Nghiên cứu đặc điểm sinh học và tri thức địa phương về cây trà hoa vàng tại Bắc Kạn

LỜI CAM ĐOAN

MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

1. PHẦN 1: MỞ ĐẦU

1.1. Đặt vấn đề Trà hoa vàng thuộc chi Camellia, là một chi lớn thuộc họ Trà (Theaceae). Các loài trong chi Camellia có nhiều tác dụng như gỗ làm đồ gia dụng bền chắc, lá hoa làm đồ uống, làm dược liệu và làm cây cảnh. Ngoài ra, có thể trồng dưới tán cây khác trong các đai rừng phòng hộ chống xói mòn, nuôi dưỡng nguồn nước,… Trà hoa vàng là loài cây quý, được phát hiện ở Trung Quốc vào những năm 60 của thế kỷ XX nhưng đã được phát triển nhanh chóng nhờ những đặc tính vốn có của nó. Trung Quốc đã lai giống thành công giữa Trà hoa vàng và Trà hoa đỏ, làm lá nhỏ đi nhưng vẫn giữ được màu hoa vàng tuyệt đẹp. Trà hoa vàng đã được gây trồng và chế biến thành đồ uống bổ dưỡng cao cấp có tác dụng phòng và chữa bệnh tốt. Ngoài việc sử dụng Trà hoa vàng như một loài cây cảnh quan, các ứng dụng khác sử dụng các chất dinh dưỡng trong lá, hoa còn có tác dụng hạ huyết áp, giảm tiểu đường, hạ cholesterol, hạ mỡ máu, chống u bướu, tăng cường hệ miễn dịch (Vũ Thị Luận, 2017) [7]. Ở Việt Nam, Trà hoa vàng được phát hiện ở nhiều nơi những năm 90 của thế kỷ XX và ở một số vùng phía bắc trong những năm vừa qua. Trà hoa vàng là cây bụi, ưa bóng, có thể đưa chúng vào đối tượng trồng dưới tán rừng phòng hộ. Hiện nay, môi trường sống của Trà hoa vàng đang bị đe dọa nghiêm trọng do việc chặt phá rừng bừa bãi, mức độ khái thác nhiều dấn đến sản lượng của loài bị giảm mạnh, bên cạnh đó thị trường Trung Quốc thu mua với giá rất cao nên người dân đã vào rừng khái thác trái phép. Nếu không có kế hoạch bảo vệ và đầu tư hợp lý thì chúng ta sẽ mất đi nguồn tài nguyên quý hiếm này (Vũ Thị Luận, 2017) [7]. Việc nghiên cứu đặc điểm nơi sống của cây trà hoa vàng có ý nghĩa rất quan trọng và cần thiết góp phần bảo vệ phát triển loài này một cách có hiệu quả. Tiến tới khai thác lợi dụng sản phẩm quý từ rừng cho con người trên cơ sở đảm bảo sử dụng bền vững và ổn định hệ sinh thái rừng. Góp phần nâng cao đời sống của người dân địa phương. Hiện nay, loài trà hoa vàng được tìm thấy ở một số xã của huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn, trong đó có xã Mỹ Phương. Do tình trạng phân bố của loài chưa có đầy đủ thông tin và việc nghiên cứu cơ bản về loài cây này còn rất hạn chế. Xuất phát từ thực tiến đó tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng (Camellia ssp) tại xã Mỹ Phương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn”

1.2. Mục tiêu của đề tài

1.2.1. Đánh giá được đặc điểm phân bố của cây Trà hoa vàng tại khu vực nghiên cứu

1.2.2. Đánh giá được đặc điểm hoàn cảnh rừng nơi có loài Trà hoa vàng tại khu vực nghiên cứu

1.2.3. Nghiên cứu tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng tại khu vực nghiên cứu

1.2.4. Đề xuất được một số giải pháp quản lý, bảo tồn và phát triển loài Trà hoa vàng tại khu vực nghiên cứu

1.3. Ý nghĩa của đề tài

1.3.1. Ý nghĩa khoa học

1.3.1.1. Quá trình nghiên cứu giúp tôi củng cố lại các kiến thức lý thuyết đã học và bước đầu làm quen với việc nghiên cứu ngoài thực địa

1.3.1.2. Xác định được hiện trạng phân bố và trạng thái rừng tại khu vực nghiên cứu

1.3.1.3. Làm cơ sở lý luận khoa học cho việc đề xuất giải pháp quản lý và bảo tồn

1.3.2. Ý nghĩa thực tiến

1.3.2.1. Từ kết quả nghiên cứu đặc điểm nơi sống của loài Trà hoa vàng, góp phần vào bảo tồn và phát triển loài cây này tại khu vực nghiên cứu

2. PHẦN 2: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

2.1. Nghiên cứu trên thế giới

2.2. Nghiên cứu trong nước

2.3. Tổng quan khu vực nghiên cứu

2.3.1. Điều kiện tự nhiên

2.3.1.1. Vị trí địa lý

2.3.1.2. Địa hình địa mạo

2.3.1.3. Khí hậu

2.3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội và dân số

3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng và giới hạn nghiên cứu

3.2. Nội dung nghiên cứu

3.3. Phương pháp nghiên cứu

3.3.1. Phương pháp kế thừa

3.3.2. Phương pháp nghiên cứu phân loại học

3.3.3. Điều tra sơ thám

3.3.4. Phương pháp điều tra thu thập số liệu ngoài hiện trường

3.3.4.1. Điều tra Ô tiêu chuẩn

3.3.4.2. Điều tra thực địa

3.3.5. Phương pháp sử lý số liệu

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

4.1. Đặc điểm sinh học của loài cây Trà hoa vàng

4.1.1. Đặc điểm hình thái cây Trà hoa vàng

4.1.2. Khả năng sinh trưởng của cây Trà hoa vàng

4.1.3. Đặc điểm tái sinh của loài Trà hoa vàng

4.2. Tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng

4.3. Đặc điểm về phân bố loài Trà hoa vàng và cấu trúc rừng nơi Trà hoa vàng phân bố

4.3.1. Đặc điểm về phân bố Trà hoa vàng theo loại rừng

4.3.2. Đặc điểm về phân bố Trà hoa vàng theo địa hình

4.3.3. Các nhân tố điều tra đặc trưng

4.3.3.1. Đặc trưng về chiều cao lâm phần

4.3.3.2. Đặc trưng về mật độ

4.3.3.3. Đặc trưng về đa dạng loài thực vật

4.4. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài

5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Đặc điểm sinh học của cây trà hoa vàng

Nghiên cứu tập trung vào đặc điểm sinh học của cây trà hoa vàng tại Bắc Kạn, đặc biệt là xã Mỹ Phương, huyện Ba Bể. Cây trà hoa vàng thuộc chi Camellia, có đặc điểm hình thái đặc trưng như thân gỗ nhỏ, cao 2-5m, lá đơn mọc cách, hoa màu vàng kim nở từ tháng 11 đến tháng 3. Cây ưa bóng, thường mọc dưới tán rừng, phù hợp với đất tơi xốp, thoát nước tốt. Nghiên cứu cũng chỉ ra khả năng tái sinh và sinh trưởng của loài này, làm cơ sở cho việc bảo tồn và phát triển.

1.1. Hình thái và cấu trúc

Cây trà hoa vàng có thân gỗ nhỏ, vỏ màu vàng xám, lá dài hẹp hình tròn. Hoa mọc đơn lẻ ở nách lá, màu vàng kim, đường kính 4-8cm. Đặc điểm này giúp nhận diện loài trong tự nhiên và ứng dụng trong nghiên cứu thực vật học.

1.2. Khả năng sinh trưởng và tái sinh

Cây có khả năng sinh trưởng chậm, tái sinh tự nhiên dưới tán rừng. Nghiên cứu ghi nhận mật độ phân bố và điều kiện sinh thái phù hợp, làm cơ sở cho các giải pháp bảo tồn thực vật.

II. Tri thức địa phương về cây trà hoa vàng

Nghiên cứu khai thác tri thức địa phương về cây trà hoa vàng tại xã Mỹ Phương. Người dân địa phương sử dụng cây làm dược liệu, pha trà, và chữa bệnh. Tri thức này phản ánh giá trị văn hóa và y học của loài cây này, đồng thời góp phần vào việc bảo tồn và phát triển bền vững.

2.1. Ứng dụng trong y học

Người dân sử dụng lá và hoa để pha trà, chữa bệnh tiểu đường, huyết áp cao, và các bệnh về tiêu hóa. Điều này khẳng định giá trị dược liệu quý của cây trà hoa vàng.

2.2. Vai trò trong văn hóa địa phương

Cây trà hoa vàng được coi là biểu tượng của sự may mắn và sức khỏe trong văn hóa địa phương. Nghiên cứu ghi nhận các nghi lễ và tập quán liên quan đến loài cây này.

III. Bảo tồn và phát triển bền vững

Nghiên cứu đề xuất các giải pháp bảo tồn thực vật và phát triển bền vững cây trà hoa vàng tại Bắc Kạn. Các giải pháp bao gồm bảo tồn tại chỗ, nhân giống, và trồng khảo nghiệm. Điều này nhằm đảm bảo sự tồn tại lâu dài của loài cây quý hiếm này.

3.1. Bảo tồn tại chỗ

Nghiên cứu khuyến nghị bảo vệ các khu vực phân bố tự nhiên của cây trà hoa vàng, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của loài cây này.

3.2. Nhân giống và trồng khảo nghiệm

Các phương pháp nhân giống như giâm hom và nuôi cấy mô được đề xuất để tăng số lượng cây trà hoa vàng. Trồng khảo nghiệm tại các vườn quốc gia cũng là một giải pháp hiệu quả.

IV. Giá trị thực tiễn và khoa học

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn lớn. Về khoa học, nó cung cấp dữ liệu về đa dạng sinh học và sinh thái học của cây trà hoa vàng. Về thực tiễn, nghiên cứu góp phần vào việc bảo tồn và khai thác bền vững tài nguyên thiên nhiên, nâng cao đời sống người dân địa phương.

4.1. Ý nghĩa khoa học

Nghiên cứu làm sáng tỏ các đặc điểm sinh học và phân bố của cây trà hoa vàng, góp phần vào cơ sở dữ liệu về thực vật học và sinh thái học.

4.2. Ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu hỗ trợ việc bảo tồn và phát triển bền vững cây trà hoa vàng, đồng thời tạo cơ hội kinh tế cho người dân địa phương thông qua việc khai thác dược liệu quý.

Luận văn về đặc điểm sinh học và tri thức địa phương của cây trà hoa vàng tại xã Mỹ Phương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn