I. Đặc điểm nông sinh học của cây Bát Giác Liên
Nghiên cứu đã xác định cây Bát Giác Liên (Dysosma tonkinense) là loài thực vật có giá trị dược liệu cao, phân bố chủ yếu tại Sa Pa, Lào Cai. Các đặc điểm nông sinh học bao gồm hình thái, sinh trưởng, và phát triển được đánh giá chi tiết. Kết quả cho thấy cây có thân ngầm, lá hình bát giác, hoa màu trắng hoặc hồng nhạt, và quả chứa hạt nhỏ. Các mẫu giống thu thập từ các vùng khác nhau cho thấy sự đa dạng về kích thước và hình thái, nhưng đều thuộc cùng một loài. Đặc biệt, mẫu giống M11 từ Hà Giang có năng suất cao nhất (11,75 tạ/ha) và hàm lượng podophyllotoxin đạt 3,51%, phù hợp để sản xuất dược liệu.
1.1. Đặc điểm hình thái
Cây Bát Giác Liên có thân ngầm dài, lá hình bát giác với gân lá rõ ràng. Hoa thường mọc đơn lẻ, màu trắng hoặc hồng nhạt, với nhị và nhụy phát triển đầy đủ. Quả có hình tròn, chứa nhiều hạt nhỏ. Các mẫu giống thu thập từ Sa Pa và các vùng lân cận cho thấy sự đa dạng về kích thước lá và thân ngầm, nhưng đều có đặc điểm chung của loài Dysosma tonkinense.
1.2. Đặc điểm sinh trưởng
Cây Bát Giác Liên có tốc độ sinh trưởng chậm, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu mát mẻ của Sa Pa. Thời gian từ khi gieo hạt đến khi thu hoạch khoảng 2-3 năm. Các yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm, và ánh sáng ảnh hưởng đáng kể đến quá trình sinh trưởng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cây phát triển tốt nhất ở độ cao từ 1.500-1.800m so với mực nước biển.
II. Kỹ thuật nhân giống cây Bát Giác Liên
Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp kỹ thuật nhân giống hiệu quả cho cây Bát Giác Liên, bao gồm nhân giống hữu tính và vô tính. Nhân giống hữu tính thông qua hạt cho tỷ lệ nảy mầm cao khi hạt được xử lý đúng cách. Nhân giống vô tính bằng hom thân ngầm và rễ cho kết quả tốt nhất khi hom được cắt vào tháng 5, với độ dài hom rễ 15cm và xử lý bằng chất kích thích sinh trưởng BA và GA3.
2.1. Nhân giống hữu tính
Hạt Bát Giác Liên cần được tách lớp áo hạt, đãi sạch và gieo ngay để đạt tỷ lệ nảy mầm cao. Nghiên cứu chỉ ra rằng hạt giống bảo quản trong điều kiện khô ráo có thể duy trì khả năng nảy mầm trong thời gian dài. Thời gian nảy mầm trung bình là 30-45 ngày, tùy thuộc vào điều kiện môi trường.
2.2. Nhân giống vô tính
Nhân giống vô tính bằng hom thân ngầm và rễ cho kết quả tốt nhất khi hom được cắt vào tháng 5. Hom thân ngầm gồm 3 đốt, cắt tại vị trí đầu thân ngầm, cho tỷ lệ bật mầm cao nhất. Hom rễ có độ dài 15cm, cắt tại vị trí cuối rễ, và xử lý bằng chất kích thích sinh trưởng BA 10ppm và GA3 175ppm cho kết quả nhân giống tốt nhất.
III. Kỹ thuật trồng và bảo tồn cây Bát Giác Liên
Nghiên cứu đã xác định các biện pháp kỹ thuật trồng và bảo tồn giống cây Bát Giác Liên tại Sa Pa, Lào Cai. Thời vụ trồng tốt nhất là tháng 11, với mật độ trồng 62.000 cây/ha. Lượng phân bón thích hợp bao gồm 20 tấn phân hữu cơ hoai mục, 70kg N, 140kg P2O5, và 70kg K2O. Chế độ che sáng 60% giúp cây phát triển tốt nhất.
3.1. Kỹ thuật trồng
Thời vụ trồng tốt nhất cho cây Bát Giác Liên là tháng 11, khi điều kiện thời tiết mát mẻ và ẩm ướt. Mật độ trồng 62.000 cây/ha giúp tối ưu hóa không gian và nguồn dinh dưỡng. Lượng phân bón thích hợp bao gồm 20 tấn phân hữu cơ hoai mục, 70kg N, 140kg P2O5, và 70kg K2O, giúp cây phát triển mạnh và cho năng suất cao.
3.2. Bảo tồn giống cây
Việc bảo tồn giống cây Bát Giác Liên cần được thực hiện thông qua việc duy trì các vườn giống và nghiên cứu đa dạng di truyền. Các mẫu giống có năng suất và chất lượng cao như M11 cần được nhân rộng và bảo vệ để đảm bảo nguồn dược liệu bền vững. Nghiên cứu cũng đề xuất việc xây dựng các khu bảo tồn tại Sa Pa để bảo vệ loài cây quý hiếm này.
