Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là một trong những quốc gia sản xuất và xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, với sản lượng lúa bình quân đạt khoảng 44 triệu tấn năm 2013, tăng gần 5 lần so với năm 1961. Từ quá trình xay xát gạo, cám gạo được tạo ra với sản lượng khoảng 8,8 triệu tấn năm 2013, là nguồn nguyên liệu dồi dào và giá rẻ cho ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi gia cầm. Cám gạo chứa nhiều protein (14-16%), lipid (12-23%), chất xơ (8-10%), vitamin nhóm B và khoáng chất như canxi, phốt pho, sắt, magiê, góp phần giảm giá thành thức ăn và tăng hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, hàm lượng axit phytic (phytate) cao trong cám gạo (30-60 g/kg) làm giảm khả năng tiêu hóa phốt pho và các khoáng chất khác, ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng của gà thịt.

Nghiên cứu này nhằm đánh giá ảnh hưởng của các mức cám gạo khác nhau (7,5%, 15%, 22,5%) trong khẩu phần ăn đến sức sản xuất của gà Ri lai và hiệu quả của việc bổ sung enzyme phytase 5000 chịu nhiệt vào khẩu phần có tỷ lệ cám gạo cao (22,5%) nhằm cải thiện khả năng sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn. Thí nghiệm được thực hiện tại Trung tâm nghiên cứu vật nuôi, Trường Đại học Nông Lâm Huế trong giai đoạn 2014-2015, với đối tượng là gà Ri lai từ 4 đến 10 tuần tuổi.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tối ưu hóa khẩu phần ăn cho gà thịt, giảm chi phí thức ăn, nâng cao năng suất chăn nuôi và góp phần giảm ô nhiễm môi trường do phốt pho thải ra. Đồng thời, nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc ứng dụng enzyme phytase trong chăn nuôi gia cầm tại Việt Nam, đặc biệt trong điều kiện sử dụng nguyên liệu cám gạo phong phú.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Giá trị dinh dưỡng của cám gạo: Cám gạo là nguồn nguyên liệu giàu protein, lipid, khoáng chất và vitamin, tuy nhiên chứa lượng lớn axit phytic (phytate) làm giảm khả năng hấp thu phốt pho và các khoáng chất thiết yếu, ảnh hưởng đến sinh trưởng của gia cầm.

  • Axit phytic và tác động kháng dinh dưỡng: Phytate liên kết với phốt pho, canxi, kẽm, sắt và protein, làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng này. Phytate cũng ức chế hoạt động của các enzyme tiêu hóa như pepsin, trypsin và α-amylase.

  • Enzyme phytase và cơ chế tác động: Phytase xúc tác thủy phân axit phytic thành myo-inositol và phốt pho vô cơ dễ hấp thu, giúp tăng khả năng tiêu hóa phốt pho, protein, tinh bột và khoáng chất, đồng thời giảm lượng phốt pho thải ra môi trường. Phytase 5000 chịu nhiệt có nguồn gốc từ vi khuẩn E. coli, có hiệu quả cao, bền nhiệt và hoạt động trong dải pH rộng.

  • Hiệu quả sử dụng thức ăn (FCR): Là chỉ số đo lường lượng thức ăn tiêu thụ trên một đơn vị tăng trưởng khối lượng cơ thể, phản ánh hiệu quả kinh tế của khẩu phần.

Phương pháp nghiên cứu

  • Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Gà Ri lai từ 4 đến 10 tuần tuổi, enzyme phytase 5000 chịu nhiệt, cám gạo với các mức 7,5%, 15% và 22,5%. Thời gian nghiên cứu từ tháng 4/2014 đến tháng 6/2015 tại Trung tâm nghiên cứu vật nuôi, Trường Đại học Nông Lâm Huế.

  • Thiết kế thí nghiệm:

    • Thí nghiệm 1: 120 con gà chia thành 4 nghiệm thức (0%, 7,5%, 15%, 22,5% cám gạo), mỗi nghiệm thức 3 lần lặp lại, tỷ lệ trống/mái 1:1, nuôi tự do, theo dõi khối lượng cơ thể, sinh trưởng tuyệt đối, lượng thức ăn tiêu thụ và FCR.

    • Thí nghiệm 2: 90 con gà chia thành 3 nghiệm thức: đối chứng (0% cám gạo, không bổ sung phytase), 22,5% cám gạo không bổ sung phytase, 22,5% cám gạo có bổ sung phytase 1g/kg thức ăn. Theo dõi các chỉ tiêu như thí nghiệm 1, đồng thời phân tích khoáng tổng số, canxi, phốt pho trong phân và xương, khảo sát năng suất và chất lượng thịt.

  • Phương pháp phân tích số liệu: Sử dụng MS Excel 2007 và phần mềm SPSS 16.0, áp dụng phân tích thống kê mô tả, tính trung bình, phân tích phương sai ANOVA với mức ý nghĩa α = 0,05 để đánh giá sự khác biệt giữa các nghiệm thức.

  • Khẩu phần thí nghiệm: Được phối trộn cân đối giữa bột ngô, cám gạo, premix khoáng vitamin và bột đậm đặc, đảm bảo năng lượng trao đổi khoảng 3000 Kcal/kg và protein 18,15-18,16%, phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của gà thịt giai đoạn 4-10 tuần tuổi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của mức cám gạo đến khối lượng cơ thể và sinh trưởng của gà

    • Khối lượng cơ thể gà giảm khi tỷ lệ cám gạo tăng: tại tuần 10, gà ở nghiệm thức đối chứng (0% cám gạo) đạt 836,6 g/con, trong khi ở mức 22,5% cám gạo chỉ đạt 781,43 g/con, tương ứng tỷ lệ tăng khối lượng cơ thể lần lượt là 19,87%/tuần và 18,53%/tuần.

    • Sinh trưởng tuyệt đối trung bình qua các tuần tuổi giảm từ 13,20 g/con/ngày (0% cám gạo) xuống còn 11,90 g/con/ngày (22,5% cám gạo), sự khác biệt giữa nghiệm thức 0% và 22,5% có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

  2. Ảnh hưởng của mức cám gạo đến lượng thức ăn tiêu thụ và hiệu quả sử dụng thức ăn

    • Lượng thức ăn tiêu thụ tăng theo tuổi và tỷ lệ cám gạo, trung bình từ 50,83 g/con/ngày (0% cám gạo) lên 59,44 g/con/ngày (22,5% cám gạo).

    • Hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) tăng từ 3,85 (0% cám gạo) lên 5,00 (22,5% cám gạo), cho thấy hiệu quả sử dụng thức ăn giảm khi tăng tỷ lệ cám gạo, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.

  3. Hiệu quả bổ sung enzyme phytase trong khẩu phần có 22,5% cám gạo

    • Bổ sung phytase làm tăng khối lượng cơ thể gà từ 20,49%/tuần lên 21,95%/tuần, tăng sinh trưởng tuyệt đối 12,48% so với nghiệm thức không bổ sung enzyme.

    • Lượng thức ăn tiêu thụ giảm trung bình 2,69%, FCR giảm từ 4,96 xuống 4,06, cải thiện hiệu quả sử dụng thức ăn.

    • Hàm lượng khoáng tổng số, canxi và phốt pho trong xương chày tăng lần lượt 6,12%, 3,96% và 2,67% khi bổ sung phytase.

    • Tỷ lệ tiêu hóa canxi và phốt pho tăng 18,86% và 9,97% so với nghiệm thức không bổ sung enzyme.

    • Năng suất thịt cải thiện rõ rệt: khối lượng sống tăng 1,78%, khối lượng móc hàm tăng 2,67%, thịt xẻ tăng 3,64%, đùi nguyên xương tăng 5,64%, thịt ngực tăng 7,32%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tỷ lệ cám gạo cao trong khẩu phần ăn làm giảm khả năng sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn của gà thịt, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước. Nguyên nhân chủ yếu do hàm lượng axit phytic cao trong cám gạo gây ức chế tiêu hóa phốt pho và các khoáng chất thiết yếu, làm giảm hấp thu dinh dưỡng.

Việc bổ sung enzyme phytase 5000 chịu nhiệt đã khắc phục phần lớn tác động tiêu cực này bằng cách thủy phân axit phytic, giải phóng phốt pho vô cơ và các khoáng chất, tăng khả năng hấp thu và sử dụng thức ăn. Điều này được minh chứng qua sự tăng trưởng, cải thiện FCR, tăng hàm lượng khoáng trong xương và nâng cao năng suất thịt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ biến động khối lượng cơ thể, sinh trưởng tuyệt đối, lượng thức ăn tiêu thụ và FCR theo tuần tuổi, cũng như bảng so sánh hàm lượng khoáng và năng suất thịt giữa các nghiệm thức có và không bổ sung enzyme phytase.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các công trình của Trần Sáng Tạo và cộng sự (2014), Nguyễn Thu Quyên và cộng sự (2011), cũng như các nghiên cứu quốc tế về tác dụng của phytase trong chăn nuôi gia cầm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Khuyến nghị sử dụng cám gạo trong khẩu phần gà thịt

    • Giới hạn tỷ lệ cám gạo trong khẩu phần ăn không vượt quá 15% để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn.

    • Thời gian thực hiện: áp dụng ngay trong các trang trại chăn nuôi hiện nay.

  2. Bổ sung enzyme phytase 5000 chịu nhiệt

    • Bổ sung phytase với liều 1g/kg thức ăn trong khẩu phần có tỷ lệ cám gạo cao (khoảng 22,5%) để cải thiện khả năng tiêu hóa phốt pho và khoáng chất, nâng cao sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn.

    • Chủ thể thực hiện: các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và người chăn nuôi gia cầm.

  3. Nâng cao chất lượng và bảo quản cám gạo

    • Áp dụng công nghệ sấy và bảo quản tiên tiến để kéo dài thời gian sử dụng cám gạo, giảm hao hụt dinh dưỡng và hạn chế sự phát triển của vi sinh vật gây hại.

    • Thời gian thực hiện: nghiên cứu và ứng dụng trong vòng 1-2 năm tới.

  4. Mở rộng nghiên cứu và ứng dụng

    • Tăng cỡ mẫu và số lần lặp lại thí nghiệm theo mùa vụ và năm để đánh giá chính xác hơn ảnh hưởng của cám gạo và enzyme phytase.

    • Nghiên cứu bổ sung enzyme phytase với các mức liều khác nhau và tỷ lệ cám gạo cao hơn để tối ưu hóa khẩu phần.

    • Chủ thể thực hiện: các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp chăn nuôi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành chăn nuôi

    • Lợi ích: Cung cấp số liệu thực nghiệm, cơ sở khoa học về ảnh hưởng của cám gạo và enzyme phytase đến sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn của gà thịt.

    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu mới, giảng dạy chuyên ngành.

  2. Nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi

    • Lợi ích: Tham khảo tỷ lệ phối trộn nguyên liệu, ứng dụng enzyme phytase để cải thiện chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và tăng hiệu quả kinh tế.

    • Use case: Thiết kế công thức thức ăn cho gà thịt phù hợp với nguồn nguyên liệu trong nước.

  3. Người chăn nuôi gia cầm

    • Lợi ích: Hiểu rõ tác động của cám gạo và enzyme phytase đến sức khỏe và năng suất gà, từ đó điều chỉnh khẩu phần ăn hợp lý.

    • Use case: Áp dụng thực tế trong chăn nuôi để nâng cao hiệu quả và giảm chi phí.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp

    • Lợi ích: Cung cấp thông tin khoa học để xây dựng chính sách phát triển chăn nuôi bền vững, tận dụng nguồn nguyên liệu trong nước và giảm ô nhiễm môi trường.

    • Use case: Đề xuất các chương trình hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng enzyme trong chăn nuôi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cám gạo lại ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng của gà?

    Cám gạo chứa hàm lượng axit phytic cao, liên kết với phốt pho và các khoáng chất khác, làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng của gà, dẫn đến giảm sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn.

  2. Enzyme phytase có tác dụng gì trong khẩu phần ăn của gà?

    Phytase thủy phân axit phytic thành phốt pho vô cơ dễ hấp thu, giúp tăng khả năng tiêu hóa phốt pho, protein và khoáng chất, cải thiện sinh trưởng, giảm lượng thức ăn tiêu thụ và giảm ô nhiễm môi trường.

  3. Tỷ lệ cám gạo tối ưu trong khẩu phần ăn gà thịt là bao nhiêu?

    Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ cám gạo không nên vượt quá 15% để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn. Tỷ lệ 22,5% có thể sử dụng nhưng cần bổ sung enzyme phytase để cải thiện.

  4. Liều lượng enzyme phytase phù hợp để bổ sung trong khẩu phần là bao nhiêu?

    Liều bổ sung phytase 5000 chịu nhiệt được khuyến cáo là 1g/kg thức ăn, giúp cải thiện đáng kể khả năng tiêu hóa và sinh trưởng của gà thịt khi khẩu phần có tỷ lệ cám gạo cao.

  5. Việc bổ sung enzyme phytase có giúp giảm ô nhiễm môi trường không?

    Có. Bổ sung phytase làm tăng hấp thu phốt pho, giảm lượng phốt pho thải ra phân, từ đó giảm ô nhiễm đất và nước do phân gia cầm gây ra, góp phần phát triển chăn nuôi bền vững.

Kết luận

  • Tỷ lệ cám gạo trong khẩu phần ăn ảnh hưởng tiêu cực đến khối lượng cơ thể, sinh trưởng tuyệt đối và hiệu quả sử dụng thức ăn của gà thịt, đặc biệt khi vượt quá 15%.

  • Bổ sung enzyme phytase 5000 chịu nhiệt vào khẩu phần có tỷ lệ cám gạo cao (22,5%) cải thiện đáng kể sinh trưởng, giảm lượng thức ăn tiêu thụ và tăng hiệu quả sử dụng thức ăn.

  • Enzyme phytase giúp tăng hàm lượng khoáng tổng số, canxi và phốt pho trong xương, nâng cao năng suất và chất lượng thịt gà.

  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc ứng dụng cám gạo và enzyme phytase trong chăn nuôi gà thịt tại Việt Nam, góp phần giảm chi phí và ô nhiễm môi trường.

  • Đề xuất mở rộng nghiên cứu với cỡ mẫu lớn hơn, các mức cám gạo và liều enzyme phytase khác nhau để tối ưu hóa khẩu phần và hiệu quả chăn nuôi.

Hành động tiếp theo: Các nhà nghiên cứu và người chăn nuôi nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện khẩu phần ăn, đồng thời tiếp tục theo dõi và đánh giá hiệu quả trong thực tế sản xuất nhằm phát triển ngành chăn nuôi bền vững.