Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, việc học tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng nói, trở thành một nhu cầu thiết yếu đối với học sinh Việt Nam. Theo báo cáo khảo sát tại Trường THPT Phú Hòa năm 2023, có khoảng 364 học sinh từ các khối lớp 10, 11 và 12 tham gia nghiên cứu nhằm xác định quan điểm của học sinh về việc học kỹ năng nói tiếng Anh trong thời đại hiện nay. Mục tiêu chính của nghiên cứu là làm rõ các quan điểm tích cực và tiêu cực của học sinh đối với việc học kỹ năng nói, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình học tập này, bao gồm các yếu tố ngôn ngữ, tâm lý, môi trường và công nghệ. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi trường THPT Phú Hòa, với dữ liệu thu thập từ bảng câu hỏi và phỏng vấn sâu, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng học tập kỹ năng nói tiếng Anh của học sinh tại đây. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của kỹ năng nói mà còn hỗ trợ giáo viên và nhà quản lý giáo dục trong việc điều chỉnh phương pháp giảng dạy, lựa chọn tài liệu và ứng dụng công nghệ phù hợp để cải thiện hiệu quả học tập. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi hình thức học tập trực tuyến do đại dịch COVID-19, nghiên cứu góp phần đề xuất các giải pháp thích ứng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng nói tiếng Anh trong môi trường số hóa.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết hành vi trong học tập ngôn ngữ và mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng nói tiếng Anh. Lý thuyết hành vi nhấn mạnh vai trò của môi trường và các kích thích bên ngoài trong việc hình thành hành vi học tập, đặc biệt là sự tự tin và động lực giao tiếp (MacIntyre et al., 1998). Mô hình này bao gồm các khái niệm chính như:
- Kỹ năng nói (Speaking skills): Bao gồm ngữ pháp, từ vựng, phát âm, sự lưu loát và khả năng hiểu biết (Harmer, 2007).
- Yếu tố ngôn ngữ (Linguistic factors): Bao gồm vốn từ vựng, ngữ pháp và phát âm ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nói.
- Yếu tố tâm lý (Psychological factors): Gồm sự tự tin, lo lắng, sợ sai và động lực học tập.
- Yếu tố môi trường (Environmental factors): Môi trường học tập, kích thước lớp học, cơ hội thực hành và sự hỗ trợ từ giáo viên.
- Yếu tố công nghệ (Technological factors): Ứng dụng công nghệ thông tin, các nền tảng học tập trực tuyến và phương tiện truyền thông đa phương tiện hỗ trợ việc học nói.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng câu hỏi gồm hai phần, được phát cho 364 học sinh thuộc 9 lớp (3 lớp mỗi khối 10, 11, 12) và 9 giáo viên tại Trường THPT Phú Hòa. Bảng câu hỏi tập trung vào quan điểm của học sinh và nhận thức của giáo viên về việc học kỹ năng nói tiếng Anh. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS để phân tích thống kê mô tả và kiểm định độ tin cậy (Cronbach’s Alpha). Phân tích định tính được thực hiện thông qua phỏng vấn sâu với 9 học sinh đại diện cho các khối lớp, sử dụng phương pháp phân tích chuyên đề nhằm làm rõ các vấn đề, khó khăn và đề xuất giải pháp. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với bối cảnh giáo dục hiện tại. Cỡ mẫu được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho toàn trường.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Quan điểm của học sinh về việc học kỹ năng nói tiếng Anh: Kết quả khảo sát cho thấy có khoảng 65% học sinh có quan điểm tích cực, nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng nói trong giao tiếp và học tập. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 35% học sinh giữ quan điểm tiêu cực, cho rằng việc học nói khó khăn và không cần thiết bằng các kỹ năng khác.
Yếu tố ngôn ngữ ảnh hưởng đến kỹ năng nói: Khoảng 72% học sinh cho biết vốn từ vựng hạn chế và ngữ pháp chưa vững là rào cản lớn nhất trong việc phát triển kỹ năng nói. Phát âm cũng được 58% học sinh đánh giá là yếu tố gây khó khăn.
Yếu tố tâm lý: Có đến 60% học sinh thừa nhận cảm giác lo lắng, thiếu tự tin khi nói tiếng Anh trước lớp hoặc bạn bè. Sự sợ sai và ngại phát biểu chiếm tỷ lệ cao, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng giao tiếp.
Yếu tố môi trường và công nghệ: Môi trường học tập chưa tạo đủ điều kiện để học sinh thực hành nói tiếng Anh thường xuyên, với 55% học sinh phản ánh lớp học đông và thiếu hoạt động giao tiếp. Ngược lại, 70% học sinh đánh giá tích cực về việc sử dụng công nghệ như video, phần mềm học tập trực tuyến giúp tăng hứng thú và cơ hội luyện tập.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của các phát hiện trên có thể giải thích bởi sự thiếu cân đối giữa lý thuyết và thực hành trong chương trình giảng dạy, cũng như hạn chế về môi trường giao tiếp tiếng Anh thực tế tại trường. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với báo cáo của Nguyen và Tran (2015) về các yếu tố ngôn ngữ và tâm lý ảnh hưởng đến kỹ năng nói. Việc áp dụng công nghệ được xem là điểm sáng, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số trong giáo dục hiện nay, giúp giảm bớt áp lực tâm lý và tạo môi trường học tập linh hoạt hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các yếu tố ảnh hưởng và bảng so sánh quan điểm tích cực - tiêu cực của học sinh theo từng khối lớp, giúp minh họa rõ nét hơn về sự đa dạng trong nhận thức và khó khăn của học sinh.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hoạt động thực hành nói trong lớp học: Giáo viên cần thiết kế các bài tập giao tiếp đa dạng, khuyến khích học sinh tham gia thảo luận nhóm, đóng vai nhằm nâng cao sự tự tin và kỹ năng phản xạ ngôn ngữ. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh tham gia hoạt động nói lên ít nhất 80% trong vòng 1 năm học.
Phát triển chương trình đào tạo tích hợp công nghệ: Sử dụng các ứng dụng học tập trực tuyến, video, và nền tảng mạng xã hội để tạo môi trường luyện nói linh hoạt, hấp dẫn. Nhà trường phối hợp với giáo viên triển khai trong 2 học kỳ tiếp theo, nhằm tăng cường tương tác và thực hành ngoài giờ học.
Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên: Tập huấn về phương pháp giảng dạy kỹ năng nói, kỹ thuật giảm lo lắng cho học sinh và ứng dụng công nghệ trong dạy học. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng đào tạo phối hợp với các chuyên gia tổ chức.
Xây dựng môi trường học tập thân thiện, hỗ trợ tâm lý học sinh: Tạo các câu lạc bộ tiếng Anh, hoạt động ngoại khóa nhằm giảm áp lực, tăng sự tự tin cho học sinh khi giao tiếp. Nhà trường và giáo viên chủ nhiệm chịu trách nhiệm triển khai trong năm học tới, hướng tới giảm tỷ lệ học sinh lo lắng khi nói tiếng Anh xuống dưới 30%.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trường trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và các giải pháp thiết thực giúp cải thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng nói, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển kỹ năng nói tiếng Anh trong trường học, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.
Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành giảng dạy tiếng Anh (TESOL): Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng lý thuyết trong thực tiễn giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam.
Phụ huynh học sinh: Giúp hiểu rõ hơn về những khó khăn và nhu cầu của con em trong việc học tiếng Anh, từ đó phối hợp hỗ trợ hiệu quả hơn trong quá trình học tập.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao kỹ năng nói tiếng Anh lại khó học đối với học sinh Việt Nam?
Do hạn chế về vốn từ vựng, ngữ pháp, phát âm và môi trường thực hành tiếng Anh còn thiếu, cùng với yếu tố tâm lý như lo lắng và thiếu tự tin, học sinh gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển kỹ năng nói.Các yếu tố tâm lý ảnh hưởng như thế nào đến việc học kỹ năng nói?
Lo lắng, sợ sai và thiếu tự tin khiến học sinh ngại phát biểu, giảm cơ hội luyện tập và giao tiếp, từ đó làm giảm hiệu quả học tập kỹ năng nói.Công nghệ có thể hỗ trợ học kỹ năng nói tiếng Anh ra sao?
Công nghệ cung cấp các nền tảng học tập trực tuyến, video, ứng dụng tương tác giúp học sinh luyện tập linh hoạt, giảm áp lực tâm lý và tăng hứng thú học tập.Làm thế nào để giáo viên giúp học sinh tự tin hơn khi nói tiếng Anh?
Giáo viên nên tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự tham gia, sử dụng các hoạt động nhóm, trò chơi ngôn ngữ và phản hồi tích cực để tăng sự tự tin cho học sinh.Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các trường khác không?
Mặc dù nghiên cứu tập trung tại Trường THPT Phú Hòa, các kết quả và đề xuất có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các trường trung học phổ thông khác, đặc biệt ở khu vực nông thôn và vùng ngoại thành.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định rõ hai nhóm quan điểm tích cực và tiêu cực của học sinh về việc học kỹ năng nói tiếng Anh tại Trường THPT Phú Hòa.
- Bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến việc học kỹ năng nói gồm: ngôn ngữ, tâm lý, môi trường và công nghệ.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh phương pháp giảng dạy và xây dựng môi trường học tập phù hợp.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả học tập kỹ năng nói trong bối cảnh chuyển đổi số và đại dịch COVID-19.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các hoạt động thực hành, ứng dụng công nghệ, đào tạo giáo viên và xây dựng môi trường hỗ trợ tâm lý cho học sinh.
Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và phụ huynh hãy phối hợp triển khai các giải pháp được đề xuất để nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời đại hội nhập.