Đột Quỵ Thiếu Máu Não Tái Phát: Nghiên Cứu Về Hẹp Động Mạch Lớn Nội Sọ

• Trường học: Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Y Học
• Đề tài: Nghiên Cứu Đột Quỵ Thiếu Máu Não Tái Phát Do Hẹp Động Mạch Lớn Nội Sọ
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. MỞ ĐẦU
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT-THUẬT NGỮ ANH VIỆT
• DANH MỤC ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH VIỆT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH
• 2. ĐẠI CƯƠNG VỀ ĐỘT QUỴ THIẾU MÁU NÃO
• 2.1. Định nghĩa đột quỵ thiếu máu
• 2.2. Phân loại nguyên nhân đột quỵ thiếu máu não theo cơ chế bệnh sinh
• 2.3. Cơ chế đột quỵ thiếu máu não
• 2.3.1. Cơ chế tắc mạch
• 2.3.2. Cơ chế huyết động
• 2.4. Chẩn đoán đột quỵ thiếu máu não với hình ảnh cộng hưởng từ và cộng hưởng từ mạch máu
• 2.4.1. Hình ảnh cộng hưởng từ (Magnetic Resonance Imaging – MRI)
• 2.4.2. Cộng hưởng từ khuếch tán (Diffusion Weighted Imaging - DWI)
• PHỤ LỤC 1: PHIẾU THU THẬP SỐ LIỆU
• PHỤ LỤC 2: BẢN THÔNG TIN DÀNH CHO ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ CHẤP THUẬN THAM GIA NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 3: QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG Y ĐỨC
• PHỤ LỤC 4: DANH SÁCH NGƯỜI BỆNH THAM GIA NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 5: PHÂN LOẠI NGUYÊN NHÂN ĐỘT QUỴ THIẾU MÁU NÃO THEO TOAST
• PHỤ LỤC 6: THANG ĐIỂM RANKIN SỬA ĐỔI
• PHỤ LỤC 7: THANG ĐIỂM HÔN MÊ GLASGOW
• PHỤ LỤC 8: THANG ĐIỂM NIHS
• PHỤ LỤC 9: THANG ĐIỂM ĐÁNH GIÁ TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ MORISKY - 8

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Đột Quỵ Thiếu Máu Não Tái Phát 55 Ký Tự

Đột quỵ não là nguyên nhân gây tử vong và tàn tật hàng đầu trên thế giới. Năm 2019, toàn cầu ghi nhận 101.5 triệu người mắc đột quỵ, trong đó có 77.2 triệu ca đột quỵ thiếu máu não mới và hơn 3.3 triệu ca tử vong. Gánh nặng bệnh tật do đột quỵ ngày càng gia tăng, đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Mục tiêu giảm tỷ lệ tử vong và tàn tật do đột quỵ là một thách thức lớn và cấp thiết. Hẹp động mạch nội sọ là một trong những nguyên nhân chính gây đột quỵ thiếu máu não. Tỷ lệ tái phát đột quỵ ở bệnh nhân hẹp động mạch dao động từ 4% đến 40% tùy theo nghiên cứu. Các nghiên cứu lớn như WASID và SAMMPRIS đã đánh giá các liệu pháp phòng ngừa đột quỵ thứ phát. Nghiên cứu của Cao Phi Phong (2012) tại Việt Nam cho thấy mối liên quan giữa đái tháo đường, tăng lipid máu, tăng huyết áp và NIHSS ≥ 9 với tiên lượng tử vong ở bệnh nhân hẹp động mạch lớn nội sọ. Nghiên cứu của Đinh Hữu Hùng (2014) ghi nhận tỷ lệ tái phát đột quỵ tích lũy sau 1 năm là 23.3%.

1.1. Định Nghĩa và Tầm Quan Trọng của Đột Quỵ Thiếu Máu Não

Đột quỵ thiếu máu não là tình trạng tế bào não chết do thiếu máu, gây ra các tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Định nghĩa mới nhất hợp nhất các tiêu chuẩn lâm sàng và mô học, giúp thống nhất trong thực hành, nghiên cứu và đánh giá y tế công cộng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa đột quỵ là một bệnh lý não khởi phát đột ngột với các triệu chứng thần kinh khu trú, tồn tại hơn 24 giờ hoặc gây tử vong trong vòng 24 giờ, loại trừ các nguyên nhân chấn thương hoặc nhiễm trùng. Chẩn đoán sớm đột quỵ thiếu máu não rất quan trọng để can thiệp kịp thời và giảm thiểu di chứng.

1.2. Xơ Vữa Hẹp Động Mạch Lớn Nội Sọ Nguyên Nhân và Cơ Chế

Xơ vữa hẹp động mạch lớn nội sọ là một nguyên nhân quan trọng của đột quỵ thiếu máu não. Bệnh xảy ra khi các mảng xơ vữa tích tụ trong thành động mạch, gây hẹp lòng mạch và giảm lưu lượng máu đến não. Cơ chế chính gây đột quỵ trong trường hợp này là tắc mạch do huyết khối hình thành trên mảng xơ vữa hoặc thuyên tắc từ mảng xơ vữa đến các mạch máu nhỏ hơn. Tình trạng hẹp động mạch có thể không gây triệu chứng trong thời gian dài, nhưng khi lòng mạch hẹp đáng kể, nguy cơ đột quỵ sẽ tăng lên đáng kể.

II. Thách Thức Chẩn Đoán và Điều Trị Đột Quỵ Tái Phát 58 Ký Tự

Chẩn đoán đột quỵ thiếu máu não tái phát do hẹp động mạch nội sọ gặp nhiều thách thức. Các triệu chứng lâm sàng có thể không điển hình, đặc biệt ở những bệnh nhân đã từng bị đột quỵ trước đó. Chẩn đoán hình ảnh, như MRI não và CT scan não, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định vị trí và mức độ hẹp động mạch. Tuy nhiên, việc phân biệt giữa đột quỵ tái phát và các biến chứng khác sau đột quỵ (như phù não hoặc xuất huyết chuyển dạng) có thể khó khăn. Điều trị đột quỵ tái phát cũng phức tạp hơn so với đột quỵ lần đầu. Các phương pháp điều trị bao gồm sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu (như Aspirin và Clopidogrel), thuốc hạ huyết áp, thuốc hạ mỡ máu và can thiệp mạch máu não (như đặt stent động mạch nội sọ).

2.1. Các Phương Pháp Chẩn Đoán Hình Ảnh Đột Quỵ Thiếu Máu Não

MRI não là phương pháp chẩn đoán hình ảnh nhạy nhất để phát hiện đột quỵ thiếu máu não trong giai đoạn sớm. MRI có thể phát hiện các tổn thương nhỏ và đánh giá mức độ tổn thương não. CT scan não cũng là một phương pháp chẩn đoán hữu ích, đặc biệt trong việc loại trừ xuất huyết não. Siêu âm Doppler xuyên sọ có thể được sử dụng để đánh giá lưu lượng máu trong các động mạch nội sọ và phát hiện tình trạng hẹp động mạch. Angiography là phương pháp chẩn đoán xâm lấn, được sử dụng để xác định chính xác vị trí và mức độ hẹp động mạch.

2.2. Điều Trị Nội Khoa và Can Thiệp Mạch Máu Não

Điều trị nội khoa đột quỵ thiếu máu não bao gồm sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu để ngăn ngừa hình thành huyết khối và thuốc hạ huyết áp để kiểm soát huyết áp. Thuốc hạ mỡ máu (statin) cũng được sử dụng để giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Can thiệp mạch máu não, như đặt stent động mạch nội sọ, có thể được thực hiện để mở rộng lòng động mạch bị hẹp và cải thiện lưu lượng máu đến não. Quyết định lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào mức độ hẹp động mạch, vị trí hẹp và tình trạng lâm sàng của bệnh nhân.

III. Giải Pháp Phòng Ngừa Đột Quỵ Tái Phát Hiệu Quả 52 Ký Tự

Phòng ngừa đột quỵ tái phát là mục tiêu quan trọng trong điều trị đột quỵ. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm kiểm soát các yếu tố nguy cơ đột quỵ (như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá và béo phì), sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc thuốc kháng đông, và thay đổi lối sống (như ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và giảm căng thẳng). Tuân thủ điều trị là yếu tố then chốt để phòng ngừa đột quỵ tái phát. Bệnh nhân cần được giáo dục về tầm quan trọng của việc dùng thuốc đúng liều và đúng thời gian, cũng như các biện pháp thay đổi lối sống.

3.1. Kiểm Soát Các Yếu Tố Nguy Cơ Đột Quỵ Thiếu Máu Não

Kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ là biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa đột quỵ tái phát. Điều này bao gồm kiểm soát huyết áp ở mức mục tiêu, kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường, điều trị rối loạn lipid máu bằng thuốc hạ mỡ máu, bỏ hút thuốc lá và duy trì cân nặng hợp lý. Bệnh nhân cần được tư vấn về chế độ ăn uống lành mạnh, giảm muối, giảm chất béo bão hòa và tăng cường rau xanh và trái cây.

3.2. Vai Trò của Thuốc Chống Kết Tập Tiểu Cầu và Kháng Đông

Thuốc chống kết tập tiểu cầu (như Aspirin và Clopidogrel) và thuốc kháng đông (như Warfarin và các thuốc kháng đông đường uống thế hệ mới) đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa đột quỵ tái phát. Lựa chọn loại thuốc và liều lượng phụ thuộc vào nguyên nhân đột quỵ, các yếu tố nguy cơ và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm các tác dụng phụ của thuốc, như chảy máu.

IV. Nghiên Cứu Mới Về Điều Trị Hẹp Động Mạch Nội Sọ 51 Ký Tự

Các nghiên cứu gần đây tập trung vào việc cải thiện hiệu quả điều trị hẹp động mạch nội sọ và giảm nguy cơ đột quỵ tái phát. Một số nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các loại stent động mạch nội sọ mới, có thiết kế cải tiến và khả năng tương thích sinh học tốt hơn. Các nghiên cứu khác tập trung vào việc phát triển các phương pháp điều trị đích, nhắm vào các cơ chế bệnh sinh cụ thể của xơ vữa động mạch. Ngoài ra, các nghiên cứu về phục hồi chức năng sau đột quỵ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

4.1. Đánh Giá Hiệu Quả của Stent Động Mạch Nội Sọ Thế Hệ Mới

Các stent động mạch nội sọ thế hệ mới được thiết kế để giảm nguy cơ tái hẹp động mạch và hình thành huyết khối trong stent. Các stent này thường được phủ một lớp thuốc chống tăng sinh tế bào, giúp ngăn ngừa sự phát triển quá mức của tế bào nội mạc và giảm nguy cơ tái hẹp. Các nghiên cứu lâm sàng đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả và an toàn của các stent này.

4.2. Điều Trị Đích và Phục Hồi Chức Năng Sau Đột Quỵ

Điều trị đích nhắm vào các cơ chế bệnh sinh cụ thể của xơ vữa động mạch, như viêm và oxy hóa. Các phương pháp điều trị này có thể bao gồm sử dụng các thuốc chống viêm, thuốc chống oxy hóa và các liệu pháp gen. Phục hồi chức năng sau đột quỵ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân phục hồi các chức năng vận động, ngôn ngữ và nhận thức bị mất do đột quỵ. Các chương trình phục hồi chức năng thường bao gồm vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu và hoạt động trị liệu.

V. Tiên Lượng và Chất Lượng Sống Sau Đột Quỵ 50 Ký Tự

Tiên lượng của bệnh nhân đột quỵ thiếu máu não tái phát phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của đột quỵ, vị trí tổn thương não, tuổi tác và các bệnh lý đi kèm. Tỷ lệ tái phát đột quỵ và tử vong vẫn còn cao, đặc biệt ở những bệnh nhân có hẹp động mạch nội sọ nặng. Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân đột quỵ có thể bị ảnh hưởng đáng kể do các di chứng thần kinh, như yếu liệt, rối loạn ngôn ngữ và rối loạn nhận thức. Các biện pháp phục hồi chức năng và hỗ trợ tâm lý có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

5.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tiên Lượng Đột Quỵ Tái Phát

Mức độ hẹp động mạch, vị trí hẹp, tuổi tác, các bệnh lý đi kèm (như tăng huyết áp, đái tháo đường và bệnh tim mạch) và tuân thủ điều trị là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tiên lượng đột quỵ tái phát. Bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ và không tuân thủ điều trị có nguy cơ tái phát đột quỵ cao hơn.

5.2. Phục Hồi Chức Năng và Hỗ Trợ Tâm Lý Cho Bệnh Nhân

Phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân phục hồi các chức năng bị mất do đột quỵ. Các chương trình phục hồi chức năng cần được cá nhân hóa để đáp ứng nhu cầu cụ thể của từng bệnh nhân. Hỗ trợ tâm lý cũng rất quan trọng, vì đột quỵ có thể gây ra các vấn đề về tâm lý, như trầm cảm và lo âu.

VI. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Đột Quỵ Não 45 Ký Tự

Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc xác định các dấu ấn sinh học mới để dự đoán nguy cơ đột quỵ tái phát và phát triển các phương pháp điều trị đích hiệu quả hơn. Nghiên cứu về vai trò của di truyền và các yếu tố môi trường trong đột quỵ cũng rất quan trọng. Ngoài ra, cần có thêm các nghiên cứu về hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa đột quỵ ở các nhóm dân số khác nhau.

6.1. Tìm Kiếm Các Dấu Ấn Sinh Học Dự Đoán Nguy Cơ Tái Phát

Các dấu ấn sinh học có thể giúp xác định những bệnh nhân có nguy cơ tái phát đột quỵ cao và cho phép can thiệp sớm. Các dấu ấn sinh học tiềm năng bao gồm các protein viêm, các yếu tố đông máu và các chất chỉ điểm tổn thương não.

6.2. Nghiên Cứu Về Di Truyền và Yếu Tố Môi Trường

Nghiên cứu về vai trò của di truyền và các yếu tố môi trường trong đột quỵ có thể giúp xác định các nhóm dân số có nguy cơ cao và phát triển các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn. Các yếu tố môi trường cần được nghiên cứu bao gồm chế độ ăn uống, lối sống và tiếp xúc với các chất độc hại.