Nghiên Cứu Địa Lý và Biến Đổi Lớp Phủ Mặt Đất Tại Hải Phòng

Theo FAO, lớp phủ mặt đất là các đối tượng vật chất quan sát được trên bề mặt Trái Đất. Mỗi khu vực có loại hình lớp phủ đặc trưng, chịu tác động của tự nhiên và con người. Sự biến đổi lớp phủ ảnh hưởng đến cuộc sống con người, ví dụ như giảm diện tích rừng gây lũ lụt. Việc phân loại lớp phủ mặt đất giúp khai thác và sử dụng thông tin hiệu quả, đảm bảo tính thống nhất về nội dung.

Biến động lớp phủ mặt đất là sự thay đổi trạng thái của sự vật, hiện tượng trong môi trường tự nhiên và xã hội. Phát hiện biến động là quá trình nhận dạng sự khác biệt về trạng thái bằng cách quan sát tại các thời điểm khác nhau. Các phương pháp nghiên cứu biến động lớp phủ bao gồm so sánh sau phân loại, phân loại trực tiếp ảnh đa thời gian, phân tích vector thay đổi phổ và phương pháp số học. Sử dụng dữ liệu viễn thám giúp khắc phục nhược điểm của các phương pháp truyền thống.

Biến động lớp phủ mặt đất bao gồm nhiều yếu tố tương tác lẫn nhau, như mục đích sử dụng đất, môi trường và điều kiện của con người. Các quá trình tự nhiên như hạn hán, xói mòn cũng quan trọng như tác động của con người. Các nguyên nhân chính dẫn đến biến động lớp phủ bao gồm sự thay đổi của tự nhiên, vấn đề con người, chính sách, kinh tế, công nghệ, văn hóa và toàn cầu hóa.

Đô thị hóa nhanh chóng làm thay đổi cấu trúc sử dụng đất, chuyển đổi đất nông nghiệp thành đất ở và công nghiệp. Điều này gây mất cân bằng sinh thái, tăng nguy cơ ngập lụt và ô nhiễm môi trường. Cần có quy hoạch đô thị hợp lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến lớp phủ mặt đất và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

Các hoạt động nông nghiệp thâm canh, như tăng vụ lúa và nuôi trồng thủy sản không hợp lý, gây ô nhiễm nguồn nước và đất. Sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu quá mức làm suy thoái chất lượng đất và ảnh hưởng đến đa dạng sinh học. Cần áp dụng các phương pháp canh tác bền vững để bảo vệ lớp phủ mặt đất và tài nguyên nước.

Tư liệu viễn thám có đặc tính cơ bản là khả năng thu thập thông tin từ xa mà không cần tiếp xúc trực tiếp với đối tượng. Đặc tính phản xạ phổ của các đối tượng tự nhiên khác nhau cho phép phân biệt chúng trên ảnh viễn thám. Khả năng khai thác thông tin từ ảnh viễn thám trong nghiên cứu biến đổi lớp phủ mặt đất là rất lớn.

Các phương pháp đánh giá biến động đối tượng mặt đất dựa trên dữ liệu viễn thám đa thời gian bao gồm so sánh sau phân loại và phân loại trực tiếp ảnh đa thời gian. Các bước xử lý dữ liệu không gian bao gồm hiệu chỉnh hình học, hiệu chỉnh khí quyển và phân loại ảnh. Cơ sở dữ liệu là yếu tố quan trọng trong quá trình phân tích.

Phần mềm GIS cung cấp các công cụ mạnh mẽ để phân tích không gian, như chồng lớp bản đồ, phân tích mạng lưới và mô hình hóa không gian. Các công cụ này giúp xác định mối quan hệ giữa các yếu tố tự nhiên và kinh tế - xã hội, từ đó đưa ra các giải pháp quy hoạch và quản lý hiệu quả.

Mô hình hóa là quá trình đơn giản hóa hiện thực để tạo ra một biểu diễn dễ hiểu và dễ quản lý. Mô hình hóa không gian là quá trình sử dụng các mô hình để biểu diễn và phân tích các hiện tượng không gian. Mô hình hóa sự biến đổi lớp phủ mặt đất giúp hiểu rõ các quá trình và yếu tố ảnh hưởng đến sự thay đổi.

Nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã sử dụng các mô hình khác nhau để mô hình hóa biến đổi lớp phủ mặt đất. Các nghiên cứu này cung cấp kinh nghiệm và phương pháp luận hữu ích cho việc nghiên cứu tại Hải Phòng. Cần đánh giá và lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương.

Mô hình Markov-Cellular Automata kết hợp khả năng dự báo của chuỗi Markov với khả năng mô phỏng không gian của Cellular Automata. Mô hình này cho phép dự báo sự thay đổi của lớp phủ mặt đất dựa trên các quy luật chuyển đổi và tương tác giữa các ô không gian. Việc ứng dụng mô hình này tại Kiến Thụy giúp dự báo xu hướng biến đổi và đánh giá tác động của các yếu tố khác nhau.

Vị trí địa lý và địa hình có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành và phát triển của Kiến Thụy. Địa hình đồng bằng ven biển tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, nhưng cũng dễ bị ngập lụt. Vị trí gần biển tạo điều kiện phát triển kinh tế biển, nhưng cũng chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Hiện trạng sử dụng đất huyện Kiến Thụy năm 2010 cho thấy sự phân bố của các loại đất khác nhau, như đất nông nghiệp, đất ở và đất công nghiệp. Đánh giá biến động sử dụng đất giai đoạn 2005-2010 cho thấy sự chuyển đổi từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp do đô thị hóa và công nghiệp hóa.

Lịch sử hình thành và các giai đoạn phát triển của huyện Kiến Thụy có ảnh hưởng đến cấu trúc kinh tế - xã hội và sử dụng đất. Đánh giá đặc điểm chính trị, kinh tế - xã hội của huyện Kiến Thụy giúp hiểu rõ các động lực phát triển và các thách thức đối mặt.

Quy trình đánh giá biến động lớp phủ mặt đất bao gồm xây dựng bản đồ lớp phủ các năm 2000, 2005, 2010, phân tích và thành lập bản đồ biến động lớp phủ giai đoạn 2000-2005-2010. Quy trình này giúp xác định các khu vực có biến động lớn và các yếu tố gây ra biến động.

Ứng dụng mô hình phân tích chuỗi Markov và mạng tự động dự báo thay đổi lớp phủ đến năm 2020. Quy trình nghiên cứu dự báo bao gồm xây dựng ma trận chuyển dịch dựa vào chuỗi Markov và mô hình hóa sự biến đổi lớp phủ dựa vào bài toán CA_Markov.

Xây dựng ma trận chuyển dịch dựa vào chuỗi Markov trong Idrisi Andes 15. Mô hình hóa biến đổi lớp phủ mặt đất dựa vào CA_Markov. Kết quả mô hình hóa biến đổi lớp phủ huyện Kiến Thụy đến năm 2010 và kiểm chứng kết quả mô hình hóa và ảnh phân loại thực tế năm 2010.