Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng và Kết Quả Điều Trị Hẹp Khít Van Hai Lá Tại Bệnh Viện Hoàn Mỹ Cửu Long

• Tác giả: Trần Phước Hòa
• Người hướng dẫn: GS. Phạm Văn Lình
• Trường học: Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ
• Chuyên ngành: Ngoại khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng, Cận Lâm Sàng Và Đánh Giá Kết Quả Điều Trị Hẹp Khít Van Hai Lá Có Tăng Áp Động Mạch Phổi Bằng Phẫu Thuật Thay Van Tại Bệnh Viện Đa Khoa Hoàn Mỹ Cửu Long
• Loại tài liệu: luận văn chuyên khoa cấp II
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. SƠ LƯỢC VỀ GIẢI PHẪU VÀ CHỨC NĂNG CỦA VAN 2 LÁ
• 1.2. CƠ CHẾ BỆNH SINH VÀ SINH LÝ BỆNH
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm phẫu thuật
• 3.3. Kết quả phẫu thuật sớm
• 3.4. Diễn tiến một tháng và ba tháng sau mổ
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm lâm sàng
• 4.2. Đặc điểm cận lâm sàng
• 4.3. Đặc điểm giải phẫu bệnh
• 4.4. Chỉ định phẫu thuật van hai lá
• 4.5. Lựa chọn van nhân tạo
• 4.6. Thời gian sử dụng máy tim phổi nhân tạo và thời gian kẹp ĐMC
• 4.7. Kết quả sau phẫu thuật
• 4.8. Sự thay đổi áp lực động mạch phổi trước và sau phẫu thuật
• 4.9. Tử vong phẫu thuật và biến chứng
• 4.10. Diễn tiến một tháng và ba tháng sau mổ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• CÁC PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Phẫu Thuật Thay Van Hai Lá Tại Hoàn Mỹ

Ngày nay, tại các nước phát triển, bệnh lý van tim mắc phải, đặc biệt là bệnh lý van tim hậu thấp, rất hiếm gặp. Tuy nhiên, ở các quốc gia đang phát triển, bệnh lý van tim vẫn còn rất phổ biến, trong đó hậu thấp là nguyên nhân chính gây bệnh lý van tim, thường gặp nhất là hẹp van hai lá. Hẹp van hai lá là bệnh van tim thường gặp ở nước ta, chiếm tỷ lệ đáng kể trong số người mắc bệnh tim. Ngoài nguyên nhân hậu thấp, còn có các nguyên nhân khác như bẩm sinh (van hai lá hình dù), viêm nội tâm mạc nhiễm trùng. Khi van tim hai lá hẹp sẽ gây ra một tắc nghẽn cơ học ảnh hưởng sự lưu thông dòng máu trong tim, làm cho máu bị ứ lại ở nhĩ trái, kết quả nhĩ trái dãn dần ra và áp lực trong nhĩ trái tăng lên. Mức độ hẹp van càng nặng thì áp lực trong nhĩ trái càng cao và mức độ cản trở dòng máu từ tĩnh mạch phổi đổ về nhĩ trái càng tăng. Áp lực trong tĩnh mạch phổi tăng dẫn đến áp lực mao mạch phổi tăng, hậu quả làm tăng áp động mạch phổi. Biến chứng này góp phần làm cho các triệu chứng của bệnh nhân nặng hơn và thúc đẩy tình trạng suy tim phải nhanh hơn.

1.1. Giải Phẫu Học và Chức Năng Van Hai Lá

Van hai lá, nằm giữa tâm nhĩ trái và tâm thất trái, đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh dòng máu. Van bao gồm hai lá van, vòng van, dây chằng và các cơ nhú. Lá van trước có hình bán nguyệt, cao gấp ba lần lá van sau. Vòng van là khung xương của tim, nơi tiếp nối giữa nhĩ và thất trái. Dây chằng, xuất phát từ các cơ nhú, gắn vào lá van, hạn chế sa van và căng quá mức. Hoạt động đóng mở nhịp nhàng của van hai lá đảm bảo dòng máu lưu thông một chiều, hiệu quả từ nhĩ trái xuống thất trái trong suốt chu kỳ tim. Bất kỳ sự tổn thương nào đến cấu trúc này đều có thể dẫn đến các bệnh lý van tim nghiêm trọng, đòi hỏi can thiệp y tế kịp thời.

1.2. Cơ Chế Bệnh Sinh và Sinh Lý Bệnh Hẹp Van Hai Lá

Hẹp van hai lá thường là hậu quả của bệnh thấp tim, gây tổn thương và dày dính các lá van. Quá trình này làm giảm diện tích mở van, cản trở dòng máu từ nhĩ trái xuống thất trái. Áp lực trong nhĩ trái tăng lên, dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch phổi và mao mạch phổi, gây ra khó thở và phù phổi. Về lâu dài, tăng áp lực động mạch phổi có thể dẫn đến suy tim phải. Rung nhĩ, một biến chứng thường gặp của hẹp van hai lá, làm giảm hiệu quả bơm máu của tim và tăng nguy cơ hình thành huyết khối. Điều trị nội khoa chỉ giúp giảm triệu chứng, trong khi phẫu thuật thay van là phương pháp điều trị triệt để, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân.

II. Thách Thức Trong Điều Trị Hẹp Van Hai Lá Tại Việt Nam

Tiến triển tự nhiên của hẹp van hai lá không được can thiệp ngoại khoa là tử vong ở độ tuổi trung bình. Vì vậy cần phải chẩn đoán và giải quyết sớm. Điều trị nội khoa chỉ cải thiện triệu chứng cơ năng, không giải quyết được nguyên nhân tắc nghẽn và không ngăn được tiến triển của bệnh. Các phương pháp điều trị nong van bằng bóng qua da hiện nay chỉ giải quyết tạm thời tình trạng tắc nghẽn cơ học và còn hạn chế về mặt chỉ định, cũng như các biến chứng do nong van gây ra. Điều trị phẫu thuật thay van tim nhằm mục đích thay thế một van bệnh lý bằng một van sinh học hoặc kim loại có cấu trúc phù hợp hoạt động sinh lý của tim để cải thiện các triệu chứng cơ năng, ngăn chặn tiến trình suy tim. Phương pháp điều trị thay van đã giúp người bệnh có cơ hội hồi phục và hội nhập trở lại các sinh hoạt bình thường của gia đình và xã hội, giảm đi gánh nặng cho gia đình và xã hội đối với người bệnh.

2.1. Thực Trạng Bệnh Lý Van Tim Hậu Thấp Ở Việt Nam

Trong bối cảnh của Việt Nam, bệnh lý van tim chủ yếu là hậu thấp. Trong số bệnh nhân có chỉ định mổ, có một số không nhỏ đến bệnh viện với tình trạng bệnh nặng, khó thở phải ngồi thở, ho ra máu, gan to, phù… Đa số hẹp van hai lá khít có thời gian bệnh lý kéo dài kèm tăng áp động mạch phổi với nhiều mức độ khác nhau, trong đó có nhiều trường hợp tăng áp động mạch phổi nặng đe dọa phù phổi cấp, điều trị nội khoa không đáp ứng, phương pháp lựa chọn tốt nhất là phẫu thuật. Từ sự tiếp thu kinh nghiệm trong phẫu thuật và hồi sức sau mổ tim của các nước phát triển áp dụng vào hoàn cảnh thực tế Việt Nam, chúng tôi nhận thấy có nhiều vấn đề cần nghiên cứu để nhằm đạt hiệu quả cao trong việc điều trị.

2.2. Hạn Chế Của Các Phương Pháp Điều Trị Nội Khoa và Nong Van

Điều trị nội khoa chỉ giúp giảm nhẹ các triệu chứng của hẹp van hai lá, như khó thở và mệt mỏi, nhưng không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của bệnh. Nong van bằng bóng qua da là một phương pháp can thiệp ít xâm lấn hơn so với phẫu thuật, nhưng chỉ phù hợp với một số bệnh nhân nhất định và có thể gây ra các biến chứng như hở van hai lá hoặc thủng vách liên nhĩ. Do đó, phẫu thuật thay van vẫn là lựa chọn điều trị tối ưu cho nhiều bệnh nhân hẹp van hai lá, đặc biệt là những trường hợp nặng hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.

III. Phương Pháp Phẫu Thuật Thay Van Hai Lá Tại Bệnh Viện Hoàn Mỹ

Điều trị phẫu thuật thay van tim nhằm mục đích thay thế một van bệnh lý bằng một van sinh học hoặc kim loại có cấu trúc phù hợp hoạt động sinh lý của tim để cải thiện các triệu chứng cơ năng, ngăn chặn tiến trình suy tim. Phương pháp điều trị thay van đã giúp người bệnh có cơ hội hồi phục và hội nhập trở lại các sinh hoạt bình thường của gia đình và xã hội, giảm đi gánh nặng cho gia đình và xã hội đối với người bệnh. Trong bối cảnh của Việt Nam bệnh lý van tim chủ yếu hậu thấp. Trong số bệnh nhân có chỉ định mổ có một số không nhỏ đến bệnh viện với tình trạng bệnh nặng khó thở phải ngồi thở ho ra máu gan to phù… Đa số hẹp van hai lá khít có thời gian bệnh lý kéo dài kèm tăng áp động mạch phổi với nhiều mức độ khác nhau trong đó có nhiều trường hợp tăng áp động mạch phổi nặng đe dọa phù phổi cấp điều trị nội khoa không đáp ứng phương pháp lựa chọn tốt nhất phẫu thuật.

3.1. Quy Trình Phẫu Thuật Thay Van Hai Lá Chi Tiết

Phẫu thuật thay van hai lá là một quy trình phức tạp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ phẫu thuật tim mạch, bác sĩ gây mê và đội ngũ điều dưỡng. Bệnh nhân sẽ được gây mê toàn thân và kết nối với máy tim phổi nhân tạo để duy trì tuần hoàn trong quá trình phẫu thuật. Bác sĩ phẫu thuật sẽ mở ngực và tiếp cận tim, sau đó cắt bỏ van hai lá bị tổn thương và thay thế bằng van nhân tạo. Van nhân tạo có thể là van cơ học hoặc van sinh học, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và tuổi tác của bệnh nhân. Sau khi van mới được cố định, tim sẽ được khởi động lại và bệnh nhân sẽ được theo dõi sát sao trong phòng hồi sức.

3.2. Lựa Chọn Van Tim Nhân Tạo Cơ Học Hay Sinh Học

Việc lựa chọn giữa van cơ học và van sinh học là một quyết định quan trọng, cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhiều yếu tố. Van cơ học có độ bền cao, tuổi thọ có thể kéo dài suốt đời, nhưng đòi hỏi bệnh nhân phải sử dụng thuốc chống đông máu suốt đời để ngăn ngừa hình thành huyết khối. Van sinh học có ưu điểm là không cần dùng thuốc chống đông máu trong thời gian dài, nhưng tuổi thọ ngắn hơn, thường chỉ khoảng 10-15 năm. Bác sĩ sẽ tư vấn cho bệnh nhân về ưu và nhược điểm của từng loại van, đồng thời xem xét các yếu tố như tuổi tác, tình trạng sức khỏe, lối sống và mong muốn của bệnh nhân để đưa ra quyết định phù hợp nhất.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Phẫu Thuật Thay Van Hai Lá Tại Hoàn Mỹ

Từ sự tiếp thu kinh nghiệm trong phẫu thuật tim và hồi sức sau mổ tim của các nước phát triển áp dụng vào hoàn cảnh thực tế Việt Nam chúng tôi nhận thấy có nhiều vấn đề cần nghiên cứu để nhằm đạt hiệu quả cao trong việc điều trị, vì vậy chúng tôi xin được nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá kết quả điều trị hẹp khít van hai lá có tăng áp động mạch phổi bằng phẫu thuật thay van tại Bệnh Viện Hoàn Mỹ Cửu Long với mục tiêu như sau: 1. Khảo sát đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng bệnh nhân hẹp khít van 2 lá có tăng áp động mạch phổi được phẫu thuật thay van tại Bệnh Viện đa khoa Hoàn Mỹ Cửu Long, 2017 - 2019 . Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật thay van trên bệnh nhân hẹp khít van 2 lá có tăng áp động mạch phổi ở Bệnh Viện đa khoa Hoàn Mỹ Cửu Long, 2017-2919.

4.1. Đặc Điểm Lâm Sàng và Cận Lâm Sàng Bệnh Nhân Nghiên Cứu

Nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân hẹp khít van hai lá có tăng áp động mạch phổi được phẫu thuật thay van tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long trong giai đoạn 2017-2019. Các yếu tố được đánh giá bao gồm tuổi tác, giới tính, tiền sử bệnh lý, mức độ khó thở, các chỉ số siêu âm tim (diện tích mở van, áp lực động mạch phổi), và các kết quả xét nghiệm khác. Mục tiêu là để hiểu rõ hơn về đặc điểm của bệnh nhân hẹp van hai lá tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, từ đó có thể đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả hơn.

4.2. Đánh Giá Kết Quả Điều Trị Phẫu Thuật Thay Van Hai Lá

Nghiên cứu cũng đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật thay van trên bệnh nhân hẹp khít van hai lá có tăng áp động mạch phổi tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long. Các tiêu chí đánh giá bao gồm tỷ lệ thành công của phẫu thuật, tỷ lệ biến chứng sau phẫu thuật, thời gian nằm viện, sự cải thiện về triệu chứng lâm sàng (khó thở, mệt mỏi), và sự thay đổi về các chỉ số siêu âm tim (diện tích mở van, áp lực động mạch phổi). Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng về hiệu quả của phẫu thuật thay van trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân hẹp van hai lá.

V. Biến Chứng và Thời Gian Phục Hồi Sau Phẫu Thuật Thay Van

Sau phẫu thuật thay van hai lá, bệnh nhân cần được theo dõi sát sao để phát hiện và xử trí kịp thời các biến chứng có thể xảy ra. Các biến chứng thường gặp bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, rối loạn nhịp tim, suy tim, và huyết khối. Thời gian phục hồi sau phẫu thuật có thể khác nhau tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và loại van được sử dụng. Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn của bác sĩ về chế độ ăn uống, vận động, và sử dụng thuốc để đảm bảo quá trình phục hồi diễn ra thuận lợi.

5.1. Các Biến Chứng Thường Gặp Sau Phẫu Thuật Thay Van Tim

Mặc dù phẫu thuật thay van hai lá là một phương pháp điều trị hiệu quả, nhưng vẫn có một số nguy cơ biến chứng. Chảy máu có thể xảy ra tại vị trí phẫu thuật hoặc do tác dụng phụ của thuốc chống đông máu. Nhiễm trùng có thể xảy ra tại vết mổ hoặc trong tim. Rối loạn nhịp tim có thể gây ra các triệu chứng như đánh trống ngực, chóng mặt, hoặc ngất xỉu. Suy tim có thể xảy ra nếu tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Huyết khối có thể hình thành trên van nhân tạo và gây tắc nghẽn mạch máu.

5.2. Chăm Sóc và Phục Hồi Sau Phẫu Thuật Thay Van Hai Lá

Chăm sóc sau phẫu thuật đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quá trình phục hồi diễn ra thành công. Bệnh nhân cần được theo dõi sát sao các dấu hiệu sinh tồn, vết mổ, và các triệu chứng bất thường. Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu protein và vitamin, giúp tăng cường sức khỏe và phục hồi vết thương. Vận động nhẹ nhàng, tăng dần cường độ, giúp cải thiện tuần hoàn và chức năng tim phổi. Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là thuốc chống đông máu, giúp ngăn ngừa hình thành huyết khối. Tái khám định kỳ giúp bác sĩ theo dõi tình trạng sức khỏe và điều chỉnh phác đồ điều trị khi cần thiết.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Về Thay Van Hai Lá

Phẫu thuật thay van hai lá là một phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh nhân hẹp van hai lá nặng, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, phẫu thuật cũng có những rủi ro và biến chứng nhất định. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và kinh nghiệm của bác sĩ. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc phát triển các phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn hơn, các loại van nhân tạo bền hơn, và các phương pháp chăm sóc sau phẫu thuật hiệu quả hơn.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả và Ý Nghĩa Nghiên Cứu

Nghiên cứu về kết quả phẫu thuật thay van hai lá tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long cung cấp thông tin quan trọng về hiệu quả và an toàn của phương pháp điều trị này trong điều kiện thực tế tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có thể giúp các bác sĩ đưa ra quyết định điều trị tốt nhất cho bệnh nhân hẹp van hai lá, đồng thời góp phần cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe tim mạch cho cộng đồng.

6.2. Hướng Nghiên Cứu và Phát Triển Trong Tương Lai

Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về phẫu thuật thay van hai lá, đặc biệt là các nghiên cứu so sánh hiệu quả của các loại van nhân tạo khác nhau, các nghiên cứu về các phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn hơn, và các nghiên cứu về các phương pháp chăm sóc sau phẫu thuật hiệu quả hơn. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về yếu tố kinh tế và xã hội của phẫu thuật thay van hai lá, để đảm bảo rằng phương pháp điều trị này có thể tiếp cận được với tất cả bệnh nhân có nhu cầu.