I. Tổng quan loãng xương và loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh
Loãng xương là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), loãng xương được định nghĩa là sự giảm khối lượng xương, dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương. Tình trạng này ảnh hưởng đến khoảng 200 triệu người trên toàn thế giới, với tỷ lệ loãng xương ở phụ nữ châu Á lên tới 24,3%. Phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ cao hơn do sự thay đổi hormone, đặc biệt là estrogen, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa xương. Nghiên cứu cho thấy rằng yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của loãng xương, với 50-85% sự biến đổi mật độ xương (BMD) được quy định bởi gen. Các nghiên cứu toàn hệ gen đã xác định nhiều locus ảnh hưởng đến BMD, trong đó có các gen như MTHFR, LRP5 và FTO. Những gen này có liên quan đến quá trình chuyển hóa canxi và sự hình thành xương, từ đó ảnh hưởng đến nguy cơ loãng xương.
1.1 Định nghĩa loãng xương
Theo định nghĩa của WHO, loãng xương là một bệnh lý xương đặc trưng bởi sự giảm khối lượng xương và tổn thương cấu trúc xương, dẫn đến tăng tính dễ gãy. Định nghĩa này đã được sửa đổi để nhấn mạnh rằng sức mạnh của xương không chỉ phụ thuộc vào mật độ mà còn vào chất lượng xương. Các yếu tố như cấu trúc xương, chu chuyển xương và độ khoáng hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sức mạnh của xương. Việc đo mật độ xương là cần thiết để đánh giá nguy cơ gãy xương, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh, nơi mà sự thay đổi hormone có thể dẫn đến sự suy giảm đáng kể mật độ xương.
1.2 Chẩn đoán loãng xương
Chẩn đoán loãng xương hiện nay chủ yếu dựa vào việc đo mật độ khoáng xương bằng phương pháp hấp thụ tia X năng lượng kép (DXA). Chỉ số T được sử dụng để so sánh BMD của một cá nhân với giá trị BMD trung bình của quần thể trong độ tuổi 20-40. Một người được chẩn đoán loãng xương nếu chỉ số T là -2,5 hoặc thấp hơn. Việc xác định chính xác BMD là rất quan trọng, vì BMD thấp là yếu tố nguy cơ chính dẫn đến gãy xương. Các nghiên cứu cho thấy rằng phụ nữ có BMD thấp hơn nam giới và các yếu tố di truyền cũng ảnh hưởng đến mật độ xương. Do đó, việc có các giá trị tham chiếu cụ thể về dân tộc và giới tính là cần thiết để chẩn đoán chính xác.
II. Nghiên cứu gen và loãng xương
Nghiên cứu về gen liên quan đến loãng xương đã chỉ ra rằng các yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến mật độ xương và nguy cơ loãng xương. Các gen như MTHFR, LRP5 và FTO đã được xác định là có liên quan đến sự phát triển của loãng xương. Gen MTHFR, đặc biệt là đa hình rs1801133, có thể làm giảm hoạt động của enzym MTHFR, dẫn đến tăng nồng độ homocystein trong máu, từ đó ảnh hưởng đến BMD. Gen LRP5 liên quan đến con đường tín hiệu Wnt/β-catenin, có vai trò quan trọng trong sự tạo xương. Đa hình gen LRP5 rs41494349 đã được chứng minh là có liên quan đến BMD ở nhiều quần thể khác nhau. Gen FTO cũng có ảnh hưởng đến sự biệt hóa tế bào gốc trung mô, từ đó ảnh hưởng đến sự hình thành xương và khối lượng mỡ. Những nghiên cứu này cho thấy rằng việc hiểu rõ về các gen này có thể giúp phát triển các phương pháp điều trị và phòng ngừa loãng xương hiệu quả hơn.
2.1 Tổng quan về gen MTHFR và SNP rs1801133
Gen MTHFR (Methylen Tetrahydrofolat Reductase) có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa folat và homocystein. Đa hình SNP rs1801133 của gen này đã được nghiên cứu rộng rãi và cho thấy mối liên quan với mật độ xương. Người mang alen T của SNP này có nguy cơ giảm BMD cao hơn, do sự giảm hoạt động của enzym MTHFR dẫn đến tăng nồng độ homocystein. Nghiên cứu cho thấy rằng việc điều chỉnh nồng độ homocystein có thể giúp bảo vệ BMD ở phụ nữ mãn kinh mang gen này. Điều này mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc điều trị loãng xương thông qua việc can thiệp vào quá trình chuyển hóa homocystein.
2.2 Tổng quan về gen LRP5 và SNP rs41494349
Gen LRP5 (LDL Receptor Related Protein 5) có vai trò quan trọng trong con đường tín hiệu Wnt/β-catenin, ảnh hưởng đến sự tạo xương và mật độ xương. Đa hình SNP rs41494349 (Q89R) của gen này đã được xác định là có liên quan đến BMD ở nhiều quần thể, đặc biệt là ở phụ nữ châu Á. Nghiên cứu cho thấy rằng người mang alen R của SNP này có BMD thấp hơn so với người không mang alen R. Điều này cho thấy rằng gen LRP5 có thể là một yếu tố di truyền quan trọng trong việc xác định nguy cơ loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh.
