Nghiên cứu cấu trúc quần xã ve giáp Acari Oribatida tại đồng bằng sông Hồng, Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. MỞ ĐẦU

1.1. Cơ sở khoa học và tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

1.3. Nội dung nghiên cứu

1.4. Đóng góp mới của luận án

1.5. Bố cục luận án

2. TỔNG QUAN

2.1. Khái quát về nghiên cứu ve giáp (Acari: Oribatida) trên thế giới

2.2. Nghiên cứu về ve giáp (Acari: Oribatida) ở Việt Nam

2.2.1. Giai đoạn từ năm 1967 đến năm 1985

2.2.2. Giai đoạn từ năm 1986 đến 2007

2.2.3. Giai đoạn từ năm 2008 đến nay

2.3. Nghiên cứu về ve giáp ở vùng Đồng Bằng sông Hồng

2.3.1. Tổng quan điều kiện tự nhiên và xã hội của vùng nghiên cứu

2.3.1.1. Vị trí địa lý và địa hình

2.3.1.2. Khí hậu và thuỷ văn

2.3.1.3. Thổ nhưỡng và đất đai

2.3.1.4. Đặc điểm canh tác nông nghiệp và xã hội nhân văn

2.4. Thời gian, địa điểm và phương pháp nghiên cứu

2.4.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

2.4.2. Phương pháp nghiên cứu và xử lý mẫu vật

2.4.2.1. Thu mẫu nghiên cứu

2.4.2.2. Tách lọc và xử lý mẫu ve giáp

2.4.2.3. Phân tích và định loại ve giáp

2.4.2.4. Phân tích và xử lý số liệu

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Thành phần loài ve giáp (Acari: Oribatida) ở vùng đồng bằng sông Hồng

3.1.1. Đa dạng thành phần loài

3.1.2. Cấu trúc phân loại học

3.1.3. So sánh quần xã ve giáp vùng đồng bằng sông Hồng với quần xã ve giáp vùng Tây Bắc và Bắc Trung bộ

3.1.4. Sơ bộ nhận xét và kết luận

3.2. Cấu trúc quần xã ve giáp liên quan đến loại sinh cảnh

3.2.1. Thành phần loài và đặc điểm phân bố của quần xã ve giáp ở 4 loại sinh cảnh

3.2.2. Mật độ cá thể trung bình của quần xã ve giáp ở 4 loại sinh cảnh

3.2.3. Cấu trúc nhóm loài ưu thế của quần xã ve giáp ở 4 loại sinh cảnh

3.2.4. Chỉ số đồng đều Pielou (J’) và đa dạng Shannon - Wiener (H’) của quần xã ve giáp ở 4 loại sinh cảnh

3.2.5. Sự tương đồng của quần xã ve giáp ở 4 loại sinh cảnh

3.2.6. Sơ bộ nhận xét và kết luận

3.3. Cấu trúc quần xã ve giáp liên quan đến loại đất và chế độ bón phân

3.3.1. Thành phần loài và đặc điểm phân bố của quần xã ve giáp ở 4 loại đất

3.3.2. Mật độ cá thể trung bình và cấu trúc nhóm loài ưu thế của quần xã ve giáp ở 4 loại đất

3.3.3. Chỉ số đồng đều Pielou (J’) và chỉ số đa dạng H’ của quần xã ve giáp ở 4 loại đất

3.3.4. Sự tương đồng của quần xã ve giáp ở 4 loại đất

3.3.5. Thành phần loài ve giáp ở các chế độ bón phân

3.3.6. Mật độ cá thể trung bình của quần xã ve giáp ở các chế độ bón phân

3.3.7. Sơ bộ nhận xét và kết luận

3.4. Vai trò chỉ thị sinh học của cấu trúc quần xã ve giáp ở vùng nghiên cứu

3.4.1. Vai trò chỉ thị của quần xã ve giáp đối với biến đổi sinh cảnh sống

3.4.2. Vai trò chỉ thị của quần xã ve giáp đối với biến đổi của loại đất, chế độ bón phân

3.4.3. Sơ bộ nhận xét và kết luận

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

PHỤ LỤC

I. Cơ sở khoa học và tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu

Nghiên cứu về Acari (ve giáp) có vai trò quan trọng trong việc hiểu biết về cấu trúc quần xã sinh vật trong hệ sinh thái đất. Oribatida, một nhóm trong Acari, chiếm ưu thế trong quần xã động vật đất với khoảng 90% tổng số lượng chân khớp bé. Chúng tham gia vào quá trình phân hủy chất hữu cơ và hình thành đất, đồng thời là môi trường sống cho nhiều vi sinh vật. Việc nghiên cứu quần xã sinh vật này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về sự đa dạng sinh học mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho việc quản lý bền vững môi trường. Đặc biệt, trong bối cảnh ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, vai trò chỉ thị của ve giáp càng trở nên cần thiết. Nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh thái đất tại vùng đồng bằng sông Hồng.

II. Nghiên cứu về ve giáp Acari Oribatida ở Việt Nam

Tại Việt Nam, nghiên cứu về Oribatida bắt đầu từ năm 1967 và đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng quần xã ve giáp ở Việt Nam có sự đa dạng phong phú, phản ánh đặc điểm khí hậu và địa hình của từng vùng miền. Đặc biệt, đồng bằng sông Hồng là khu vực có nhiều nghiên cứu về quần xã động vật đất, nhưng vẫn còn thiếu sót trong việc hiểu biết về cấu trúc và vai trò của ve giáp. Việc nghiên cứu cấu trúc quần xã ve giáp tại đây sẽ giúp bổ sung thông tin cho khu hệ ve giáp Việt Nam, đồng thời đánh giá tác động của các yếu tố môi trường như loại đất và chế độ bón phân đến sự phân bố và đa dạng của chúng.

III. Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy cấu trúc quần xã ve giáp ở đồng bằng sông Hồng rất đa dạng với 283 loài thuộc 129 giống và 57 họ. Trong đó, họ Oppiidae chiếm tỷ lệ lớn nhất. Sự biến đổi của cấu trúc quần xã ve giáp liên quan chặt chẽ đến loại sinh cảnh và loại đất. Các chỉ số sinh thái như độ đồng đều Pielou (J’) và chỉ số đa dạng Shannon - Wiener (H’) cho thấy sự đa dạng và phân bố của quần xã ve giáp có sự khác biệt rõ rệt giữa các loại đất và chế độ bón phân. Điều này cho thấy ve giáp có thể được sử dụng như một chỉ thị sinh học cho sự biến đổi của môi trường đất, từ đó hỗ trợ cho việc quản lý và bảo tồn hệ sinh thái đất.

IV. Vai trò chỉ thị sinh học của cấu trúc quần xã ve giáp

Cấu trúc quần xã ve giáp không chỉ phản ánh sự đa dạng sinh học mà còn có vai trò quan trọng trong việc chỉ thị các biến đổi sinh thái. Nghiên cứu cho thấy rằng sự thay đổi trong cấu trúc quần xã ve giáp có thể trở thành yếu tố chỉ thị cho sự thay đổi của môi trường đất. Các loài ve giáp nhạy cảm với các yếu tố như ô nhiễm và biến đổi khí hậu, do đó, việc theo dõi quần xã ve giáp có thể cung cấp thông tin quý giá cho việc đánh giá sức khỏe của hệ sinh thái đất. Điều này mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc ứng dụng ve giáp như một công cụ trong quản lý môi trường và phát triển bền vững.

Luận án tiến sĩ về cấu trúc quần xã ve giáp Acari Oribatida và vai trò của chúng ở đồng bằng sông Hồng, Việt Nam