Nghiên Cứu Biến Đổi Gen Trong Chẩn Đoán Và Điều Trị Bệnh Bạch Cầu Cấp Trẻ Em Tại Bệnh Viện Trung Ương Huế

Nghiên cứu về bệnh bạch cầu cấp đã trải qua một quá trình dài, từ những mô tả lâm sàng ban đầu vào thế kỷ 19 đến những tiến bộ vượt bậc trong điều trị vào thế kỷ 20. Các nhà khoa học như Alfred Velpeau, Virchow và Ernst Neumann đã đóng góp quan trọng trong việc phân loại và mô tả bệnh. Việc phát minh ra các loại thuốc như 6-MP và vinblastine vào những năm 1950 đã mở ra kỷ nguyên mới trong điều trị. Các phác đồ hóa trị liệu kết hợp, như POMP, đã cải thiện đáng kể tỷ lệ sống sót ở trẻ em mắc bệnh bạch cầu cấp dòng lympho. Những nỗ lực không ngừng trong nghiên cứu đã dẫn đến những tiến bộ đáng kể trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh.

Tỷ lệ mắc bệnh bạch cầu cấp có sự khác biệt đáng kể giữa các khu vực trên thế giới. Tại châu Âu, tỷ lệ mắc bệnh là khoảng 46,7 ca trên 1 triệu trẻ em. Bạch cầu cấp dòng lympho chiếm khoảng 80% các trường hợp. Ở Mỹ, có khoảng 2500-3000 ca mắc mới BCCDL mỗi năm. Tỷ lệ mắc bệnh cũng khác nhau theo lứa tuổi, với đỉnh điểm thường gặp ở trẻ từ 2-5 tuổi. Các yếu tố như phương pháp chẩn đoán và báo cáo số liệu có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc bệnh. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm cũng khác nhau giữa BCCDL và BCCDT, cũng như giữa các quốc gia.

Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu cấp trẻ em vẫn còn là một bí ẩn. Dưới 10% các trường hợp có thể xác định được nguyên nhân, trong khi hơn 90% vẫn chưa rõ. Các giả thuyết tập trung vào biến đổi di truyền và tác động của môi trường. Các yếu tố môi trường như tiếp xúc với bức xạ ion, benzen, thuốc trừ sâu và lối sống có thể ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển bệnh. Việc tiếp xúc với các tác nhân gây ung thư có thể dẫn đến đột biến DNA và gây ra bệnh bạch cầu cấp. Do đó, việc nghiên cứu các yếu tố nguy cơ và cơ chế bệnh sinh là rất quan trọng.

Mặc dù tỷ lệ lui bệnh sau tấn công ở bạch cầu cấp dòng tủy có thể cao (94.6%), nhưng tỷ lệ sống không bệnh sau 5 năm vẫn còn khiêm tốn (khoảng 50-61.6%). Tái phát bệnh vẫn là một vấn đề lớn, chiếm từ 20% đến 41%. Điều này cho thấy cần có những phương pháp điều trị tiến bộ hơn để cải thiện kết quả cho bệnh nhân mắc AML. Nghiên cứu về các yếu tố tiên lượng và các biến đổi di truyền đặc trưng cho AML có thể giúp phát triển các liệu pháp nhắm trúng đích và cá nhân hóa điều trị.

Xét nghiệm tế bào học là một phần quan trọng trong chẩn đoán bệnh bạch cầu cấp. Các bác sĩ sử dụng kính hiển vi để quan sát hình thái của các tế bào máu và tủy xương. Dấu ấn miễn dịch giúp xác định loại tế bào bạch cầu bị ảnh hưởng và phân loại bệnh bạch cầu cấp thành các loại khác nhau. Các dấu ấn bề mặt tế bào như CD34, CD19, CD33 được sử dụng để phân biệt giữa BCCDL và BCCDT.

Kỹ thuật giải trình tự gen cho phép phân tích toàn bộ hệ gen hoặc các gen cụ thể để phát hiện các đột biến. Kỹ thuật này ngày càng trở nên quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh bạch cầu cấp. Các đột biến như đột biến gen NUDT15 và TPMT ảnh hưởng đến chuyển hóa thuốc có thể được phát hiện bằng giải trình tự gen. Điều này giúp các bác sĩ điều chỉnh liều thuốc và cải thiện kết quả điều trị.

Miễn dịch trị liệu là một phương pháp điều trị sử dụng hệ thống miễn dịch của bệnh nhân để chống lại ung thư. Liệu pháp tế bào CAR-T là một loại miễn dịch trị liệu trong đó các tế bào T của bệnh nhân được chỉnh sửa gen để nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư. Liệu pháp này đã cho thấy hiệu quả đáng kể trong điều trị bệnh bạch cầu cấp tái phát hoặc kháng trị.

Nghiên cứu về các đột biến gen đặc trưng cho bệnh bạch cầu cấp đã dẫn đến việc phát triển các loại thuốc nhắm trúng đích. Các loại thuốc này tấn công các protein hoặc con đường tín hiệu bị ảnh hưởng bởi các đột biến, từ đó tiêu diệt các tế bào ung thư. Ví dụ, các thuốc ức chế tyrosine kinase được sử dụng trong điều trị bệnh bạch cầu cấp dòng tủy mang nhiễm sắc thể Philadelphia.

Trung tâm Nhi Bệnh viện Trung ương Huế đã triển khai các xét nghiệm gen trên bệnh nhân bệnh bạch cầu cấp từ năm 2012. Các xét nghiệm này bao gồm phát hiện các đột biến dung hợp gen thường gặp bằng kỹ thuật RT-PCR. Phân tích gen dược lý học được thực hiện từ năm 2018 để đánh giá đa hình gen NUDT15 và TPMT. Điều này giúp các bác sĩ cá nhân hóa điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc.

Nghiên cứu tại Bệnh viện Trung ương Huế đã đánh giá mối liên quan giữa các biến đổi gen và kết quả điều trị bệnh bạch cầu cấp. Các kết quả cho thấy các biến đổi gen có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ lui bệnh, tỷ lệ tái phát và thời gian sống sót của bệnh nhân. Việc phân loại bệnh nhân vào các nhóm nguy cơ khác nhau dựa trên biến đổi gen giúp các bác sĩ lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

Kỹ thuật giải trình tự gen thế hệ mới (NGS) cho phép phân tích toàn bộ hệ gen một cách nhanh chóng và hiệu quả. Kỹ thuật này có thể phát hiện các đột biến hiếm gặp và các biến đổi gen phức tạp. Việc áp dụng NGS trong nghiên cứu và chẩn đoán bệnh bạch cầu cấp sẽ giúp các bác sĩ hiểu rõ hơn về cơ chế bệnh sinh và phát triển các liệu pháp cá nhân hóa.

Các nghiên cứu trong tương lai sẽ tập trung vào việc tìm hiểu tương tác giữa gen và môi trường trong phát triển bệnh bạch cầu cấp. Các yếu tố môi trường như tiếp xúc với hóa chất, bức xạ và lối sống có thể ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển bệnh ở những người có biến đổi gen nhất định. Việc xác định các yếu tố môi trường này và có các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh bạch cầu cấp.