Luận án tiến sĩ: Hiệu quả của mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ

• Tác giả: Lê Huy Huấn
• Người hướng dẫn: TS. Đinh Đức Trường
• Trường học: Đại học Kinh tế Quốc dân
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Nghiên cứu hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về phương pháp đánh giá hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp
• 1.2. Phương pháp đánh giá hiệu quả sản xuất nông nghiệp dựa trên nền tảng hàm sản xuất của lý thuyết kinh tế vi mô
• 1.3. Phương pháp đánh giá hiệu quả sản xuất nông nghiệp dựa vào doanh thu và chi phí sản xuất
• 1.4. Tổng quan các nghiên cứu về đánh giá hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 1.5. Rà soát, tổng hợp các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 1.6. Các tiêu chí rà soát, tổng hợp các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 1.7. Các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu trên thế giới và ở Việt Nam
• 1.8. Phương pháp đánh giá hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 1.9. Khoảng trống nghiên cứu
• 1.9.1. Khoảng trống về mặt lý luận
• 1.9.2. Khoảng trống về mặt thực tiễn
• 1.10. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH NÔNG NGHIỆP THÔNG MINH VỚI KHÍ HẬU
• 2.1. Cơ sở lý luận về phát triển và đánh giá hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.2. Khái niệm, nguyên tắc và các đặc điểm chính của nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.3. Nông nghiệp thông minh với khí hậu trong mối quan hệ với các khái niệm liên quan khác
• 2.4. Quan điểm và tiêu chí đánh giá hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.5. Đánh giá nhận thức của nông dân & các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của việc áp dụng và quyết định lựa chọn các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.6. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.7. Các điều kiện cần thiết để áp dụng và cách thức thúc đẩy các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu có hiệu quả
• 2.8. Các rào cản trong việc áp dụng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.9. Các giải pháp khắc phục các rào cản và thúc đẩy việc áp dụng, phổ biến các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 2.10. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Giới thiệu địa bàn nghiên cứu
• 3.2. Khái quát các đặc điểm về điều kiện địa lý tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 3.3. Đặc điểm khí tượng thủy văn vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 3.4. Khát quát địa bàn nghiên cứu điểm - tỉnh Ninh Thuận
• 3.5. Cách tiếp cận nghiên cứu
• 3.5.1. Tiếp cận có sự tham gia
• 3.5.2. Tiếp cận không hối tiếc
• 3.5.3. Tiếp cận giới và phát triển
• 3.5.4. Tiếp cận theo Khung phân loại ưu tiên CSA (CSA-PF)
• 3.6. Khung nghiên cứu
• 3.7. Cách thức triển khai nghiên cứu
• 3.8. Lựa chọn địa bàn, đối tượng, mẫu nghiên cứu
• 3.9. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 3.10. Mô hình và phương pháp phân tích
• 3.10.1. Phương pháp phân tích thống kê mô tả
• 3.10.2. Phân tích ngân sách từng phần (PBA)
• 3.10.3. Phân tích chi phí - lợi ích (CBA)
• 3.10.4. Phương pháp đánh giá hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường
• 3.10.5. Phương pháp phân tích hồi quy nhị phân Binary Logistic
• 3.11. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH NÔNG NGHIỆP THÔNG MINH VỚI KHÍ HẬU Ở VÙNG DUYÊN HẢI NAM TRUNG BỘ
• 4.1. Kết quả rà soát các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở duyên hải Nam Trung Bộ
• 4.2. Khái quát về các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu được chọn đánh giá tại tỉnh Ninh Thuận
• 4.3. Thông tin chung về các mô hình
• 4.4. Mô tả các đặc điểm của mẫu khảo sát
• 4.5. Nhận thức của người dân về biến đổi khí hậu và các tác động đến lựa chọn sinh kế của các hộ nông dân ở Ninh Thuận
• 4.6. Hiệu quả của các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 4.6.1. Hiệu quả kinh tế của các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 4.6.2. Hiệu quả xã hội
• 4.6.3. Hiệu quả môi trường
• 4.7. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế và quyết định lựa chọn mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu của nông hộ
• 4.8. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 4.9. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu của nông hộ
• 4.10. Tiểu kết chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HIỆU QUẢ VÀ NHÂN RỘNG CÁC MÔ HÌNH NÔNG NGHIỆP THÔNG MINH VỚI KHÍ HẬU Ở VÙNG DUYÊN HẢI NAM TRUNG BỘ
• 5.1. Căn cứ đề xuất định hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển hiệu quả và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 5.2. Định hướng, chủ trương và chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu trong ngành nông nghiệp ở Việt Nam giai đoạn sau 2020
• 5.3. Chủ trương, chính sách thúc đẩy phát triển nông nghiệp thông minh với khí hậu ở Việt Nam
• 5.4. Quan điểm và định hướng phát triển hiệu quả và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 5.4.1. Quan điểm phát triển hiệu quả và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 5.4.2. Định hướng phát triển hiệu quả và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 5.5. Một số gợi ý chính sách đối với việc phát triển và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 5.6. Các giải pháp phát triển và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ
• 5.6.1. Nhóm giải pháp nâng cao nhận thức và tăng cường năng lực cho các hộ nông dân về biến đổi khí hậu và phát triển các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 5.6.2. Nhóm giải pháp hỗ trợ nhằm tăng cường hiệu quả các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu
• 5.6.3. Nhóm giải pháp phát triển và nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh có hiệu quả và phù hợp ở vùng DHNTB
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục ảnh

I. Giới thiệu và bối cảnh nghiên cứu

Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá hiệu quả mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu tại vùng duyên hải Nam Trung Bộ, một khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu. Nông nghiệp thông minh với khí hậu (CSA) được xem là giải pháp quan trọng để thích ứng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, đồng thời đảm bảo nông nghiệp bền vững. Vùng duyên hải Nam Trung Bộ với đặc thù khí hậu khắc nghiệt, đặc biệt là hạn hán, đòi hỏi các mô hình canh tác thông minh để nâng cao hiệu quả kinh tế và môi trường.

1.1. Tầm quan trọng của nông nghiệp thông minh với khí hậu

Nông nghiệp thông minh với khí hậu không chỉ giúp tăng năng suất mà còn giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với các điều kiện thời tiết bất thường. Đây là yếu tố then chốt để đảm bảo an ninh lương thực và phát triển nông thôn bền vững. Các mô hình CSA được áp dụng tại duyên hải Nam Trung Bộ cần được đánh giá kỹ lưỡng để xác định tính khả thi và hiệu quả trong bối cảnh địa phương.

1.2. Thách thức từ biến đổi khí hậu tại duyên hải Nam Trung Bộ

Vùng duyên hải Nam Trung Bộ là một trong những khu vực dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu, đặc biệt là hạn hán và nắng nóng. Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng, tần suất và mức độ nghiêm trọng của các hiện tượng thời tiết cực đoan đang gia tăng, đe dọa nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp. Việc áp dụng các mô hình CSA là cần thiết để giảm thiểu rủi ro và nâng cao khả năng thích ứng của nông dân.

II. Phương pháp nghiên cứu và đánh giá hiệu quả

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận đa chiều để đánh giá hiệu quả mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu. Các tiêu chí đánh giá bao gồm hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường. Phương pháp phân tích chi phí - lợi ích (CBA) và phân tích hồi quy nhị phân được áp dụng để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn mô hình CSA của nông dân.

2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu

Dữ liệu được thu thập từ các hộ nông dân tại tỉnh Ninh Thuận, một trong những địa phương tiêu biểu của vùng duyên hải Nam Trung Bộ. Các mô hình CSA được khảo sát bao gồm chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm và sử dụng giống cây chống chịu hạn. Các thông tin về chi phí, doanh thu và tác động môi trường được ghi nhận để phục vụ phân tích.

2.2. Phương pháp phân tích hiệu quả

Nghiên cứu sử dụng phân tích chi phí - lợi ích để so sánh hiệu quả kinh tế giữa các mô hình CSA và mô hình truyền thống. Bên cạnh đó, phân tích hồi quy nhị phân được áp dụng để xác định các yếu tố như nhận thức về biến đổi khí hậu, điều kiện kinh tế hộ gia đình và hỗ trợ chính sách ảnh hưởng đến quyết định áp dụng CSA.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với mô hình truy thống. Cụ thể, mô hình chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng nho và táo xanh tại Ninh Thuận đã giúp tăng lợi nhuận gộp lên 30%. Bên cạnh đó, các mô hình CSA cũng góp phần giảm phát thải khí nhà kính và tiết kiệm nước, đóng góp vào phát triển bền vững.

3.1. Hiệu quả kinh tế của các mô hình CSA

Các mô hình CSA như chuyển đổi cơ cấu cây trồng và áp dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm đã chứng minh hiệu quả kinh tế vượt trội. Ví dụ, mô hình trồng nho tại Ninh Thuận mang lại lợi nhuận gộp cao hơn 30% so với trồng lúa truyền thống. Điều này cho thấy tiềm năng lớn của CSA trong việc nâng cao thu nhập cho nông dân.

3.2. Hiệu quả môi trường và xã hội

Các mô hình CSA không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính và tiết kiệm tài nguyên nước. Ví dụ, mô hình tưới tiết kiệm cho cây măng tây đã giảm lượng nước sử dụng lên đến 40%. Ngoài ra, việc áp dụng CSA cũng giúp nâng cao nhận thức của nông dân về biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển nông thôn bền vững.

IV. Định hướng và giải pháp phát triển

Để nhân rộng các mô hình nông nghiệp thông minh với khí hậu tại vùng duyên hải Nam Trung Bộ, cần có sự hỗ trợ từ chính sách và nâng cao năng lực cho nông dân. Các giải pháp bao gồm tăng cường đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ tài chính và xây dựng cơ chế chính sách phù hợp để thúc đẩy áp dụng CSA.

4.1. Hỗ trợ chính sách và tài chính

Chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật là yếu tố quan trọng để thúc đẩy áp dụng CSA. Các chương trình hỗ trợ vốn đầu tư ban đầu và giảm thiểu rủi ro sẽ giúp nông dân dễ dàng chuyển đổi sang các mô hình canh tác thông minh.

4.2. Nâng cao năng lực và nhận thức

Việc nâng cao nhận thức và năng lực cho nông dân về biến đổi khí hậu và các kỹ thuật CSA là cần thiết. Các buổi tập huấn và hội thảo cần được tổ chức thường xuyên để chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức, giúp nông dân áp dụng hiệu quả các mô hình CSA.