Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, giải phẫu bệnh và phương pháp phẫu thuật điều trị tổn thương da do xạ trị

• Tác giả: Hoàng Thanh Tuấn
• Người hướng dẫn: Trịnh Tuấn Dũng
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Ngoại khoa
• Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, giải phẫu bệnh và phẫu thuật điều trị tổn thương da do xạ trị
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về xạ trị
• 1.2. Khái niệm xạ trị
• 1.3. Cơ chế tác dụng của bức xạ ion hóa
• 1.4. Chỉ định của xạ trị
• 1.5. Ảnh hưởng toàn thân và tại chỗ sau xạ trị
• 1.6. Tổng quan về tổn thương da do xạ trị
• 1.7. Mô học da bình thường
• 1.8. Cơ chế tổn thương da do xạ trị
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng
• 2.4.2. Nghiên cứu đặc điểm vi sinh vật, mô bệnh học, hóa mô miễn dịch
• 2.4.3. Đánh giá kết quả phẫu thuật chuyển vạt điều trị loét mạn tính do xạ trị
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm lâm sàng, giải phẫu bệnh tổn thương da mạn tính do xạ trị
• 3.2. Tuổi và giới
• 3.3. Nguyên nhân xạ trị và vị trí tổn thương
• 3.4. Mức độ tổn thương và những yếu tố liên quan
• 3.5. Các đặc điểm của ổ loét do xạ trị
• 3.6. Mô bệnh học
• 3.7. Hóa mô miễn dịch đánh giá tổn thương mạch máu do xạ trị
• 3.8. Kết quả phẫu thuật chuyển vạt điều trị loét mạn tính do xạ trị
• 3.9. Diện tích tổn khuyết
• 3.10. Lựa chọn vạt theo vị trí tổn thương và xử trí nơi cho vạt
• 3.11. Tình trạng vạt da, liền vết thương
• 3.12. Tai biến, biến chứng
• 3.13. Số lần phẫu thuật, thời gian nằm viện, thời gian lưu dẫn lưu
• 3.14. Kết quả sau mổ 3 tháng, 6 tháng và 24 tháng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm lâm sàng, giải phẫu bệnh tổn thương da mạn tính do xạ trị
• 4.2. Sự phân bố theo tuổi và giới của nhóm bệnh nhân nghiên cứu
• 4.3. Nguyên nhân xạ trị và vị trí tổn thương
• 4.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tổn thương
• 4.5. Diện tích tổn thương
• 4.6. Đặc điểm mô bệnh học tại ổ loét
• 4.7. Đặc điểm mô bệnh học vùng thâm nhiễm
• 4.8. Đặc điểm mô bệnh học tại vùng rìa
• 4.9. Tình trạng tổn thương mạch máu dưới da do xạ trị
• 4.10. Một số đặc điểm của ổ loét mạn tính do xạ trị
• 4.11. Đánh giá kết quả phẫu thuật chuyển vạt điều trị loét mạn tính do xạ trị
• 4.12. Phẫu thuật xử trí tổn thương do xạ trị như thế nào?
• 4.13. Nên sử dụng loại vạt nào để điều trị loét do xạ trị?
• 4.14. Tình trạng nơi cho vạt
• 4.15. Tình trạng vạt
• 4.16. Quá trình liền vết thương
• 4.17. Tai biến trong mổ, biến chứng tại chỗ sau phẫu thuật
• 4.18. Tổng số lần phẫu thuật, thời gian dẫn lưu
• 4.19. Kết quả sau mổ 3 tháng và 6 tháng
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về tổn thương da do xạ trị

Tổn thương da do xạ trị là một trong những tác dụng phụ phổ biến của xạ trị, đặc biệt khi liều chiếu cao. Cơ chế tổn thương bắt đầu từ việc tia xạ tác động lên các tế bào non và tế bào phân chia nhanh, bao gồm tế bào mầm da, tế bào nội mạc mạch máu, và nguyên bào sợi. Quá trình này dẫn đến tổn thương mô học, gây ra các biểu hiện lâm sàng từ viêm da cấp tính đến loét da mạn tính. Đặc điểm lâm sàng của tổn thương da do xạ trị bao gồm đỏ da, phù nề, khô da, teo da, và trong trường hợp nặng là loét da không lành. Giải phẫu bệnh cho thấy sự thay đổi cấu trúc mô, bao gồm xơ hóa, giãn mạch, và tổn thương mạch máu dưới da.

1.1. Cơ chế tổn thương da do xạ trị

Cơ chế tổn thương da do xạ trị bắt đầu từ việc tia xạ ion hóa tác động lên các tế bào non và tế bào phân chia nhanh. Tia xạ gây đứt gãy ADN trực tiếp hoặc thông qua việc tạo ra các gốc tự do, dẫn đến tổn thương tế bào mầm da, tế bào nội mạc mạch máu, và nguyên bào sợi. Quá trình này gây ra sự suy giảm khả năng tái tạo mô, dẫn đến các tổn thương mạn tính như teo da, xơ hóa, và loét da. Giải phẫu bệnh cho thấy sự thay đổi cấu trúc mô, bao gồm xơ hóa, giãn mạch, và tổn thương mạch máu dưới da.

1.2. Đặc điểm lâm sàng của tổn thương da do xạ trị

Đặc điểm lâm sàng của tổn thương da do xạ trị bao gồm các biểu hiện từ nhẹ đến nặng. Giai đoạn cấp tính thường biểu hiện bằng đỏ da, phù nề, và khô da. Trong giai đoạn mạn tính, tổn thương tiến triển thành teo da, xơ hóa, và loét da không lành. Các tổn thương này thường kèm theo nhiễm khuẩn tại chỗ và khó điều trị do tình trạng thiếu máu cục bộ và khả năng tái tạo mô kém.

II. Phẫu thuật điều trị tổn thương da do xạ trị

Phẫu thuật điều trị tổn thương da do xạ trị là phương pháp chính để xử lý các vết loét mạn tính không lành. Phương pháp này bao gồm việc cắt bỏ triệt để vùng thâm nhiễm và che phủ bằng vạt da có cuống mạch nuôi. Phẫu thuật chuyển vạt là kỹ thuật phổ biến, giúp cải thiện quá trình liền vết thương và giảm nguy cơ tái phát. Kết quả phẫu thuật phụ thuộc vào vị trí tổn thương, diện tích vạt, và tình trạng mạch máu tại vùng tổn thương.

2.1. Phương pháp phẫu thuật chuyển vạt

Phẫu thuật chuyển vạt là phương pháp hiệu quả để điều trị loét mạn tính do xạ trị. Kỹ thuật này bao gồm việc cắt bỏ triệt để vùng thâm nhiễm và che phủ bằng vạt da có cuống mạch nuôi. Các loại vạt thường được sử dụng bao gồm vạt cơ đùi trước ngoài (ALT), vạt cơ lưng rộng (LD), và vạt cơ thẳng bụng (TRAM). Kết quả phẫu thuật phụ thuộc vào vị trí tổn thương, diện tích vạt, và tình trạng mạch máu tại vùng tổn thương.

2.2. Kết quả và biến chứng sau phẫu thuật

Kết quả sau phẫu thuật điều trị tổn thương da do xạ trị thường được đánh giá qua quá trình liền vết thương và tình trạng vạt da. Các biến chứng có thể bao gồm hoại tử vạt, nhiễm trùng, và tái phát tổn thương. Thời gian nằm viện và số lần phẫu thuật cũng là các yếu tố quan trọng cần được theo dõi. Kết quả sau mổ 3 tháng, 6 tháng, và 24 tháng cho thấy tỷ lệ thành công cao khi sử dụng vạt da có cuống mạch nuôi.

III. Đặc điểm giải phẫu bệnh và hóa mô miễn dịch

Giải phẫu bệnh và hóa mô miễn dịch là các phương pháp quan trọng để đánh giá tổn thương da do xạ trị. Giải phẫu bệnh cho thấy sự thay đổi cấu trúc mô, bao gồm xơ hóa, giãn mạch, và tổn thương mạch máu dưới da. Hóa mô miễn dịch giúp đánh giá tình trạng tổn thương mạch máu thông qua các dấu ấn kháng nguyên như CD31 và CD34. Các kết quả này cung cấp thông tin quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

3.1. Đặc điểm giải phẫu bệnh

Giải phẫu bệnh của tổn thương da do xạ trị cho thấy sự thay đổi cấu trúc mô, bao gồm xơ hóa, giãn mạch, và tổn thương mạch máu dưới da. Các tổn thương này thường kèm theo sự thâm nhiễm tế bào viêm và sự suy giảm khả năng tái tạo mô. Đặc điểm mô bệnh học tại vùng trung tâm ổ loét và vùng rìa cũng được nghiên cứu để đánh giá mức độ tổn thương.

3.2. Hóa mô miễn dịch trong đánh giá tổn thương

Hóa mô miễn dịch là phương pháp quan trọng để đánh giá tổn thương mạch máu do xạ trị. Các dấu ấn kháng nguyên như CD31 và CD34 được sử dụng để đánh giá tình trạng tổn thương mạch máu. Kết quả hóa mô miễn dịch cho thấy sự giảm đáng kể mật độ mạch máu tại vùng thâm nhiễm và vùng rìa, góp phần vào việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.