hóa, giúp trực quan hóa hiệu quả và cơ chế hấp phụ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa quy trình nghiền: Tăng số lần nghiền hoặc kết hợp với phương pháp xử lý cơ học khác nhằm giảm kích thước vi sợi xuống dưới 4 µm, nâng cao diện tích bề mặt và hiệu suất hấp phụ ion Cu2+.

2. Nâng cao mức độ axetyl hóa: Điều chỉnh điều kiện phản ứng axetyl hóa (nhiệt độ, thời gian, lượng xúc tác) để tăng độ thế nhóm axetyl, từ đó cải thiện tính xốp và khả năng hấp phụ của vi sợi axetat.

3. Phát triển vật liệu composite: Kết hợp vi sợi xenlulozơ axetat với các vật liệu polyme khác để tạo vật liệu composite có khả năng hấp phụ ion kim loại nặng hiệu quả, đồng thời có tính cơ học và bền nhiệt cao phục vụ xử lý nước thải công nghiệp.

4. Ứng dụng thực tế: Khuyến nghị các cơ sở xử lý nước thải công nghiệp sử dụng vi sợi xenlulozơ axetat làm chất hấp phụ sinh học trong hệ thống xử lý nước thải chứa ion Cu2+ với nồng độ dưới 100 mg/l, thời gian xử lý khoảng 8 giờ để đạt hiệu quả tối ưu.

5. Nghiên cứu mở rộng: Tiến hành khảo sát khả năng hấp phụ các ion kim loại nặng khác như Pb2+, Cd2+, Hg2+ và đánh giá tái sinh vật liệu để nâng cao tính kinh tế và bền vững trong ứng dụng thực tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Hóa học, Vật liệu: Có thể áp dụng quy trình chế tạo vi sợi và vi sợi axetat từ nguyên liệu tái tạo, đồng thời tham khảo phương pháp khảo sát cấu trúc và tính chất vật liệu.

2. Chuyên gia môi trường và kỹ sư xử lý nước thải: Tận dụng kết quả nghiên cứu về khả năng hấp phụ ion Cu2+ để phát triển các giải pháp xử lý nước thải công nghiệp hiệu quả, thân thiện môi trường.

3. Doanh nghiệp sản xuất vật liệu sinh học và composite: Áp dụng công nghệ chế tạo vi sợi axetat để phát triển sản phẩm mới có tính năng hấp phụ kim loại nặng, mở rộng ứng dụng trong ngành công nghiệp vật liệu.

4. Cơ quan quản lý môi trường và chính sách: Tham khảo dữ liệu về hiệu quả xử lý ion Cu2+ bằng vật liệu sinh học để xây dựng tiêu chuẩn và hướng dẫn xử lý nước thải, góp phần bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Vi sợi xenlulozơ là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
   Vi sợi xenlulozơ là bó các chuỗi phân tử xenlulozơ liên kết bằng liên kết hydro, có kích thước nano-micro, độ bền kéo lên đến 2 GPa và mô đun đàn hồi khoảng 140 GPa, mang lại tính chất cơ học vượt trội so với sợi thực vật thông thường.

2. Quá trình axetyl hóa vi sợi xenlulozơ nhằm mục đích gì?
   Axetyl hóa thay thế nhóm hydroxyl bằng nhóm este axetyl, làm tăng tính xốp, thay đổi bề mặt vi sợi, từ đó cải thiện khả năng hấp phụ ion kim loại nặng và tính tương thích với các vật liệu khác.

3. Khả năng hấp phụ ion Cu2+ của vi sợi axetat so với vi sợi nguyên thủy như thế nào?
   Vi sợi axetat có dung lượng hấp phụ tối đa 8,38 mg/g, cao hơn vi sợi nguyên thủy 3,58 mg/g, cho thấy axetyl hóa giúp tăng hiệu quả hấp phụ ion Cu2+ nhờ tăng diện tích bề mặt và độ xốp.

4. Mô hình Langmuir được sử dụng trong nghiên cứu này có ý nghĩa gì?
   Mô hình Langmuir mô tả hấp phụ ion Cu2+ trên bề mặt vật liệu theo cơ chế hấp phụ đơn lớp, giúp xác định dung lượng hấp phụ tối đa và hằng số cân bằng, phản ánh tính chất hấp phụ đồng nhất của vật liệu.

5. Thời gian xử lý tối ưu để đạt hiệu quả hấp phụ ion Cu2+ là bao lâu?
   Thí nghiệm cho thấy thời gian cân bằng hấp phụ là khoảng 480 phút (8 giờ), sau đó hiệu suất hấp phụ ổn định, phù hợp để ứng dụng trong xử lý nước thải công nghiệp.

Kết luận

• Vi sợi xenlulozơ kích thước khoảng 4-5 µm đã được chế tạo thành công từ bã mía phế thải qua quá trình xử lý hóa học và nghiền cơ học.
• Vi sợi xenlulozơ axetat được tổng hợp bằng phản ứng axetyl hóa với anhiđrit axetic, xác nhận qua phổ FTIR và NMR với mức độ thế nhóm axetyl DS = 2,3.
• Khả năng hấp phụ ion Cu2+ của vi sợi axetat vượt trội với dung lượng hấp phụ tối đa 8,38 mg/g, hiệu suất hấp phụ đạt trên 81% sau 480 phút.
• Mô hình Langmuir phù hợp với dữ liệu hấp phụ, cho thấy quá trình hấp phụ diễn ra theo cơ chế hấp phụ đơn lớp trên bề mặt đồng nhất.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển vật liệu sinh học từ nguồn nguyên liệu tái tạo, thân thiện môi trường, ứng dụng hiệu quả trong xử lý nước thải chứa kim loại nặng.

Next steps: Tối ưu hóa quy trình chế tạo, mở rộng khảo sát hấp phụ các ion kim loại khác, phát triển vật liệu composite và thử nghiệm ứng dụng thực tế trong xử lý nước thải.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp trong lĩnh vực vật liệu sinh học và xử lý môi trường nên hợp tác để phát triển và ứng dụng công nghệ vi sợi xenlulozơ axetat trong thực tiễn nhằm góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.