Nghiên cứu ảnh hưởng của chiến lược nghe đến kỹ năng nghe của sinh viên ngành tiếng Anh tại Đại học Hà Nội

• Tác giả: Vũ Quỳnh Anh
• Người hướng dẫn: Dr. Nguyễn Thị Minh Tâm
• Trường học: Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Chiến Lược Nghe Đến Phát Triển Kỹ Năng Nghe Cho Sinh Viên Ngành Tiếng Anh Tại Đại Học Hà Nội
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• DECLARATIONS
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• LIST OF FIGURES AND TABLES
• TABLE OF CONTENTS
• PART A. INTRODUCTION
• 1.1. Background to the study and statement of problem
• 1.2. Aim of the study
• 1.3. Research question
• 1.4. Scope of the study
• 1.5. Significance of the study
• 1.6. Organization of the study
• PART B. DEVELOPMENT
• CHAPTER ONE. LITERATURE REVIEW
• 1.1. Models of Listening comprehension
• 1.2. Listening Comprehension Strategies
• 1.3. Classification of Listening Strategies
• 1.4. Listening Strategies used in the study
• CHAPTER TWO. METHODOLOGY
• 2.1. Rationale for the use of Action research
• 2.2. The Action Research Process
• 2.3. Context of the study
• 2.4. Pre-test and post-test
• 2.5. Semi-structured interview
• 2.6. PHASE 1: Pre-action
• 2.7. The findings from the questionnaire
• 2.8. PHASE 3: Post-action
• CHAPTER THREE. FINDINGS AND DISCUSSION
• 3.1. The findings of the pre-test and post-test
• 3.2. The findings from the semi-structured interview
• 3.3. Limitations of the study
• 3.4. Suggestion for further studies
• ABBREVIATIONS

I. Giới thiệu

Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu ảnh hưởng của chiến lược nghe đến việc phát triển kỹ năng nghe cho sinh viên ngành tiếng Anh tại Đại học Hà Nội. Trong bối cảnh giáo dục hiện nay, kỹ năng nghe được coi là một trong những kỹ năng ngôn ngữ cơ bản và cần thiết. Tuy nhiên, nhiều sinh viên vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp thu thông tin từ các nguồn nghe khác nhau. Nghiên cứu này sẽ chỉ ra rằng việc áp dụng các chiến lược nghe có thể giúp sinh viên cải thiện khả năng nghe hiểu và từ đó nâng cao hiệu quả học tập. Theo Brown (2001), nghe không chỉ là một quá trình thụ động mà còn là một hoạt động chủ động, đòi hỏi người học phải sử dụng nhiều quy trình tư duy khác nhau để hiểu và tiếp thu thông tin.

1.1. Tầm quan trọng của kỹ năng nghe

Kỹ năng nghe đóng vai trò quan trọng trong việc học ngôn ngữ, đặc biệt là trong môi trường giáo dục đại học. Nghiên cứu cho thấy rằng kỹ năng nghe không chỉ giúp sinh viên trong việc tiếp thu kiến thức mà còn trong giao tiếp hàng ngày. Theo Vandergrift (2004), việc phát triển kỹ năng nghe có thể giúp sinh viên tự tin hơn trong việc giao tiếp và tương tác với người khác. Hơn nữa, kỹ năng nghe còn là yếu tố quyết định trong việc đạt được thành công trong các kỳ thi như IELTS, nơi mà khả năng nghe hiểu là rất quan trọng.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu giáo dục với sự tham gia của 24 sinh viên năm nhất đang theo học chương trình văn bằng hai tại Đại học Hà Nội. Các sinh viên này đã tham gia vào một khóa học kéo dài 8 tuần về chiến lược nghe, tập trung vào các khía cạnh như lập kế hoạch, giám sát và đánh giá. Dữ liệu được thu thập thông qua bảng hỏi Metacognitive Awareness Listening Questionnaire (MALQ), bài kiểm tra trước và sau, cùng với phỏng vấn bán cấu trúc. Kết quả cho thấy việc áp dụng chiến lược nghe đã có tác động tích cực đến kỹ năng nghe của sinh viên.

2.1. Thiết kế nghiên cứu

Thiết kế nghiên cứu bao gồm ba giai đoạn chính: giai đoạn trước hành động, giai đoạn hành động và giai đoạn sau hành động. Trong giai đoạn trước hành động, bảng hỏi MALQ được sử dụng để đánh giá nhận thức của sinh viên về chiến lược nghe. Giai đoạn hành động bao gồm việc giảng dạy các chiến lược nghe cụ thể, trong khi giai đoạn sau hành động tập trung vào việc phân tích kết quả từ bài kiểm tra và phỏng vấn. Phương pháp này cho phép nghiên cứu không chỉ đánh giá hiệu quả của chiến lược nghe mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách sinh viên áp dụng các chiến lược này trong thực tế.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc áp dụng chiến lược nghe đã giúp sinh viên cải thiện đáng kể kỹ năng nghe của họ. Cụ thể, điểm số trung bình của sinh viên trong bài kiểm tra sau khi áp dụng chiến lược nghe cao hơn so với điểm số trước đó. Điều này cho thấy rằng phương pháp giảng dạy tập trung vào chiến lược nghe có thể mang lại hiệu quả tích cực trong việc phát triển kỹ năng nghe cho sinh viên. Hơn nữa, phỏng vấn cho thấy sinh viên cảm thấy tự tin hơn khi sử dụng các chiến lược nghe trong các tình huống giao tiếp thực tế.

3.1. Ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu này không chỉ có giá trị trong việc cải thiện kỹ năng nghe cho sinh viên mà còn cung cấp những gợi ý cho các giảng viên trong việc thiết kế chương trình giảng dạy. Việc tích hợp các chiến lược nghe vào chương trình học có thể giúp sinh viên trở thành những người nghe hiệu quả hơn, từ đó nâng cao khả năng giao tiếp và học tập. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, nơi mà kỹ năng giao tiếp bằng tiếng Anh ngày càng trở nên cần thiết.

Tổng quan nghiên cứu

Kỹ năng nghe trong học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL) được xem là một trong những kỹ năng khó khăn nhất đối với người học, gây ra nhiều lo lắng và thất vọng. Theo báo cáo của ngành, khoảng 50% sinh viên tại Khoa Tiếng Anh, Trường Đại học Hà Nội, đạt điểm dưới 5 trong các bài kiểm tra nghe cuối kỳ, phản ánh thực trạng kỹ năng nghe còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do việc giảng dạy kỹ năng nghe chưa được chú trọng đúng mức, đồng thời thiếu các chiến lược nghe hiệu quả trong quá trình học tập. Mục tiêu nghiên cứu nhằm điều tra ảnh hưởng của việc áp dụng các chiến lược nghe đến sự phát triển kỹ năng nghe của sinh viên văn bằng hai ngành Tiếng Anh tại Trường Đại học Hà Nội trong giai đoạn học tập kéo dài 8 tuần. Nghiên cứu tập trung vào việc áp dụng các chiến lược siêu nhận thức trong phần 1 và 2 của bài thi luyện nghe IELTS, với phạm vi thời gian thực hiện từ đầu học kỳ đến cuối học kỳ năm học 2015. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về hiệu quả của việc giảng dạy chiến lược nghe, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và hỗ trợ giảng viên trong việc thiết kế các phương pháp giảng dạy phù hợp, từ đó cải thiện điểm số và khả năng giao tiếp thực tế của sinh viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình nhận thức trong quá trình nghe, trong đó thuyết sơ đồ (schema theory) đóng vai trò trung tâm. Sơ đồ được định nghĩa là cấu trúc dữ liệu lưu trữ các khái niệm tổng quát trong trí nhớ, giúp người nghe kết nối thông tin mới với kiến thức nền tảng đã có. Quá trình nghe được mô tả qua ba loại xử lý thông tin: xử lý từ dưới lên (bottom-up), xử lý từ trên xuống (top-down) và xử lý tương tác (interactive processing). Ngoài ra, nghiên cứu tập trung vào các chiến lược nghe siêu nhận thức (metacognitive strategies) gồm ba khái niệm chính: lập kế hoạch (planning), giám sát (monitoring) và đánh giá (evaluating). Các chiến lược này giúp người học chủ động điều chỉnh quá trình nghe nhằm nâng cao hiệu quả tiếp nhận thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (action research) với 24 sinh viên năm nhất văn bằng hai ngành Tiếng Anh tại Trường Đại học Hà Nội, có trình độ tiếng Anh từ A2 đến trung cấp. Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: bảng câu hỏi Metacognitive Awareness Listening Questionnaire (MALQ) để đánh giá nhận thức về chiến lược nghe, bài kiểm tra trước và sau khi áp dụng chiến lược nghe (pre-test và post-test) dựa trên phần 1 và 2 của bài thi luyện nghe IELTS, và phỏng vấn bán cấu trúc với 5 sinh viên được chọn dựa trên mức độ cải thiện điểm số. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong 8 tuần, trong đó sinh viên được hướng dẫn sử dụng từng chiến lược nghe một cách rõ ràng theo mô hình CALLA gồm các bước chuẩn bị, trình bày, thực hành, đánh giá và mở rộng. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS với kiểm định t-test cặp đôi để so sánh điểm số trước và sau can thiệp, đồng thời phân tích định tính từ nội dung phỏng vấn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cải thiện điểm số nghe: Điểm trung bình bài kiểm tra sau khi áp dụng chiến lược nghe (5.85) cao hơn đáng kể so với trước khi áp dụng (4.88), với giá trị p = 0.000 < 0.05, chứng tỏ sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.

2. Nhận thức về chiến lược nghe thấp ban đầu: Qua bảng câu hỏi MALQ, phần lớn sinh viên chưa có kế hoạch cụ thể khi nghe (71% không có mục tiêu rõ ràng), thường xuyên dịch từng từ trong đầu (83% dịch từ khóa), và dễ mất tập trung (54% bỏ cuộc khi gặp khó khăn).

3. Tăng cường sự chủ động và tập trung: Sau khi được hướng dẫn, sinh viên biết cách dự đoán nội dung trước khi nghe, tập trung vào từ khóa và duy trì sự chú ý trong suốt quá trình nghe.

4. Tự đánh giá và điều chỉnh: Sinh viên bắt đầu biết cách theo dõi quá trình nghe, đánh giá hiệu quả bản thân và điều chỉnh chiến lược khi cần thiết, giúp nâng cao khả năng hiểu và trả lời chính xác hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy việc giảng dạy chiến lược nghe siêu nhận thức giúp cải thiện kỹ năng nghe của người học. Việc áp dụng các chiến lược lập kế hoạch, giám sát và đánh giá giúp sinh viên chủ động hơn trong việc tiếp nhận thông tin, giảm bớt sự lo lắng và tăng sự tự tin khi nghe. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh điểm trung bình pre-test và post-test, cũng như bảng tóm tắt tỷ lệ phần trăm các câu trả lời trong bảng câu hỏi MALQ để minh họa sự thay đổi về nhận thức và hành vi nghe. So với các nghiên cứu trong bối cảnh quốc tế, nghiên cứu này bổ sung bằng chứng thực nghiệm trong môi trường giáo dục Việt Nam, góp phần làm rõ vai trò của chiến lược nghe trong phát triển kỹ năng nghe cho sinh viên EFL.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tích hợp giảng dạy chiến lược nghe vào chương trình học: Các giảng viên cần chủ động đưa các bài học về chiến lược nghe siêu nhận thức vào giáo trình, tập trung vào lập kế hoạch, giám sát và đánh giá trong quá trình nghe, nhằm nâng cao hiệu quả học tập trong vòng 1 học kỳ.

2. Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp giảng dạy chiến lược nghe cho giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học và trung tâm ngoại ngữ, giúp họ nắm vững kỹ thuật và cách thức hướng dẫn sinh viên.

3. Phát triển tài liệu học tập phù hợp: Biên soạn và cung cấp các tài liệu luyện nghe có hướng dẫn chiến lược rõ ràng, phù hợp với trình độ sinh viên, đặc biệt là các bài luyện nghe theo chuẩn IELTS phần 1 và 2, áp dụng trong vòng 8 tuần.

4. Khuyến khích sinh viên tự học và tự đánh giá: Xây dựng hệ thống checklist và công cụ tự đánh giá giúp sinh viên theo dõi tiến trình học tập, nhận biết điểm mạnh, điểm yếu và điều chỉnh chiến lược nghe phù hợp, tăng cường tính tự chủ trong học tập.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học và cao đẳng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp thực tiễn để cải tiến giảng dạy kỹ năng nghe, giúp nâng cao chất lượng đào tạo.

2. Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh và Ngôn ngữ Anh: Giúp hiểu rõ vai trò của chiến lược nghe trong phát triển kỹ năng, từ đó áp dụng hiệu quả trong học tập và nghiên cứu.

3. Nhà quản lý giáo dục và xây dựng chương trình đào tạo: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm để thiết kế chương trình học tập tích hợp chiến lược nghe, phù hợp với nhu cầu thực tế của sinh viên.

4. Các trung tâm luyện thi IELTS và tiếng Anh giao tiếp: Tham khảo để xây dựng các khóa học luyện nghe có hướng dẫn chiến lược, giúp học viên cải thiện điểm số và kỹ năng giao tiếp.

Câu hỏi thường gặp

1. Chiến lược nghe siêu nhận thức là gì?
   Chiến lược nghe siêu nhận thức bao gồm các hoạt động như lập kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình nghe, giúp người học chủ động điều chỉnh cách tiếp cận để hiểu nội dung hiệu quả hơn.

2. Tại sao sinh viên thường dịch từng từ khi nghe?
   Dịch từng từ là chiến lược phổ biến do hạn chế về vốn từ và ngữ pháp, nhưng nó làm chậm quá trình nghe và giảm khả năng hiểu tổng thể, do đó cần được thay thế bằng các chiến lược khác như dự đoán và tập trung vào ý chính.

3. Làm thế nào để giảng viên hướng dẫn chiến lược nghe hiệu quả?
   Giảng viên nên áp dụng mô hình giảng dạy có cấu trúc rõ ràng như CALLA, bao gồm các bước chuẩn bị, trình bày, thực hành, đánh giá và mở rộng, đồng thời sử dụng các bài tập thực tế và phản hồi liên tục.

4. Chiến lược nghe có giúp cải thiện điểm thi IELTS không?
   Có, việc sử dụng chiến lược nghe giúp sinh viên tập trung vào các thông tin quan trọng, dự đoán nội dung và kiểm tra lại hiểu biết, từ đó nâng cao khả năng trả lời chính xác các câu hỏi trong bài thi IELTS.

5. Sinh viên có thể tự học chiến lược nghe như thế nào?
   Sinh viên nên luyện tập dự đoán nội dung trước khi nghe, tập trung chú ý trong suốt quá trình nghe, tự hỏi và đánh giá mức độ hiểu, đồng thời sử dụng các tài liệu luyện nghe có hướng dẫn chiến lược để nâng cao kỹ năng.

Kết luận

• Việc áp dụng chiến lược nghe siêu nhận thức gồm lập kế hoạch, giám sát và đánh giá giúp sinh viên văn bằng hai ngành Tiếng Anh tại Trường Đại học Hà Nội cải thiện đáng kể kỹ năng nghe.
• Điểm số trung bình sau khi được hướng dẫn chiến lược nghe tăng lên rõ rệt, chứng minh hiệu quả của phương pháp giảng dạy này.
• Sinh viên trở nên chủ động hơn, tự tin hơn và biết cách điều chỉnh quá trình nghe để đạt hiệu quả cao hơn.
• Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của chiến lược nghe trong bối cảnh giáo dục Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở cho việc cải tiến chương trình đào tạo.
• Các bước tiếp theo nên tập trung vào mở rộng áp dụng chiến lược nghe trong các khóa học khác và đào tạo giảng viên để nâng cao chất lượng giảng dạy; các nhà quản lý và giảng viên được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn giảng dạy.