I. Quyền trẻ em trong tố tụng hình sự
Quyền trẻ em là một vấn đề quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực tố tụng hình sự. Trẻ em dưới 18 tuổi là nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương và cần được bảo vệ đặc biệt. Luật pháp Việt Nam đã có nhiều quy định nhằm bảo đảm quyền lợi của trẻ em trong quá trình tố tụng, bao gồm các nguyên tắc xét xử công khai nhưng có thể xét xử kín để bảo vệ trẻ em. Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã thể hiện sự tiến bộ trong việc bảo vệ quyền trẻ em, đặc biệt qua Chương XXVIII, quy định cụ thể về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi.
1.1. Khái niệm và ý nghĩa của bảo đảm quyền trẻ em
Bảo đảm quyền trẻ em trong tố tụng hình sự là việc thực hiện các biện pháp pháp lý và thực tiễn để bảo vệ quyền lợi của trẻ em trong quá trình giải quyết vụ án. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm thiểu tổn thương tâm lý và đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ em. Công ước Liên hợp quốc về quyền trẻ em (UNCRC) là văn kiện quốc tế quan trọng, được Việt Nam phê chuẩn năm 1990, tạo cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ quyền trẻ em.
1.2. Phương thức bảo đảm quyền trẻ em
Các phương thức bảo đảm quyền trẻ em bao gồm việc áp dụng các nguyên tắc tố tụng đặc biệt, sự tham gia của người đại diện, nhà trường và tổ chức xã hội. Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 quy định rõ các yêu cầu đối với người tiến hành tố tụng, đảm bảo quyền lợi của trẻ em trong mọi giai đoạn tố tụng. Điều này giúp trẻ em không bị tổn thương tâm lý và có cơ hội phục hồi sau khi tham gia tố tụng.
II. Thực trạng bảo đảm quyền trẻ em trong tố tụng hình sự Việt Nam
Thực trạng bảo đảm quyền trẻ em trong tố tụng hình sự Việt Nam đã có nhiều tiến bộ, nhưng vẫn còn những hạn chế. Số lượng trẻ em phạm tội và là nạn nhân của tội phạm ngày càng gia tăng, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực của các cơ quan tiến hành tố tụng. Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã có nhiều quy định cụ thể, nhưng thực tiễn áp dụng vẫn còn những bất cập.
2.1. Quy định pháp luật về bảo vệ trẻ em
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã quy định rõ các nguyên tắc và thủ tục tố tụng đối với trẻ em, bao gồm việc bảo vệ quyền riêng tư, quyền được tham gia của người đại diện và các tổ chức xã hội. Tuy nhiên, việc áp dụng các quy định này trong thực tiễn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc đảm bảo quyền lợi của trẻ em là nạn nhân hoặc người làm chứng.
2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật
Thực tiễn áp dụng pháp luật cho thấy, mặc dù các quy định pháp luật đã được cải thiện, nhưng việc bảo đảm quyền trẻ em vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do năng lực và trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng chưa được nâng cao đúng mức. Điều này dẫn đến việc trẻ em vẫn phải chịu nhiều tổn thương trong quá trình tố tụng.
III. Giải pháp bảo đảm quyền trẻ em trong tố tụng hình sự
Để bảo đảm quyền trẻ em trong tố tụng hình sự Việt Nam, cần có các giải pháp đồng bộ từ hoàn thiện pháp luật đến nâng cao năng lực của các cơ quan tiến hành tố tụng. Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 đã có nhiều quy định tiến bộ, nhưng cần tiếp tục hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
3.1. Hoàn thiện pháp luật
Cần tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em, đặc biệt là các quy định liên quan đến quyền riêng tư, quyền được tham gia của người đại diện và các tổ chức xã hội. Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 cần được sửa đổi, bổ sung để đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về quyền trẻ em.
3.2. Nâng cao năng lực của cơ quan tiến hành tố tụng
Các cơ quan tiến hành tố tụng cần được đào tạo và nâng cao năng lực để đảm bảo thực hiện đúng các quy định pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em. Điều này bao gồm việc nâng cao nhận thức về quyền trẻ em và kỹ năng xử lý các vụ án có sự tham gia của trẻ em.
