Luận án tiến sĩ về đặc điểm và tác dụng sinh học của giảo cổ lam Gynostemma sp tại Việt Nam

• Tác giả: Thân Thị Kiều My
• Người hướng dẫn: GS. Phạm Thanh Kỳ
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Liệu - Dược Học Cổ Truyền
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Thực Vật, Thành Phần Hóa Học Và Một Số Tác Dụng Sinh Học Của Hai Loài Giảo Cổ Lam Gynostemma Sp Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Vị trí phân loại của chi Gynostemma Blume
• 1.2. Phân bố các loài của chi Gynostemma Blume
• 1.3. Đặc điểm thực vật của chi Gynostemma Blume
• 1.4. Đặc điểm thực vật của một số loài thuộc chi Gynostemma Blume
• 1.5. Ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử định danh các loài thuộc chi Gynostemma Blume
• 1.6. Thành phần hóa học loài Gynostemma pentaphyllum (Thunb.)
• 1.7. Thành phần hóa học hai loài là đối tượng nghiên cứu
• 1.8. Tác dụng sinh học
• 2. NGUYÊN LIỆU, TRANG THIẾT BỊ, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nguyên liệu nghiên cứu
• 2.2. Hóa chất, dung môi
• 2.3. Trang thiết bị và dụng cụ nghiên cứu
• 2.4. Nghiên cứu về thực vật
• 2.5. Nghiên cứu thành phần hóa học
• 2.6. Đánh giá độc tính cấp và các tác dụng sinh học
• 2.7. Xử lý số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm hình thái thực vật
• 3.2. Kết quả nghiên cứu sinh học phân tử
• 3.3. Kết quả giám định tên khoa học hai mẫu nghiên cứu
• 3.4. Kết quả nghiên cứu đặc điểm vi học
• 3.5. Định tính các nhóm chất hữu cơ của hai loài nghiên cứu
• 3.6. Phân lập các hợp chất từ hai loài nghiên cứu
• 3.7. Xác định cấu trúc hóa học các chất phân lập
• 3.8. Đánh giá độc tính cấp
• 3.9. Đánh giá tác dụng hạ glucose máu
• 3.10. Đánh giá tác dụng bảo vệ gan, chống oxy hóa
• 3.11. Đánh giá tác dụng gây độc với một số dòng tế bào ung thư
• 3.12. Về tác dụng hạ glucose máu
• 3.13. Về tác dụng bảo vệ gan, chống oxy hóa
• 3.14. Về tác dụng gây độc tế bào của các saponin phân lập được
• 4. KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Đặt Vấn Đề

Giảo cổ lam (Gynostemma sp) đã được biết đến như một loại thực phẩm quý giá từ thế kỷ XV tại Trung Quốc. Tuy nhiên, đến năm 1976, các nhà khoa học Nhật Bản mới phát hiện ra rằng các saponin trong giảo cổ lam có cấu trúc tương tự như saponin trong nhân sâm. Điều này đã mở ra một hướng nghiên cứu mới về tác dụng sinh học của loại cây này. Giảo cổ lam hiện nay được khai thác từ nhiều loài thuộc chi Gynostemma Blume, với các tên gọi khác nhau như cổ yếm, ngũ diệp sâm, và thất diệp đởm. Các saponin trong giảo cổ lam có nhiều tác dụng sinh học nổi bật như hạ lipid, hạ đường huyết, và chống ung thư. Nghiên cứu này nhằm mục đích mô tả đặc điểm thực vật, thành phần hóa học và tác dụng sinh học của hai loài giảo cổ lam tại Việt Nam.

II. Đặc Điểm Thực Vật của Chi Gynostemma Blume

Chi Gynostemma Blume có dạng dây leo, sống nhiều năm, thuộc họ Bí (Cucurbitaceae). Phân bố chủ yếu từ dải nhiệt đới châu Á đến Đông Á. Các loài trong chi này thường mọc lan dưới tán rừng, có rễ củ hoặc không. Đặc điểm chung của các loài là lá kép hình chân vịt, hoa đơn tính, và quả mọng. Số nhiễm sắc thể cơ bản của các loài trong chi này là 2n = 22, có thể xuất hiện dạng đa bội. Các nghiên cứu cho thấy chi Gynostemma có khoảng 19 loài, trong đó có nhiều loài được phát hiện tại Việt Nam. Việc nghiên cứu đặc điểm thực vật của chi này không chỉ giúp xác định tên khoa học mà còn tạo cơ sở cho việc khai thác và sử dụng hiệu quả.

III. Thành Phần Hóa Học của Gynostemma sp

Nghiên cứu về thành phần hóa học của Gynostemma sp cho thấy sự hiện diện của nhiều hợp chất hữu ích, đặc biệt là các saponin. Các saponin này có cấu trúc dammaran, được biết đến với nhiều tác dụng sinh học như hạ lipid và hạ đường huyết. Việc phân lập và xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất này là rất quan trọng để hiểu rõ hơn về cơ chế tác dụng của chúng. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng các saponin trong giảo cổ lam có khả năng điều tiết khả năng miễn dịch và chống ung thư. Điều này mở ra tiềm năng ứng dụng trong y học cổ truyền và hiện đại.

IV. Tác Dụng Sinh Học của Giảo Cổ Lam

Tác dụng sinh học của giảo cổ lam đã được nghiên cứu rộng rãi, đặc biệt là tác dụng hạ glucose máu và bảo vệ gan. Các nghiên cứu cho thấy dịch chiết từ giảo cổ lam có khả năng giảm nồng độ glucose trong máu, đồng thời bảo vệ gan khỏi các tác nhân gây hại. Ngoài ra, các hợp chất phân lập từ giảo cổ lam cũng cho thấy tác dụng chống oxy hóa và khả năng gây độc với một số dòng tế bào ung thư. Những kết quả này khẳng định giá trị của Gynostemma sp trong việc phát triển các sản phẩm dược liệu và thực phẩm chức năng.

V. Kết Luận và Ứng Dụng Thực Tiễn

Nghiên cứu về Gynostemma sp tại Việt Nam không chỉ cung cấp thông tin về đặc điểm thực vật và thành phần hóa học mà còn khẳng định tác dụng sinh học của loài cây này. Những phát hiện này có thể được ứng dụng trong việc phát triển các sản phẩm dược liệu, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng. Việc khai thác và sử dụng giảo cổ lam một cách hợp lý sẽ giúp bảo tồn nguồn gen quý giá và phát triển bền vững các sản phẩm từ thiên nhiên.