Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu dịch tễ sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ tại Kim Sơn và Yên Khánh, Ninh Bình (2016-2019)

• Tác giả: Đoàn Thúy Hòa
• Người hướng dẫn: PGS.TS Lê Trần Anh
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Dịch tễ học
• Đề tài: Nghiên Cứu Dịch Tễ Sán Lá Gan Nhỏ Và Sán Lá Ruột Nhỏ Tại Ninh Bình (2016-2019)
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• ĐẶT VẤN ĐỀ. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ
• 1.2. Thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ
• 1.3. Sinh học và vòng đời
• 1.4. Phân bố sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ
• 1.5. Các yếu tố liên quan và biện pháp phòng chống sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ
• 1.6. Kỹ thuật định danh và nghiên cứu thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ
• 1.7. Các kỹ thuật định danh
• 1.8. Nghiên cứu xác định thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở Việt Nam
• 1.9. Một số nét về địa điểm nghiên cứu
• 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Xác định một số đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ tại 2 huyện Kim Sơn và Yên Khánh tỉnh Ninh Bình, năm 2016
• 2.2. Một số đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ trên người
• 2.3. Một số đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ trên cá
• 2.4. Xác định thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ bằng hình thái và kỹ thuật sinh học phân tử
• 2.5. Xác định thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ trên người bằng phương pháp hình thái
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Xác định một số đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ tại 2 huyện Kim Sơn và Yên Khánh tỉnh Ninh Bình, năm 2016
• 3.2. Đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở người
• 3.3. Đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở cá
• 3.4. Xác định thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ bằng hình thái và kỹ thuật sinh học phân tử
• 3.5. Thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở người
• 3.6. Thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở cá
• 3.7. Một số đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ tại 2 huyện Kim Sơn và Yên Khánh tỉnh Ninh Bình, năm 2016
• 3.8. Đặc điểm dịch tễ học nhiễm sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở người
• 3.9. Đặc điểm dịch tễ nhiễm sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở cá
• 3.10. Thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ bằng hình thái và kỹ thuật sinh học phân tử
• 3.11. Thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở người
• 3.12. Thành phần loài sán lá gan nhỏ, sán lá ruột nhỏ ở cá
• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
• CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
• MỘT SỐ HÌNH ẢNH NHÓM NGHIÊN CỨU THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Đặc điểm dịch tễ sán lá gan nhỏ sán lá ruột nhỏ

Nghiên cứu dịch tễ sán lá gan nhỏ (SLGN) và sán lá ruột nhỏ (SLRN) tại Ninh Bình cho thấy đây là hai loài sán lá quan trọng gây bệnh ở người. Theo ước tính, có hơn một tỷ người có nguy cơ nhiễm sán lá do thực phẩm, trong đó khoảng 50-60 triệu người đã bị nhiễm bệnh. Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng ở các tỉnh miền Bắc Việt Nam, trong đó có Ninh Bình. Sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ có nhiều đặc điểm sinh học tương đồng, nhưng cũng có sự khác biệt về vật chủ và vòng đời. Việc chẩn đoán chính xác các loại sán này là rất quan trọng để thiết kế các chương trình phòng chống hiệu quả. Tại Ninh Bình, tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ có thể lên tới 30% dân số, do thói quen ăn gỏi cá của người dân. Điều này cho thấy sự cần thiết phải tiến hành các nghiên cứu dịch tễ học để hiểu rõ hơn về sự phân bố và tác động của từng loài sán lá đối với sức khỏe cộng đồng.

1.1. Tình hình nhiễm sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ

Tại Ninh Bình, các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ ở Kim Sơn và Yên Khánh khá cao. Nhiều yếu tố nguy cơ như thói quen ăn gỏi cá đã được xác định là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Việc thiếu thông tin về tỷ lệ nhiễm sán lá ruột nhỏ cũng là một vấn đề lớn, vì nhiều trường hợp nhiễm không được phát hiện do sự tương đồng về hình thái của trứng. Các kỹ thuật chẩn đoán hiện tại vẫn còn hạn chế, dẫn đến việc nhiều trường hợp nhiễm sán lá ruột nhỏ không được xác định chính xác. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu sâu hơn về dịch tễ học của các loại sán này để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

II. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu được áp dụng trong luận án này bao gồm việc thu thập mẫu từ hai huyện Kim Sơn và Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Các mẫu được phân tích bằng các kỹ thuật sinh học phân tử và hình thái học để xác định thành phần loài sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ. Việc sử dụng các phương pháp hiện đại giúp nâng cao độ chính xác trong việc xác định tỷ lệ nhiễm và phân loại các loài sán. Các số liệu thu thập được sẽ được phân tích thống kê để đưa ra kết luận về tình hình dịch tễ của các loại sán này tại địa phương. Điều này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về sự phân bố của sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho các chương trình phòng chống bệnh tật trong cộng đồng.

2.1. Kỹ thuật thu thập và phân tích mẫu

Kỹ thuật thu thập mẫu bao gồm việc lấy mẫu phân từ các đối tượng nghiên cứu và mẫu cá từ các nguồn nước tại địa phương. Sau khi thu thập, các mẫu sẽ được xử lý bằng các phương pháp sinh học phân tử như PCR để xác định sự hiện diện của các loài sán lá. Phân tích hình thái học cũng được thực hiện để xác định các đặc điểm của sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ. Việc kết hợp giữa hai phương pháp này giúp tăng cường độ tin cậy của kết quả nghiên cứu và cung cấp cái nhìn toàn diện về tình hình dịch tễ của các loại sán này.

III. Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ ở người và cá tại Ninh Bình có sự khác biệt rõ rệt. Tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ ở người đạt khoảng 20%, trong khi tỷ lệ nhiễm sán lá ruột nhỏ cũng không kém phần nghiêm trọng. Các yếu tố như thói quen ăn gỏi cá, điều kiện sống và kiến thức về phòng ngừa bệnh tật đã được xác định là những yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ nhiễm. Kết quả này không chỉ cung cấp thông tin quan trọng cho các nhà quản lý y tế mà còn giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về nguy cơ nhiễm sán lá. Việc hiểu rõ về tình hình dịch tễ sẽ hỗ trợ trong việc thiết kế các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.

3.1. Tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ

Tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ tại Ninh Bình cho thấy sự phổ biến của các loại sán này trong cộng đồng. Tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ ở người là 20%, trong khi tỷ lệ nhiễm sán lá ruột nhỏ cũng đáng kể. Các yếu tố như thói quen ăn gỏi cá và điều kiện vệ sinh kém đã được xác định là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ nhiễm sán lá và các biện pháp phòng ngừa cần thiết.

IV. Đề xuất biện pháp phòng ngừa

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số biện pháp phòng ngừa đã được đề xuất nhằm giảm thiểu tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ tại Ninh Bình. Các biện pháp này bao gồm việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về nguy cơ nhiễm sán lá qua thực phẩm, đặc biệt là việc ăn gỏi cá. Cần có các chương trình giáo dục sức khỏe để cung cấp thông tin về cách phòng ngừa nhiễm sán, cũng như khuyến khích người dân thực hiện các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, việc tăng cường giám sát y tế và kiểm tra định kỳ cũng là cần thiết để phát hiện sớm các trường hợp nhiễm bệnh.

4.1. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ nhiễm sán lá gan nhỏ và sán lá ruột nhỏ là một trong những biện pháp quan trọng nhất. Các chương trình giáo dục sức khỏe cần được triển khai để cung cấp thông tin về cách phòng ngừa nhiễm sán, đặc biệt là việc ăn gỏi cá. Cần khuyến khích người dân thực hiện các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm để giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh. Việc này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần vào việc giảm tỷ lệ nhiễm sán lá trong khu vực.