Nghiên Cứu Huy Động Nguồn Lực Trong Xây Dựng Nông Thôn Mới Ở Huyện Nghèo Minh Hóa, Tỉnh Quảng Bình

• Tác giả: Trương Quốc Toán
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Viết Tuân
• Trường học: Đại học Nông Lâm Huế
• Chuyên ngành: Phát triển nông thôn
• Đề tài: Nghiên Cứu Việc Huy Động Nguồn Lực Trong Xây Dựng Nông Thôn Mới Ở Huyện Nghèo Minh Hóa, Tỉnh Quảng Bình Theo Nghị Quyết 30A/2008/NQ-CP
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Huế

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu chung
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Tổng quan một số lý luận về huy động nguồn lực
• 2.2. Cộng đồng và nguồn lực cộng đồng
• 2.3. Nông thôn mới và yêu cầu nguồn lực cho nông thôn mới
• 2.4. Huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới
• 2.5. Sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn
• 2.6. Cơ chế chính sách huy động nguồn lực trong xây dựng NTM
• 2.7. Một số kết quả nghiên cứu liên quan nghiên cứu của luận văn
• 2.8. Một số cơ chế chính sách huy động sự tham gia của cộng đồng ở Việt Nam
• 2.9. Quy chế dân chủ cơ sở
• 2.10. Cơ chế huy động sự tham gia của cộng đồng trong chương trình thí điểm xây dựng NTM thời kỳ CNH-HĐH
• 2.11. Cơ sở thực tiễn
• 2.12. Bài học Quốc tế
• 2.13. Huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới tại Việt Nam
• 3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Nội dung nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Phương pháp thu thập thông tin
• 3.2.2. Phương pháp phân tích
• 3.2.3. Phương xử lý thông tin và viết báo cáo
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Điều kiện tự nhiên huyện Minh Hóa
• 4.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 4.1.2. Tài nguyên thiên nhiên
• 4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Minh Hóa
• 4.2.1. Tình hình phát triển các ngành và lĩnh vực kinh tế
• 4.2.2. Tình hình cơ sở vật chất của vùng
• 4.2.3. Tình hình dân số và lao động
• 4.2.4. Tình hình xây dựng nông thôn mới tại huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình
• 4.3. Công tác lập quy hoạch, đề án xây dựng NTM, quy chế quản lý quy hoạch và quy hoạch phát triển sản xuất
• 4.4. Phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân
• 4.5. Xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu
• 4.6. Về phát triển giáo dục, y tế, văn hoá và bảo vệ môi trường
• 4.7. Về xây dựng hệ thống TCCT-XH vững mạnh và gìn giữ an ninh, TT-XH
• 4.8. Kết quả huy động, sử dụng nguồn lực
• 4.8.1. Kết quả thực hiện Bộ tiêu chí Quốc gia về NTM
• 4.8.2. Một số đặc điểm của các hộ được điều tra
• 4.8.2.1. Đặc điểm của xã Quy Hóa
• 4.8.2.2. Đặc điểm của xã Thượng Hóa
• 4.8.2.3. Đặc điểm nhân khẩu và lao động trên địa bàn nghiên cứu
• 4.8.2.4. Cơ cấu kinh tế, thu nhập của các xã nghiên cứu
• 4.9. Tình hình huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới từ người dân
• 4.9.1. Phương thức huy động sự tham gia của cộng đồng từ chính quyền địa phương
• 4.9.2. Sự đóng góp của người dân trong xây dựng NTM
• 4.9.2.1. Khả năng đóng góp của người dân
• 4.9.2.2. Đánh giá chung về các khoản đóng góp trong xây dựng Nông thôn mới tại Minh Hóa
• 4.9.2.3. Khả năng huy động nguồn lực của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới
• 4.9.2.4. Đặc điểm của quá trình huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Minh Hóa
• 4.9.2.5. Cách thức vận động của địa phương
• 4.9.2.6. Điểm mạnh của địa phương trong quá trình huy động nguồn lực
• 4.9.2.7. Điểm yếu của địa phương trong quá trình huy động nguồn lực
• 4.9.2.8. Cơ hội của địa phương trong quá trình huy động nguồn lực
• 4.9.2.9. Thách thức của địa phương trong quá trình huy động nguồn lực
• 4.9.2.10. Giải pháp để huy động nguồn lực
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Huy Động Nguồn Lực Xây Dựng Nông Thôn Mới

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là nhiệm vụ trọng tâm để thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020 là chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng, được thực hiện trên phạm vi cả nước. Trước đó, Việt Nam đã có 10 năm triển khai các hoạt động thử nghiệm thông qua các chương trình thí điểm xây dựng NTM ở nhiều địa phương. Các chương trình này đều nhấn mạnh vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương, coi sự tham gia và đóng góp của cộng đồng là nguồn lực chính. Tuy nhiên, quá trình thử nghiệm vẫn chưa khơi dậy hiệu quả nguồn lực từ cộng đồng, người dân chưa tích cực tham gia đóng góp vào các hoạt động xây dựng NTM.

1.1. Lịch Sử Phát Triển Chương Trình Nông Thôn Mới Tại Việt Nam

Từ năm 2001 đến 2011, nhiều chương trình thí điểm xây dựng nông thôn mới đã được triển khai, bao gồm chương trình cấp xã của Ban Kinh tế Trung ương, chương trình cấp thôn bản của Bộ NN&PTNT, và chương trình thời kỳ đẩy nhanh CNH-HĐH do Ban Bí thư Trung ương Đảng chỉ đạo. Song song với các chương trình này, nhiều địa phương cũng triển khai các hoạt động xây dựng NTM theo những chương trình riêng của tỉnh, thành phố. Các chương trình thí điểm và chương trình MTQG xây dựng NTM đều thực hiện nguyên tắc chủ đạo trong triển khai các nội dung xây dựng NTM là phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương.

1.2. Vai Trò Của Cộng Đồng Trong Xây Dựng Nông Thôn Mới

Nguyên tắc cốt lõi của chương trình NTM là phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương. Các hoạt động cụ thể do chính cộng đồng nhân dân ở thôn, xã bàn bạc dân chủ để quyết định và tổ chức thực hiện. Xây dựng NTM là một hoạt động "dựa vào cộng đồng", phát huy sự tham gia và đóng góp của cộng đồng là nguồn lực chính để thực hiện các nội dung xây dựng NTM. Tuy nhiên, theo đánh giá chung từ các chương trình thí điểm, quá trình thử nghiệm vẫn chưa khơi dậy hiệu quả nguồn lực từ cộng đồng, người dân chưa tích cực tham gia đóng góp vào các hoạt động xây dựng NTM.

II. Thách Thức Huy Động Nguồn Lực Nông Thôn Mới Tại Huyện Nghèo

Mặc dù xây dựng NTM trên cả nước đều nhấn mạnh vai trò chủ thể của cộng đồng, vai trò này chưa được phát huy đầy đủ, đặc biệt ở các huyện nghèo vùng miền núi được hưởng chính sách theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP. Chưa có giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng, trong khi đây là nguồn lực quan trọng quyết định sự thành công của chương trình. Nguồn lực cộng đồng không chỉ gồm tiền của, vật chất, sức lao động mà còn là trí tuệ, tinh thần, kiến thức bản địa, sự tham gia ý kiến, sự đồng thuận, mối quan hệ tương tác bên trong và bên ngoài cộng đồng.

2.1. Thực Trạng Huy Động Nguồn Lực Ở Các Huyện Nghèo

Đặc biệt là các khu vực miền núi có điều kiện kinh tế đặc biệt khóa khăn, người dân tâm lý ỷ lại, chỉ dựa vào sự hỗ trợ, đầu tư của nhà nước, từ nguồn vốn cho xây dưng NTM, do đó, chủ yếu từ ngân sách nhà nước và tập trung cho xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, thiếu sự tham gia ý kiến của cộng đồng, thiếu các hoạt động phát huy vai trò cộng đồng trong tổ chức sản xuất, bảo vệ môi trường, duy trì và phát triển các truyền thống văn hoá tốt đẹp. Ngay trong báo cáo của BCĐ Trung ương về kết quả giai đoạn đầu triển khai chương trình MTQG xây dựng NTM, vấn đề tồn tại vẫn là nhận thức của một bộ phận cán bộ các cấp và người dân về xây dựng NTM còn chưa đúng và chưa đầy đủ, mang nặng tâm lý thụ động, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa phát huy được vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư.

2.2. Thiếu Hụt Chính Sách Huy Động Nguồn Lực Từ Cộng Đồng

Cả nước hiện nay có trên 9.000 xã, nhu cầu vốn cho xây dựng NTM ở mỗi xã là hàng chục, hàng trăm tỷ đồng. Ngân sách nhà nước không thể đầu tư cho xây dựng NTM tại tất cả các xã trên cả nước như các chương trình thí điểm. Việc huy động một cách đa dạng các nguồn vốn ngoài ngân sách đóng vai trò hết sức quan trọng. Trong khi các chính sách huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, ngân hàng cho xây dựng NTM đã được ban hành, nhưng chính sách huy động nguồn lực từ cộng đồng lại chưa có, trong đó chính sách huy động đối với các huyện nghèo vùng miền núi được thụ hưởng chính sách theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP lại càng thiếu.

2.3. Nghiên Cứu Huy Động Nguồn Lực Tại Huyện Minh Hóa Quảng Bình

Chính vì những lý do trên mà tôi lựa chọn đề tài cho luận văn là: "Nghiên cứu việc huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới ở huyện nghèo Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP". Mục tiêu chung là nghiên cứu việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM ở huyện nghèo vùng miền núi theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP trên huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình. Từ đó, đề xuất các giải pháp huy động nguồn lực cho xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Quảng Bình.

III. Phân Tích Thực Trạng Huy Động Vốn Xây Dựng Nông Thôn Mới Minh Hóa

Nghiên cứu được tiến hành tại hai xã Quy Hóa và Thượng Hóa của huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, sử dụng số liệu từ năm 2014 đến 2016. Xã Quy Hóa đã đạt chuẩn NTM năm 2016, đại diện cho nhóm xã có điều kiện tốt hơn. Xã Thượng Hóa thực hiện được 9/19 tiêu chí, là địa phương có nhiều dân tộc ít người sinh sống, diện tích chủ yếu là đồi núi, đại diện cho nhóm địa phương có điều kiện kinh tế, xã hội kém hơn. Nghiên cứu sử dụng thông tin thứ cấp từ các báo cáo và văn bản liên quan, cũng như thông tin sơ cấp từ phỏng vấn hộ và đại diện các tổ chức chính trị xã hội.

3.1. Phương Pháp Nghiên Cứu Và Thu Thập Dữ Liệu

Nghiên cứu thu thập thông tin thứ cấp từ các báo cáo và các văn bản, nghiên cứu liên quan. Thông tin sơ cấp được lấy từ phỏng vấn hộ, phỏng vấn đại diện các tổ chức chính trị xã hội liên quan. Số hộ nghiên cứu được tính toán trên công thức Slovin, với sai số 10%, mỗi xã phỏng vấn 45 hộ để tiện tính toán và thực địa.

3.2. Đặc Điểm Kinh Tế Xã Hội Của Hai Xã Nghiên Cứu

Quy Hóa và Thượng Hóa đều là hai xã nghèo. Thượng Hóa có diện tích lớn hơn nhưng tỷ lệ hộ nghèo lớn hơn (51.22%), người dân sống rải rác trên các sườn đồi, tập trung thành các nhóm nhỏ, thôn bản nhỏ. Người dân hai xã sống hoàn toàn dựa vào nông nghiệp, nhưng diện tích trồng trọt nhỏ hẹp, phân tán, ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và thu nhập hộ. Tổng thu nhập tại Thượng Hóa (15.7 triệu đồng/năm) trung bình chỉ bằng một nửa thu nhập tại Quy Hóa (28. Tuy vậy, theo quan sát của tác giả trong quá trình nghiên cứu, thu nhập của hộ cao hơn do có nhiều sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền, dự án, các nguồn thu từ khai thác lâm sản.

3.3. Mức Độ Tham Gia Của Người Dân Vào Xây Dựng NTM

Tại cấp độ tham gia thụ động hoặc tham gia như người đóng góp, được tham vấn thì: thì người dân xã Quy Hóa có ý thức cao hơn về việc tham gia các cuộc họp cộng đồng liên qua đến xây dựng NTM. Nguyên nhân xuất phát từ ý thức vai trò trách nhiệm của bản thân trong hoạt động này, tiếp theo nguyên nhân liên quan đến địa hình và cách thức tổ chức. Thượng Hóa có diện tích lớn gấp hơn 4 lần Quy Hóa, đa số là đồi núi, dân cư thưa thớt, dù tổ chức ban ngày hay ban đêm thì người dân vẫn rất khó tham gia các cuộc họp này. Vậy nên, ở Thượng Hóa, ngoài tổ chức các cuộc họp truyền thống, cán bộ địa phương phải đến từng thôn, bản để tuyên truyền vận động về chương trình xây dựng NTM với người dân.

IV. Đánh Giá Khả Năng Đóng Góp Nguồn Lực Xây Dựng Nông Thôn Mới

Nghiên cứu cho thấy mức độ đóng góp tài chính của người dân còn hạn chế, chủ yếu là đóng góp về công lao động và vật chất. Mức độ ưu tiên của công trình phụ thuộc vào mức độ thực dụng của công trình mang lại cho người dân, họ ít quan tâm đến các công trình bưu điện, cơ sở văn hóa, nhà ở hơn các công trình trường học, thủy lợi, giao thông nông thôn. Nguyên nhân là người dân không có kinh phí đóng góp và nếu phải thực hiện các công trình này thì người dân thường mang tâm lý trông chờ là chính.

4.1. Khả Năng Đóng Góp Tài Chính Vật Chất Và Công Lao Động

Về khả năng đóng góp các nguồn lực cho các tiêu chí NTM: đóng góp về tiền mặt hiện tại đa số vừa và cao hơn khả năng đối với nhóm hộ nghèo và hộ trung bình, nhóm hộ khá tại Quy Hóa có khả năng đóng góp cao hơn mức huy động. Đối với đóng góp vốn vật chất: nhóm hộ khá và hộ nghèo cho rằng mức đóng góp là quá khả năng và vừa khả năng, tuy nhiên nhóm hộ khá tại 2 xã đều cho rằng mức đóng góp như vậy là thấp hơn khả năng của hộ. Đối với đóng góp về công lao động, xã Thượng Hóa có sự phân bố khá đồng đều ở các nhóm hộ cho rằng họ có khả năng đóng góp nhiều công lao động hơn nếu được quy đổi từ các nguồn đóng góp khác thành công lao động.

4.2. Mức Độ Ưu Tiên Của Người Dân Đối Với Các Công Trình

Mức độ ưu tiên của công trình phụ thuộc vào mức độ thực dụng của công trình mang lại cho người dân, họ ít quan tâm đến các công trình bưu điện, cơ sở văn hóa, nhà ở hơn các công trình trường học, thủy lợi, giao thông nông thôn. Nguyên nhân là người dân không có kinh phí đóng góp và nếu phải thực hiện các công trình này thì người dân thường mang tâm lý trông chờ là chính.

4.3. Sự Phù Hợp Giữa Mức Độ Huy Động Và Đặc Điểm Địa Phương

Từ đó ta rút ra kết luận: mức độ và thể loại nguồn lực huy động cho NTM cần phù hợp với đặc điểm của từng địa phương thay vì rập khuôn máy móc. Sự khó khăn trong quá trình huy động nguồn lực xuất phát từ ý thức của người dân đối với xã Quy Hóa và từ hạn chế của kinh tế hộ đối với xã Thượng Hóa.

V. Giải Pháp Huy Động Nguồn Lực Xây Dựng Nông Thôn Mới Bền Vững

Kết quả phân tích SWOT của huyện Minh Hóa nói chung và 2 xã nghiên cứu nói riêng, đề tài đề xuất một số giải pháp giúp huy động nguồn lực đó là: đào tạo nguồn nhân lực cho NTM; đào tạo kiến thức quản lý cho cán bộ HTX tạo động lực phát triển kinh tế cho địa phương; nâng cao dân trí, tăng cường sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM.

5.1. Đào Tạo Nguồn Nhân Lực Cho Xây Dựng Nông Thôn Mới

Đào tạo nguồn nhân lực cho NTM là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM. Cần tập trung vào đào tạo cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật và người dân để họ có đủ kiến thức và kỹ năng để tham gia vào quá trình xây dựng NTM.

5.2. Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Cho Hợp Tác Xã

Đào tạo kiến thức quản lý cho cán bộ HTX tạo động lực phát triển kinh tế cho địa phương. HTX đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế nông thôn, do đó cần nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ HTX để họ có thể điều hành HTX một cách hiệu quả.

5.3. Tăng Cường Sự Tham Gia Của Người Dân

Nâng cao dân trí, tăng cường sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM. Sự tham gia của người dân là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của chương trình xây dựng NTM. Cần tạo điều kiện để người dân tham gia vào quá trình lập kế hoạch, thực hiện và giám sát các hoạt động xây dựng NTM.

VI. Kết Luận Và Kiến Nghị Về Huy Động Nguồn Lực Nông Thôn Mới

Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng huy động nguồn lực trong xây dựng NTM tại huyện nghèo Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình. Kết quả cho thấy việc huy động nguồn lực từ cộng đồng còn nhiều hạn chế, cần có các giải pháp phù hợp với đặc điểm của từng địa phương để nâng cao hiệu quả huy động. Các giải pháp cần tập trung vào đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao năng lực quản lý cho HTX và tăng cường sự tham gia của người dân.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Chính

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc huy động nguồn lực từ cộng đồng trong xây dựng NTM tại huyện Minh Hóa còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế xã hội còn hạn chế và ý thức tham gia của người dân chưa cao. Cần có các giải pháp cụ thể để khắc phục những hạn chế này.

6.2. Đề Xuất Các Kiến Nghị Cụ Thể

Đề xuất các kiến nghị cụ thể để nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực trong xây dựng NTM tại huyện Minh Hóa, bao gồm: tăng cường tuyên truyền vận động để nâng cao ý thức tham gia của người dân, xây dựng các cơ chế chính sách khuyến khích sự tham gia của người dân, và hỗ trợ phát triển kinh tế để nâng cao thu nhập cho người dân.

6.3. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để tiếp tục nghiên cứu về vấn đề huy động nguồn lực trong xây dựng NTM, bao gồm: nghiên cứu về các mô hình huy động nguồn lực hiệu quả, nghiên cứu về tác động của các chính sách đến việc huy động nguồn lực, và nghiên cứu về vai trò của các tổ chức xã hội trong việc huy động nguồn lực.

Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW năm 2008 về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020 được triển khai trên phạm vi toàn quốc với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, việc huy động nguồn lực cộng đồng, đặc biệt tại các huyện nghèo vùng miền núi, vẫn còn nhiều hạn chế. Huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, là một trong 62 huyện nghèo được hưởng chính sách theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ, với nhiều khó khăn về địa hình, kinh tế và xã hội. Nghiên cứu tập trung vào hai xã Quy Hóa và Thượng Hóa trong giai đoạn 2014-2016 nhằm đánh giá thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả huy động.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm: tìm hiểu quá trình hoạt động và kết quả xây dựng NTM tại huyện Minh Hóa; đánh giá thực trạng đóng góp nguồn lực từ cộng đồng; phân tích khả năng huy động nguồn lực và đề xuất giải pháp phù hợp. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc củng cố cơ sở lý luận về huy động nguồn lực cộng đồng và ý nghĩa thực tiễn trong việc đa dạng hóa nguồn vốn, nâng cao hiệu quả xây dựng NTM tại các huyện nghèo miền núi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về cộng đồng và nguồn lực cộng đồng, xây dựng nông thôn mới, huy động nguồn lực và sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn. Cộng đồng được hiểu là nhóm người có đặc điểm chung về địa lý, kinh tế, xã hội hoặc văn hóa, có mối quan hệ tương tác và cùng chia sẻ lợi ích. Nguồn lực cộng đồng bao gồm tiền, tài sản, sức lao động và sự tham gia ý kiến của người dân.

Chương trình xây dựng NTM được triển khai theo 11 nội dung chính, từ quy hoạch, phát triển hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm nghèo, phát triển tổ chức sản xuất, giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường đến nâng cao chất lượng tổ chức chính trị - xã hội và giữ vững an ninh trật tự. Huy động nguồn lực cộng đồng được thực hiện theo nguyên tắc phát huy tối đa nội lực địa phương, huy động sức dân tự nguyện đóng góp, kết hợp với nguồn vốn nhà nước và doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành tại hai xã Quy Hóa và Thượng Hóa, đại diện cho nhóm xã có điều kiện kinh tế xã hội khác nhau trong huyện Minh Hóa. Cỡ mẫu khảo sát là 45 hộ mỗi xã, được tính theo công thức Slovin với sai số 10%. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm thu thập thông tin thứ cấp từ các báo cáo, văn bản và nghiên cứu liên quan; thu thập thông tin sơ cấp qua phỏng vấn đại diện các tổ chức chính trị xã hội và hộ dân.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp phát triển cộng đồng dựa vào tài sản và nguồn lực (ABCD), kết hợp với phương pháp thống kê mô tả, thống kê so sánh, phân tích chuyên gia và phân tích SWOT để đánh giá thực trạng, điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong huy động nguồn lực cộng đồng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel và các phương pháp phân tích phù hợp nhằm đảm bảo tính khách quan và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội huyện Minh Hóa: Huyện có diện tích tự nhiên 13,937.5 ha, dân số khoảng 49,763 người với mật độ 36 người/km². Địa hình chủ yếu là núi cao và đồi núi, chiếm 57% diện tích, gây khó khăn cho giao thông và xây dựng cơ sở hạ tầng. Thu nhập bình quân hộ dân xã Thượng Hóa là khoảng 15.7 triệu đồng/năm, chỉ bằng một nửa so với xã Quy Hóa (28 triệu đồng/năm).

2. Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng: Toàn huyện có 753 hộ hiến đất với tổng diện tích 66,818 m², giá trị ước tính gần 9.9 triệu đồng; hiến tài sản vật kiến trúc trị giá khoảng 18.2 triệu đồng. Vốn trái phiếu Chính phủ phân bổ cho 11 xã đạt gần 20 triệu đồng. Tuy nhiên, nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước hạn hẹp, kinh tế hộ nghèo, thu nhập thấp nên đóng góp tài chính của người dân còn rất hạn chế. Doanh nghiệp trên địa bàn chưa tham gia huy động vốn, làm chậm tiến độ xây dựng.

3. Mức độ đạt tiêu chí NTM: Trong 15 xã, chỉ có 1 xã (6.67%) đạt từ 15-19 tiêu chí, 5 xã (33.33%) đạt 10-14 tiêu chí, 8 xã (53.33%) đạt 5-9 tiêu chí và 1 xã (6.67%) đạt dưới 5 tiêu chí. Bình quân đạt 9 tiêu chí. Các tiêu chí cơ bản như thu nhập, lao động việc làm thường xuyên, tổ chức sản xuất, hộ nghèo, môi trường chỉ có 1-4 xã đạt.

4. Sự tham gia của người dân: Người dân xã Quy Hóa có ý thức cao hơn trong việc tham gia các cuộc họp cộng đồng liên quan xây dựng NTM, trong khi xã Thượng Hóa do địa hình rộng, dân cư thưa thớt nên việc tổ chức và vận động gặp nhiều khó khăn. Đóng góp chủ yếu là công lao động và vật chất, đóng góp tài chính rất hạn chế. Mức độ ưu tiên công trình phụ thuộc vào lợi ích thực tế với người dân, ưu tiên các công trình trường học, thủy lợi, giao thông hơn các công trình văn hóa, bưu điện.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc huy động nguồn lực cộng đồng tại huyện Minh Hóa còn nhiều hạn chế do điều kiện kinh tế khó khăn, địa hình phức tạp và nhận thức của người dân chưa đồng đều. So với các nghiên cứu tại các tỉnh miền núi khác, mức độ huy động tài chính thấp hơn do thu nhập bình quân thấp và thiếu sự tham gia của doanh nghiệp. Việc huy động chủ yếu dựa vào công lao động và vật chất, phù hợp với điều kiện kinh tế hộ nghèo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ đạt tiêu chí NTM của các xã, bảng so sánh thu nhập và mức đóng góp của các nhóm hộ, biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia các hình thức đóng góp của người dân. Phân tích SWOT cho thấy điểm mạnh là sự hỗ trợ của chính quyền và sự đóng góp của người dân; điểm yếu là thu nhập thấp, địa hình khó khăn; cơ hội là chính sách hỗ trợ của Nhà nước; thách thức là tư tưởng trông chờ và thiếu nguồn lực doanh nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Đào tạo nguồn nhân lực cho xây dựng NTM: Tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kiến thức, kỹ năng quản lý, vận động cộng đồng cho cán bộ xã, thôn và các tổ chức chính trị xã hội trong vòng 1-2 năm tới nhằm nâng cao năng lực thực hiện chương trình.

2. Tăng cường sự tham gia của người dân: Xây dựng các chương trình tuyên truyền, vận động phù hợp với đặc điểm địa phương, đặc biệt tại các xã có địa hình phức tạp như Thượng Hóa, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng trong xây dựng NTM.

3. Phát triển kinh tế hộ và liên kết sản xuất: Hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất hàng hóa, hợp tác xã, trang trại để tăng thu nhập cho người dân, từ đó nâng cao khả năng đóng góp tài chính cho xây dựng NTM trong vòng 3-5 năm.

4. Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và liên kết: Xây dựng cơ chế ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, chế biến và tiêu thụ sản phẩm tại địa phương, tạo nguồn lực bổ sung cho xây dựng NTM.

5. Cơ chế huy động nguồn lực linh hoạt: Áp dụng các hình thức huy động phù hợp với điều kiện từng địa phương, không áp dụng rập khuôn, đảm bảo huy động hiệu quả các nguồn lực tiền, vật chất, công lao động và trí tuệ cộng đồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý và hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM tại các huyện nghèo miền núi, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành phát triển nông thôn, kinh tế nông nghiệp: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về huy động nguồn lực cộng đồng, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu.

3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể địa phương: Hỗ trợ nâng cao năng lực vận động, huy động sự tham gia của người dân trong các hoạt động phát triển nông thôn.

4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, phát triển nông thôn: Hiểu rõ vai trò và tiềm năng hợp tác với cộng đồng địa phương trong phát triển sản xuất và xây dựng NTM.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao việc huy động nguồn lực cộng đồng ở huyện Minh Hóa còn hạn chế?
   Do điều kiện kinh tế khó khăn, thu nhập thấp, địa hình phức tạp và nhận thức của người dân chưa đồng đều, dẫn đến đóng góp tài chính hạn chế và sự tham gia chưa tích cực.

2. Các hình thức huy động nguồn lực cộng đồng phổ biến là gì?
   Bao gồm đóng góp tiền mặt, vật chất, công lao động và sự tham gia ý kiến trong các hoạt động xây dựng NTM, trong đó công lao động và vật chất chiếm tỷ trọng lớn tại các huyện nghèo.

3. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM?
   Thông qua tuyên truyền, vận động phù hợp với đặc điểm địa phương, tổ chức các cuộc họp, hội thảo, và tăng cường vai trò của các tổ chức chính trị xã hội để nâng cao nhận thức và trách nhiệm cộng đồng.

4. Vai trò của doanh nghiệp trong huy động nguồn lực xây dựng NTM như thế nào?
   Doanh nghiệp có thể đầu tư vốn, liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, góp phần bổ sung nguồn lực tài chính và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
   Phương pháp phát triển cộng đồng dựa vào tài sản và nguồn lực (ABCD), kết hợp với thống kê mô tả, so sánh, phân tích chuyên gia và SWOT để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết luận

• Huyện Minh Hóa có nhiều khó khăn về địa hình, kinh tế và xã hội, ảnh hưởng đến việc huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM.
• Mức độ đạt tiêu chí NTM còn thấp, chỉ có 6.67% xã đạt từ 15 tiêu chí trở lên, phần lớn xã đạt dưới 10 tiêu chí.
• Người dân chủ yếu đóng góp công lao động và vật chất, đóng góp tài chính hạn chế do thu nhập thấp và thiếu sự tham gia của doanh nghiệp.
• Sự tham gia của cộng đồng tại xã Quy Hóa tích cực hơn so với xã Thượng Hóa do điều kiện địa lý và nhận thức khác biệt.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo nguồn nhân lực, tăng cường tuyên truyền vận động, phát triển kinh tế hộ, khuyến khích doanh nghiệp và áp dụng cơ chế huy động linh hoạt nhằm nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực xây dựng NTM.

Tiếp theo, cần triển khai các chương trình đào tạo và vận động cộng đồng trong vòng 1-2 năm, đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân để huy động nguồn lực hiệu quả. Các nhà quản lý và tổ chức liên quan được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM tại các huyện nghèo miền núi.