Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh sốt rét và giải pháp phòng chống tăng cường tại Bình Phước và Gia Lai

• Tác giả: Nguyễn Văn Quân
• Người hướng dẫn: PGS. TS Trần Thanh Dương
• Trường học: Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương
• Chuyên ngành: Dịch tễ học
• Đề tài: Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học bệnh sốt rét và biện pháp phòng chống tăng cường tại vùng sốt rét có dân di biến động ở Bình Phước và Gia Lai (2016 - 2017)
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Dịch tễ học của bệnh sốt rét
• 1.2. Nguồn truyền nhiễm, tác nhân gây bệnh sốt rét
• 1.3. Khối cảm thu sốt rét
• 1.4. Véc tơ truyền bệnh sốt rét
• 1.5. Các yếu tố liên quan đến mắc sốt rét
• 1.6. Sốt rét biên giới
• 1.7. Di biến động dân cư
• 1.8. Thực trạng sốt rét ở nhóm dân di biến động tại Việt Nam
• 1.9. Tình hình sốt rét
• 1.10. Tình hình sốt rét trên thế giới
• 1.11. Tình hình sốt rét tại Việt Nam và hai tỉnh Gia Lai và Bình Phước
• 1.12. Một số đặc điểm kinh tế xã hội tại hai huyện KrongPa tỉnh Gia Lai và Bù Gia Mập tỉnh Bình Phước
• 1.13. Ký sinh trùng sốt rét P. falciparum kháng artemisinin và ACTs
• 1.14. Một số khái niệm về kháng thuốc
• 1.15. Tình hình ký sinh trùng P. falciparum kháng artemisinin và ACTs trên thế giới và Việt Nam
• 1.16. Đặc điểm cấu trúc gen K13 của P. falciparum và một số kết quả nghiên cứu khảo sát các vị trí đột biến
• 1.17. Các nghiên cứu về hiệu quả can thiệp cộng đồng phòng chống bệnh sốt rét tại Việt Nam
• 1.18. Các nghiên cứu về can thiệp phòng chống sốt rét
• 1.19. Các biện pháp can thiệp cộng đồng tăng cường
• 1.20. Phòng bệnh
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 1: Mô tả thực trạng sốt rét và yếu tố liên quan ở vùng sốt rét lưu hành có dân di biến động tại huyện Bù Gia Mập tỉnh Bình Phước và huyện KrongPa tỉnh Gia Lai, năm 2016
• 2.2. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 2: Xác định một số đặc điểm đột biến gen K13 kháng artermisinin trên bệnh nhân nhiễm P.
• 2.5. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu
• 2.6. Phương pháp nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 3: Đánh giá hiệu quả một số biện pháp tăng cường phòng chống sốt rét tại vùng có dân di biến động
• 2.8. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu
• 2.9. Phương pháp nghiên cứu
• 2.10. Sai số và phương pháp loại trừ sai số
• 2.11. Phương pháp thống kê và phân tích số liệu
• 2.12. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.13. Mô hình thiết kế nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thực trạng sốt rét và yếu tố liên quan ở vùng sốt rét lưu hành có dân di biến động tại Bình Phước và Gia Lai, năm 2016
• 3.2. Một số thông tin về đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Thực trạng mắc sốt rét ở vùng sốt rét lưu hành có dân di biến động tại Bình Phước và Gia Lai, năm 2016
• 3.4. Thực trạng về kiến thức, thái độ và thực hành của người dân phòng trong chống sốt rét
• 3.5. Thành phần, mật độ loài Anopheles tại các điểm nghiên cứu
• 3.6. Một số yếu tố liên quan đến tình trạng mắc sốt rét của người dân
• 3.7. Xác định một số đặc điểm sinh học phân tử
• 3.8. Hiệu quả một số biện pháp can thiệp tăng cường phòng chống sốt rét tại vùng sốt rét lưu hành nặng có dân di biến động
• 3.9. Tỷ lệ mắc sốt rét sau 12 tháng can thiệp
• 3.10. Kiến thức, thực hành phòng chống sốt rét của người dân sau can thiệp 12 tháng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thực trạng sốt rét và yếu tố liên quan ở vùng sốt rét lưu hành có dân di biến động tại Bình Phước và Gia Lai, năm 2016
• 4.2. Một số thông tin về đối tượng nghiên cứu
• 4.3. Tỷ lệ mắc sốt rét
• 4.4. Thực trạng kiến thức, thực hành phòng bệnh với sốt rét
• 4.5. Thực trạng véc tơ truyền bệnh sốt rét tại các điểm nghiên cứu
• 4.6. Một số yếu tố liên quan đến mắc sốt rét
• 4.7. Đột biến gen K13 kháng artermisinin trên bệnh nhân nhiễm P.
• 4.8. Hiệu quả một số biện pháp tăng cường phòng chống sốt rét tại vùng có dân di biến động
• 4.9. Tỷ lệ mắc sốt rét sau can thiệp 12 tháng
• 4.10. Hiệu quả can thiệp làm thay đổi kiến thức, thực hành phòng chống sốt rét của người dân sau can thiệp 12 tháng
• 4.11. Những khó khăn tồn tại tại ảnh hưởng đến duy trì kết quả bền vững trong phòng chống sốt rét tại các điểm nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về bệnh sốt rét và dịch tễ học

Bệnh sốt rét là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, lây truyền qua muỗi Anopheles. Bệnh vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn trên toàn cầu, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Dịch tễ học sốt rét cho thấy sự phân bố của bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố như khí hậu, môi trường, và hành vi con người. Tác nhân gây bệnh chính là các loài Plasmodium, trong đó P. falciparum và P. vivax là phổ biến nhất. Khối cảm thụ bao gồm cả người chưa nhiễm và người đã nhiễm, do miễn dịch không bền vững.

1.1. Nguồn truyền nhiễm và tác nhân gây bệnh

Con người là ổ truyền nhiễm chính của bệnh sốt rét, với muỗi Anopheles là trung gian truyền bệnh. Có năm loài Plasmodium gây bệnh ở người, trong đó P. falciparum là nguy hiểm nhất, gây tử vong cao. P. vivax cũng phổ biến, đặc biệt ở châu Á và Nam Mỹ. Các loài khác như P. malariae, P. ovale, và P. knowlesi ít phổ biến hơn nhưng vẫn có vai trò trong dịch tễ học sốt rét.

1.2. Khối cảm thụ và miễn dịch

Khối cảm thụ bao gồm cả người chưa nhiễm và người đã nhiễm ký sinh trùng sốt rét. Miễn dịch trong bệnh sốt rét không bền vững, dẫn đến khả năng tái nhiễm cao. Miễn dịch dịch thể có thể ức chế sự nhân lên của ký sinh trùng trong hồng cầu, nhưng không ngăn chặn hoàn toàn sự lây nhiễm.

II. Tình hình sốt rét tại Bình Phước và Gia Lai

Bình Phước và Gia Lai là hai tỉnh có tỷ lệ mắc sốt rét cao nhất Việt Nam, chiếm 50% số ca bệnh toàn quốc. Tình hình sốt rét tại hai tỉnh này đặc biệt nghiêm trọng do sự di biến động dân cư, đặc biệt là nhóm người di cư theo mùa vụ. Nguyên nhân sốt rét tại đây liên quan đến điều kiện môi trường thuận lợi cho muỗi Anopheles phát triển, cùng với thói quen sinh hoạt của người dân như ngủ không màn, làm rẫy trong rừng.

2.1. Đặc điểm dịch tễ sốt rét

Đặc điểm dịch tễ tại Bình Phước và Gia Lai cho thấy sự lưu hành cao của P. falciparum và P. vivax. Véc tơ truyền bệnh chính là muỗi Anopheles, với mật độ cao tại các khu vực rừng núi. Yếu tố liên quan đến mắc bệnh bao gồm thói quen ngủ không màn, làm rẫy, và di chuyển qua lại biên giới.

2.2. Di biến động dân cư và tác động

Di biến động dân cư là yếu tố quan trọng làm gia tăng tỷ lệ mắc sốt rét tại hai tỉnh. Nhóm người di cư thường không có kiến thức đầy đủ về phòng chống sốt rét, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm cao. Họ cũng có thể mang theo ký sinh trùng kháng thuốc, gây khó khăn cho công tác phòng chống.

III. Biện pháp phòng chống sốt rét hiệu quả

Biện pháp phòng chống sốt rét tại Bình Phước và Gia Lai cần được tăng cường để giảm tỷ lệ mắc bệnh. Các biện pháp bao gồm sử dụng màn tẩm hóa chất, phun thuốc diệt muỗi, và nâng cao nhận thức cộng đồng. Phòng ngừa sốt rét cũng cần tập trung vào nhóm người di biến động, đảm bảo họ được tiếp cận với các dịch vụ y tế và biện pháp bảo vệ.

3.1. Can thiệp cộng đồng

Can thiệp cộng đồng bao gồm các chương trình giáo dục sức khỏe, phân phối màn tẩm hóa chất, và phun thuốc diệt muỗi. Các biện pháp này đã được triển khai tại Bình Phước và Gia Lai, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh đáng kể.

3.2. Điều trị và quản lý bệnh nhân

Điều trị sốt rét cần tuân thủ các phác đồ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đặc biệt là với các ca nhiễm P. falciparum kháng thuốc. Quản lý bệnh nhân bao gồm theo dõi sát sao và điều trị kịp thời để ngăn chặn biến chứng và tử vong.