Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành xây dựng Việt Nam đang đối mặt với nhiều biến động phức tạp về giá vật tư và nhân công, việc áp dụng phương pháp dự toán chính xác và hiệu quả trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo ước tính, giá vật tư và nhân công trong những năm gần đây có sự biến động lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh – trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Luận văn tập trung nghiên cứu việc áp dụng cách tính dự toán các công trình xây dựng theo chuẩn mới dựa trên Đề án 2038/QĐ-TTG do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 18/12/2017, nhằm hoàn thiện hệ thống định mức và giá xây dựng phù hợp với kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể gồm: xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc lập đơn giá đấu thầu xây dựng; đánh giá hiện trạng cách lập đơn giá chi tiết và tổng hợp; đề xuất phương pháp tính đơn giá tổng hợp áp dụng thực tiễn tại TP. Hồ Chí Minh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng dân dụng tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2017-2021, với dữ liệu thu thập từ 150 kỹ sư, chuyên viên làm việc tại các phòng dự toán công trình xây dựng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao độ chính xác của dự toán xây dựng, giảm thiểu rủi ro tài chính và tăng tính minh bạch trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành xây dựng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí đầu tư xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát chi phí trong toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng, đảm bảo hiệu quả kinh tế dự án.
  • Mô hình phân tích nhân tố khám phá (EFA) và nhân tố khẳng định (CFA): Được sử dụng để xác định và kiểm định các nhân tố ảnh hưởng đến việc lập đơn giá đấu thầu xây dựng.
  • Mô hình cấu trúc phương trình (SEM): Giúp mô tả mối quan hệ giữa các nhân tố tiềm ẩn và đánh giá mức độ ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp của các nhân tố này.
  • Các khái niệm chính bao gồm: đơn giá chi tiết, đơn giá tổng hợp, định mức xây dựng, chi phí đầu tư xây dựng, suất đầu tư, ngân sách dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ 150 bảng khảo sát hợp lệ, lấy mẫu thuận tiện từ các kỹ sư, chuyên viên tại các phòng dự toán xây dựng ở TP. Hồ Chí Minh. Bảng khảo sát được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 mức độ, tập trung vào 37 biến liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha để kiểm định tính nhất quán nội bộ của thang đo (hệ số α = 0.901 cho toàn bộ thang đo).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm trích xuất các nhân tố chính với tiêu chí Eigenvalue ≥ 1 và tổng phương sai trích ≥ 50%.
  • Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định mô hình đo lường, sử dụng các chỉ số phù hợp như CMIN/df ≤ 3, GFI, CFI, TLI ≥ 0.9, RMSEA ≤ 0.08.
  • Mô hình cấu trúc phương trình (SEM) để đánh giá mối quan hệ giữa các nhân tố và mức độ ảnh hưởng đến việc lập đơn giá đấu thầu.
  • Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, với các bước thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu theo quy trình khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 5 nhân tố chính ảnh hưởng đến việc lập đơn giá đấu thầu xây dựng, được sắp xếp theo thứ tự mức độ ảnh hưởng giảm dần: tài chính & kinh tế, chính sách & pháp luật, kỹ thuật & công nghệ, tổ chức & quản lý, môi trường & xã hội. Ví dụ, nhân tố tài chính & kinh tế có mức trung bình ảnh hưởng cao nhất với trị trung bình trên 4.0 trên thang Likert 5 điểm.

  2. Phân tích thống kê mô tả cho thấy đa số người tham gia khảo sát có kinh nghiệm trên 5 năm (chiếm khoảng 65%), đảm bảo độ tin cậy của dữ liệu. Các đối tượng khảo sát chủ yếu làm việc tại nhà thầu (47%) và chủ đầu tư/nhà phát triển dự án (34%).

  3. So sánh đơn giá tổng hợp phần kết cấu công trình dân dụng tại TP. Hồ Chí Minh cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các phương pháp tính hiện hành và phương pháp đề xuất dựa trên diện tích sàn điều hòa (CFA). Ví dụ, đơn giá tổng hợp thi công kết cấu sàn thường dao động trong khoảng 1.2 - 1.5 triệu đồng/m2, trong khi đơn giá thi công kết cấu sàn dự ứng lực cao hơn khoảng 10-15%.

  4. Mô hình SEM cho thấy nhân tố tài chính & kinh tế có ảnh hưởng trực tiếp mạnh nhất đến việc lập đơn giá đấu thầu, với hệ số hồi quy chuẩn hóa đạt 0.45, tiếp theo là chính sách & pháp luật (0.32), kỹ thuật & công nghệ (0.28). Các nhân tố tổ chức & quản lý, môi trường & xã hội có ảnh hưởng gián tiếp qua các nhân tố chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tài chính & kinh tế đứng đầu là do sự biến động giá vật tư, chi phí nhân công và các yếu tố tài chính như vốn đầu tư, suất đầu tư ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí dự toán. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về quản lý chi phí xây dựng. Chính sách & pháp luật cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là các quy định mới theo Đề án 2038/QĐ-TTG, tạo khung pháp lý minh bạch và đồng bộ cho việc lập dự toán.

Kỹ thuật & công nghệ ảnh hưởng đến việc lựa chọn biện pháp thi công, vật liệu mới và công nghệ hiện đại, góp phần nâng cao độ chính xác và hiệu quả dự toán. Tổ chức & quản lý và môi trường & xã hội tuy có ảnh hưởng thấp hơn nhưng không thể xem nhẹ, nhất là trong các dự án có quy mô lớn và yêu cầu cao về bảo vệ môi trường, an toàn lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng trung bình của từng nhân tố, bảng so sánh đơn giá tổng hợp theo các phương pháp khác nhau, và sơ đồ mô hình SEM minh họa mối quan hệ giữa các nhân tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cập nhật và hoàn thiện hệ thống định mức và đơn giá xây dựng theo Đề án 2038/QĐ-TTG nhằm đảm bảo tính chính xác, minh bạch và phù hợp với thực tiễn thị trường. Chủ thể thực hiện: Bộ Xây dựng và các cơ quan quản lý địa phương; thời gian: 2023-2025.

  2. Xây dựng cơ sở dữ liệu dự toán tổng hợp các công trình xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh làm tham chiếu cho các nhà thầu và chủ đầu tư trong việc lập dự toán và đấu thầu. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh phối hợp với các doanh nghiệp; thời gian: 2023-2024.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ lập dự toán và quản lý dự án về các phương pháp tính dự toán mới, kỹ thuật phân tích dữ liệu và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí. Chủ thể thực hiện: Các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp xây dựng; thời gian: liên tục từ 2023.

  4. Tăng cường kiểm soát và giám sát việc áp dụng các quy định pháp luật về dự toán xây dựng, đặc biệt là các dự án sử dụng vốn nhà nước và vốn PPP, nhằm hạn chế sai sót và lãng phí. Chủ thể thực hiện: Thanh tra Bộ Xây dựng, các cơ quan chức năng; thời gian: 2023-2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và nhà phát triển dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí dự toán, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả hơn.

  2. Nhà thầu xây dựng và tư vấn dự toán: Cung cấp phương pháp tính đơn giá tổng hợp mới, giúp nâng cao năng lực lập dự toán, đấu thầu và quản lý chi phí thi công.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, quy định và hệ thống định mức xây dựng phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học có giá trị về phương pháp nghiên cứu, phân tích nhân tố và mô hình SEM trong lĩnh vực dự toán xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần áp dụng cách tính dự toán theo chuẩn mới của Đề án 2038/QĐ-TTG?
    Chuẩn mới giúp hoàn thiện hệ thống định mức và đơn giá xây dựng, phù hợp với kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, nâng cao tính chính xác và minh bạch trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến việc lập đơn giá đấu thầu xây dựng?
    Nghiên cứu chỉ ra 5 nhân tố chính, trong đó tài chính & kinh tế có ảnh hưởng mạnh nhất, tiếp theo là chính sách & pháp luật, kỹ thuật & công nghệ, tổ chức & quản lý, môi trường & xã hội.

  3. Phương pháp phân tích nhân tố EFA và CFA được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    EFA được dùng để khám phá các nhân tố tiềm ẩn từ dữ liệu khảo sát, CFA kiểm định tính phù hợp của mô hình đo lường, đảm bảo các biến quan sát phản ánh đúng nhân tố tiềm ẩn.

  4. Làm thế nào để xây dựng cơ sở dữ liệu dự toán tổng hợp cho các công trình xây dựng?
    Cơ sở dữ liệu được xây dựng dựa trên tổng hợp các dự án thực tế tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm đơn giá chi tiết và tổng hợp, giúp các nhà thầu và chủ đầu tư tham khảo khi lập dự toán và đấu thầu.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể được triển khai trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp như cập nhật định mức, xây dựng cơ sở dữ liệu, đào tạo và kiểm soát pháp luật được đề xuất triển khai trong giai đoạn 2023-2026, tùy theo từng chủ thể thực hiện.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 5 nhân tố chính ảnh hưởng đến việc lập đơn giá đấu thầu xây dựng, trong đó tài chính & kinh tế là nhân tố quan trọng nhất.
  • Phương pháp phân tích EFA, CFA và SEM được áp dụng hiệu quả để đánh giá các nhân tố và mối quan hệ giữa chúng.
  • Đề xuất phương pháp tính đơn giá tổng hợp dựa trên diện tích sàn điều hòa (CFA) giúp nâng cao độ chính xác và tính thực tiễn trong lập dự toán.
  • Các giải pháp hoàn thiện hệ thống định mức, xây dựng cơ sở dữ liệu và nâng cao năng lực chuyên môn được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí xây dựng.
  • Tiếp theo, cần triển khai thực nghiệm phương pháp tính đơn giá tổng hợp tại các dự án thực tế và mở rộng nghiên cứu sang các loại công trình khác để hoàn thiện hơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp xây dựng và nhà nghiên cứu nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục cập nhật, hoàn thiện phương pháp dự toán theo chuẩn mới để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của ngành xây dựng Việt Nam.