## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nông nghiệp bền vững tại Việt Nam, ngành chăn nuôi gia cầm đóng vai trò quan trọng với giá trị sản xuất ngày càng tăng. Tại thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, năm 2018 có 64 trang trại chăn nuôi gà, trong đó 58 trang trại liên kết với các công ty lớn như Japfa, CP, Emivest, chiếm khoảng 90% tổng số trang trại. Ngành chăn nuôi gà theo quy mô trang trại đang phát triển mạnh mẽ, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Tuy nhiên, chuỗi giá trị gà tại địa phương còn nhiều hạn chế như sự liên kết giữa các tác nhân chưa chặt chẽ, chi phí sản xuất cao và phân chia lợi nhuận chưa hợp lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuỗi giá trị ngành chăn nuôi gà, đánh giá thực trạng chuỗi giá trị theo quy mô trang trại tại thành phố Sông Công trong giai đoạn 2016-2018, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững chuỗi giá trị này.

Phạm vi nghiên cứu tập trung tại thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, với dữ liệu thu thập từ năm 2016 đến 2018 và khảo sát thực địa năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả kinh tế ngành chăn nuôi gà, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương và đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết chuỗi giá trị của Michael Porter (1985), trong đó chuỗi giá trị được hiểu là tập hợp các hoạt động liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ nhằm tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm cuối cùng. Chuỗi giá trị được phân thành các hoạt động sơ cấp (sản xuất, chế biến, phân phối) và hoạt động hỗ trợ (quản lý, nghiên cứu, phát triển).

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình phân tích chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị nông sản thực phẩm, nhấn mạnh vai trò của các tác nhân trong chuỗi, dòng sản phẩm, dòng thông tin và dòng giá trị. Các khái niệm chuyên ngành như chuỗi cung ứng, ngành hàng, tác nhân, bản đồ chuỗi giá trị cũng được sử dụng để phân tích toàn diện.

Các công cụ phân tích bao gồm lập sơ đồ chuỗi giá trị, phân tích chi phí - lợi nhuận, phân tích công nghệ và kiến thức, phân tích thu nhập và việc làm trong chuỗi, cùng với phân tích quản trị và dịch vụ nhằm đánh giá sự phân phối quyền lực và hiệu quả hoạt động của chuỗi.

### Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo thống kê, tài liệu chính sách, và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực địa với 64 trang trại chăn nuôi gà, 10 doanh nghiệp, thương lái thu mua và 3 đơn vị quản lý nhà nước tại thành phố Sông Công.

Phương pháp thu thập thông tin gồm điều tra xã hội học bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và thu thập tài liệu thứ cấp. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho các quy mô trang trại và các tác nhân trong chuỗi.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Microsoft Excel với các phương pháp thống kê mô tả, so sánh và thang đo Likert để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Quá trình phân tích tập trung vào lập sơ đồ chuỗi giá trị, phân tích chi phí - lợi nhuận, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển chuỗi.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2019, trong đó thu thập số liệu thứ cấp giai đoạn 2016-2018 và khảo sát thực địa năm 2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Quy mô và phân bố trang trại:** Năm 2018, thành phố Sông Công có 64 trang trại chăn nuôi gà, trong đó 90% trang trại liên kết với các công ty lớn, chiếm khoảng 80% sản lượng gà thịt tiêu thụ tại địa phương.

- **Chi phí và lợi nhuận:** Chi phí đầu tư bình quân cho một trang trại khoảng X triệu đồng/lứa gà, lợi nhuận bình quân đạt khoảng 200 triệu đồng/năm đối với các trang trại liên kết. Trang trại tư nhân có lợi nhuận thấp hơn do chi phí sản xuất cao và thị trường tiêu thụ không ổn định.

- **Chuỗi giá trị và các tác nhân:** Chuỗi giá trị gà chủ yếu gồm các tác nhân: hộ chăn nuôi, công ty cung ứng giống và thức ăn, thương lái thu mua, cơ sở giết mổ và phân phối. Các công ty lớn đóng vai trò trung gian quan trọng trong việc ổn định thị trường và đảm bảo chất lượng sản phẩm.

- **Yếu tố ảnh hưởng:** Các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị gồm điều kiện tự nhiên, quy mô trang trại, công nghệ chăn nuôi, thị trường tiêu thụ, chính sách hỗ trợ và quản lý môi trường. Khoảng 70% người chăn nuôi đánh giá công tác khuyến nông và chuyển giao kỹ thuật là yếu tố then chốt.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mô hình chăn nuôi gà theo quy mô trang trại liên kết với doanh nghiệp giúp giảm chi phí sản xuất và tăng hiệu quả kinh tế so với mô hình chăn nuôi tư nhân tự phát. Sự liên kết này tạo ra chuỗi giá trị khép kín, đảm bảo chất lượng sản phẩm và ổn định thị trường tiêu thụ.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Hà Nội, Bắc Giang, mô hình chuỗi giá trị tại Sông Công có nhiều điểm tương đồng về cấu trúc chuỗi và vai trò của các công ty lớn. Tuy nhiên, các trang trại tư nhân vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường và kỹ thuật, dẫn đến hiệu quả thấp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố lợi nhuận theo quy mô trang trại và bảng phân tích chi phí sản xuất chi tiết từng khâu trong chuỗi giá trị, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt giữa các nhóm tác nhân.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường quy hoạch và đầu tư xây dựng:** Xây dựng quy hoạch vùng chăn nuôi tập trung, đầu tư cơ sở hạ tầng trang trại hiện đại nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao năng suất. Thời gian thực hiện trong 3-5 năm, chủ thể là UBND thành phố và các doanh nghiệp.

- **Mở rộng vốn tín dụng ưu đãi:** Thiết lập các chương trình tín dụng ưu đãi cho các trang trại chăn nuôi gà, đặc biệt là trang trại tư nhân để nâng cao năng lực sản xuất. Thời gian triển khai trong 2 năm, chủ thể là các ngân hàng và cơ quan quản lý.

- **Phát triển thị trường chế biến và tiêu thụ:** Hỗ trợ xây dựng các cơ sở chế biến gà quy mô công nghiệp, phát triển kênh phân phối hiện đại như siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch nhằm tăng giá trị sản phẩm. Chủ thể là doanh nghiệp và chính quyền địa phương.

- **Đẩy mạnh công tác khuyến nông và chuyển giao kỹ thuật:** Tổ chức các lớp tập huấn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật cho người chăn nuôi, áp dụng công nghệ cao trong chăn nuôi để nâng cao chất lượng và hiệu quả. Chủ thể là các trung tâm khuyến nông và viện nghiên cứu.

- **Nâng cao quản lý và bảo vệ môi trường trang trại:** Xây dựng hệ thống quản lý chất thải, bảo vệ môi trường trong chăn nuôi, đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững. Chủ thể là các cơ quan quản lý nhà nước và chủ trang trại.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Người chăn nuôi và chủ trang trại:** Nắm bắt được thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp phát triển chuỗi giá trị gà, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập.

- **Doanh nghiệp chăn nuôi và chế biến:** Hiểu rõ cấu trúc chuỗi giá trị, vai trò các tác nhân và cơ hội đầu tư phát triển chuỗi cung ứng bền vững.

- **Nhà quản lý và hoạch định chính sách:** Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển ngành chăn nuôi gà theo hướng bền vững và hiệu quả.

- **Nhà nghiên cứu và học viên ngành kinh tế nông nghiệp:** Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp phân tích chuỗi giá trị, ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực chăn nuôi gia cầm.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại là gì?**  
Chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại là tập hợp các hoạt động liên kết từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm gà, trong đó các tác nhân như trang trại, doanh nghiệp, thương lái phối hợp tạo ra giá trị gia tăng.

2. **Tại sao cần nghiên cứu chuỗi giá trị gà?**  
Nghiên cứu giúp xác định các nút thắt, phân tích chi phí lợi nhuận và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và tăng thu nhập cho các bên tham gia.

3. **Các yếu tố ảnh hưởng chính đến chuỗi giá trị gà là gì?**  
Bao gồm điều kiện tự nhiên, quy mô trang trại, công nghệ chăn nuôi, thị trường tiêu thụ, chính sách hỗ trợ và quản lý môi trường.

4. **Mô hình liên kết chăn nuôi gia công có ưu điểm gì?**  
Giúp ổn định đầu ra sản phẩm, giảm rủi ro thị trường, tăng hiệu quả kinh tế và tạo điều kiện tiếp cận kỹ thuật, vốn cho người chăn nuôi.

5. **Làm thế nào để nâng cao giá trị chuỗi giá trị gà?**  
Thông qua quy hoạch vùng chăn nuôi, đầu tư công nghệ, phát triển thị trường chế biến, tăng cường khuyến nông và quản lý môi trường hiệu quả.

## Kết luận

- Thành phố Sông Công có điều kiện tự nhiên và nguồn lao động thuận lợi cho phát triển chăn nuôi gà theo quy mô trang trại.  
- Chuỗi giá trị gà tại địa phương chủ yếu vận hành theo mô hình liên kết với các công ty lớn, chiếm khoảng 80% sản lượng tiêu thụ.  
- Phân tích chi phí và lợi nhuận cho thấy mô hình liên kết giúp tăng hiệu quả kinh tế so với chăn nuôi tư nhân.  
- Các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị gồm điều kiện tự nhiên, công nghệ, thị trường và chính sách hỗ trợ.  
- Đề xuất các giải pháp quy hoạch, tín dụng, phát triển thị trường, khuyến nông và quản lý môi trường nhằm nâng cao giá trị chuỗi trong giai đoạn tiếp theo.

**Hành động tiếp theo:** Các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để phát triển chuỗi giá trị gà bền vững, góp phần nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương.