Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Cấu Trúc Tài Chính Đến Hiệu Quả Tài Chính Của Các Doanh Nghiệp Ngành Vận Tải Niêm Yết

• Tác giả: Nguyễn Thị Ngọc Hà
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Công Phương
• Trường học: Đại học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Cấu Trúc Tài Chính Đến Hiệu Quả Tài Chính Doanh Nghiệp Vận Tải Niêm Yết
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Đà Nẵng

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH
• 1.1.1. Cấu trúc tài chính doanh nghiệp
• 1.2. ẢNH HƢỞNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH VÀ HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP
• 1.3. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ ẢNH HƢỞNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP
• 1.3.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 1.3.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: GIẢ THUYẾT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Mô hình nghiên cứu
• 2.2.2. Mã hóa các biến quan sát trong mô hình
• 2.2.3. Chọn mẫu và thu thập dữ liệu
• 2.2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu và kiểm định mô hình
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM ẢNH HƢỞNG CỦA CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY NGÀNH VẬN TẢI NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM
• 3.1. KHÁI QUÁT VỀ NGÀNH VẬN TẢI
• 3.1.1. Đặc điểm của ngành vận tải
• 3.1.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp thuộc nhóm ngành vận tải qua các năm
• 3.2. THỰC TRẠNG CẤU TRÚC TÀI CHÍNH, HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC NHÓM NGÀNH VẬN TẢI NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM
• 3.2.1. Thực trạng chung về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp
• 3.2.2. Thực trạng chung về hiệu quả tài chính của doanh nghiệp
• 3.2.3. Khái quát mối quan hệ giữa hiệu quả tài chính và cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp thuộc nhóm ngành vận tải niêm yết trên TTCK VN
• 3.3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH TỪ MÔ HÌNH HỔI QUY
• 3.3.1. Thống kê mô tả
• 3.3.2. Kết quả phân tích từ mô hình hồi quy
• 3.3.3. Phân tích kết quả nghiên cứu của mô hình lựa chọn
• 4. CHƯƠNG 4: CÁC KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH RÚT RA TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH
• 4.1.1. Đối với doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam
• 4.1.2. Đối với các cơ quan quản lý nhà nƣớc
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Cấu Trúc Tài Chính Doanh Nghiệp

Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, hiệu quả tài chính trở thành tiêu chí quan trọng đánh giá hoạt động doanh nghiệp. Các doanh nghiệp vận tải Việt Nam sử dụng vốn từ nhiều nguồn. Việc phối hợp các nguồn vốn để tạo cơ cấu hợp lý, mang lại lợi ích tối đa là mối quan tâm hàng đầu. Cần xác định các nhân tố cấu trúc tài chính tác động đến hiệu quả tài chính và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội đầu tư và tính an toàn tài chính. Quan tâm đến xây dựng cấu trúc tài chính là việc làm cần thiết. Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính làm tiền đề cho việc xem xét tương quan giữa các nhân tố với chính sách tài trợ, lựa chọn cấu trúc tài chính hợp lý, nâng cao giá trị doanh nghiệp. Vận tải đóng vai trò trọng yếu trong quá trình phân phối và lưu thông. Ngành vận tải không tạo ra sản phẩm vật chất mới, nhưng thúc đẩy việc sử dụng các sản phẩm xã hội bằng cách vận chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến tiêu dùng, đảm bảo tái sản xuất của các ngành khác.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Cấu Trúc Tài Chính Trong Vận Tải

Ngành vận tải có đặc điểm riêng về cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính. Nhu cầu đầu tư mới, sửa chữa phương tiện lớn nên thường sử dụng nguồn tài trợ từ vay nợ khá lớn, dẫn đến tính tự chủ tài chính thấp. Doanh nghiệp có tỷ trọng tài sản cố định lớn thì có xu hướng sử dụng nợ dài hạn để tài trợ. Số lượng doanh nghiệp nhiều nhưng quy mô không đồng đều. Doanh nghiệp có quy mô càng lớn thì vay nợ càng nhiều. Hoạt động kinh doanh phụ thuộc vào sự phát triển của lĩnh vực thương mại và giá cả nhiên liệu, vị trí địa lý. Xuất phát từ thực trạng này, việc nghiên cứu ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp vận tải niêm yết là vô cùng quan trọng.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Về Cấu Trúc Tài Chính Doanh Nghiệp

Đề tài nhằm nhận diện các nhân tố thuộc cấu trúc tài chính có ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán, qua đó kiểm chứng lại các bằng chứng khoa học trước đây. Đề tài cũng đưa ra một số hàm ý chính sách liên quan đến mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp vận tải và các chủ thể liên quan. Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là: Có hay không nhân tố cấu trúc tài chính ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp vận tải?

II. Phương Pháp Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Cấu Trúc Tài Chính

Đề tài nghiên cứu về ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Phạm vi nội dung đề tài xem xét ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính trong phạm vi các doanh nghiệp vận tải niêm yết. Hiệu quả tài chính được hiểu là giá trị thu được so với vốn đầu tư bỏ ra, được đo lường bằng thước đo tiền tệ. Phạm vi về không gian, thời gian: Đề tài nghiên cứu với 44 doanh nghiệp thuộc ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, được trải dài trong khoảng thời gian 5 năm từ 2011-2015.

2.1. Sử Dụng Phương Pháp Định Lượng Trong Nghiên Cứu

Đề tài sử dụng phương pháp định lượng để nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Mô hình ảnh hưởng cố định, mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên được sử dụng để kiểm định dữ liệu bảng (panel data) với 220 quan sát. Công cụ phần mềm Eviews được sử dụng để tính toán các tham số hồi quy theo hai mô hình.

2.2. Ý Nghĩa Khoa Học Và Thực Tiễn Của Nghiên Cứu

Thực hiện đề tài giúp cung cấp thêm bằng chứng về ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính trong doanh nghiệp vận tải. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các doanh nghiệp vận tải nghiên cứu để đưa ra chính sách tài trợ hợp lý nhằm gia tăng hiệu quả tài chính của doanh nghiệp.

III. Tổng Quan Các Nghiên Cứu Về Cấu Trúc Tài Chính Doanh Nghiệp

R.Tian (2007) đã nghiên cứu về ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính của 167 công ty ở Jordan trong giai đoạn 1989 – 2003. Kết quả nghiên cứu cho thấy cấu trúc tài chính có ảnh hưởng nghịch chiều đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong cả hai cách đo lường theo giá trị sổ sách và giá thị trường. Trong đó, tỷ lệ nợ ngắn hạn/ tổng tài sản, tỷ lệ nợ dài hạn/ tổng tài sản và tỷ lệ tổng nợ/ tổng tài sản có tác động ngược chiều lên hiệu quả hoạt động của công ty được đo lường bằng chỉ tiêu thị trường (hệ số Tobin’Q) và chỉ tiêu tài chính (ROA).

3.1. Nghiên Cứu Quốc Tế Về Ảnh Hưởng Của Cấu Trúc Tài Chính

Nghiên cứu của Weill (2007) về ảnh hưởng của cấu trúc tài chính lên hiệu quả của doanh nghiệp ở bảy nước Châu Âu cho thấy cấu trúc tài chính có ảnh hưởng thuận chiều đến hiệu quả doanh nghiệp ở Tây Ban Nha, Italia, và ngược lại ở Đức, Pháp, Bỉ và Na uy. Nghiên cứu của Ong Tze San và The Boon Heng Dr (2010) về “Cấu trúc tài chính và hiệu quả hoạt động của ngành xây dựng ở Malaysia”, cho thấy tồn tại mối quan hệ các biến đo lường cấu trúc tài chính và các biến đo lường hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp. Đối với các công ty có quy mô lớn thì tỷ suất nợ trên vốn chủ sở hữu có quan hệ nghịch chiều với lợi nhuận sau thuế trên mỗi cổ phần, tỷ suất nợ dài hạn trên vốn chủ sở hữu có tác động tỷ lệ thuận với lợi nhuận trên mỗi cổ phần.

3.2. Nghiên Cứu Tại Việt Nam Về Cấu Trúc Tài Chính Doanh Nghiệp

Nghiên cứu của Đoàn Ngọc Phi Anh (2011) về các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính của 428 doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam đã chỉ ra tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính. Kết quả cho thấy cấu trúc tài chính có quan hệ tỉ lệ thuận với hiệu quả tài chính và có ý nghĩa thống kê với mức ý nghĩa 0. Nghiên cứu của Trịnh Thị Trinh, Lê Phương Dung (2012) về “Cấu trúc tài chính và hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp ở Việt Nam” đã đánh giá mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính và các nhân tố khác đối với hiệu quả hoạt động kinh doanh của 31 doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh. Nghiên cứu cho thấy cấu trúc tài chính tác động tỷ lệ nghịch đến tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), không có tác động đến tỷ số giá cổ phiếu trên thu nhập (P/E).

IV. Phân Tích Cấu Trúc Tài Chính Và Hiệu Quả Tài Chính

Thuật ngữ cấu trúc tài chính, cấu trúc vốn được rất nhiều nhà kinh tế trong và ngoài nước sử dụng. Hai thuật ngữ này đều sử dụng để phản ánh mối quan hệ tỷ lệ giữa nợ và vốn chủ sở hữu. Có rất nhiều khái niệm về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp, một quan điểm cho rằng: cấu trúc tài chính được hiểu là sự kết hợp giữa nợ ngắn hạn, nợ dài hạn, cổ phần ưu đãi và cổ phần thường. Tuy nhiên, một số quan điểm lại xem xét “Cấu trúc tài chính là khái niệm rộng, phản ánh cấu trúc tài sản, cấu trúc nguồn vốn và mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn của doanh nghiệp”.

4.1. Khái Niệm Về Cấu Trúc Tài Chính Doanh Nghiệp

Theo M.Albouy, một giáo sư chuyên nghiên cứu về tài chính doanh nghiệp của Pháp thì cấu trúc tài chính là quan hệ giữa các nguồn vốn được sử dụng bởi doanh nghiệp, đó là nguồn vốn chủ sở hữu và nợ. Nợ bao gồm các khoản nợ trong kinh doanh và vốn chủ sở hữu được tính từ bảng cân đối kế toán. Dubois lại cho rằng cấu trúc tài chính là quan hệ giữa các nguồn vốn được sử dụng bởi doanh nghiệp, đó là nguồn vốn chủ sở hữu và nợ. Hoặc một khái niệm được sử dụng phổ biến bởi các tác giả người Mỹ hay Pháp, theo Bertoneche và Teulie thì cấu trúc tài chính là quan hệ tỷ lệ giữa vốn và vốn chủ sở hữu phục vụ cho quá trình tài trợ của doanh nghiệp, còn cấu trúc vốn được hiểu là quan hệ tỷ lệ giữa nợ trung hạn và vốn chủ sở hữu. Từ các quan niệm trên, cấu trúc tài chính doanh nghiệp được hiểu trong nghiên cứu này là quan hệ tỷ lệ giữa toàn bộ nợ phải trả và vốn chủ sở hữu. Được tính toán từ số liệu trên bảng cân đối kế toán (CĐKT) của doanh nghiệp. Từ đó, luận văn có thể tiếp cận cấu trúc tài chính dựa vào mối quan hệ giữa nợ phải trả với vốn chủ sở hữu nhằm đáp ứng nhu cầu tài trợ của doanh nghiệp.

4.2. Các Chỉ Tiêu Đo Lường Cấu Trúc Tài Chính Doanh Nghiệp

Thuật ngữ cấu trúc vốn thường đi kèm với thuật ngữ cấu trúc tài chính. Hai thuật ngữ này đều được sử dụng để phản ánh mối quan hệ tỷ lệ giữa các khoản nợ và vốn chủ sở hữu. Cấu trúc tài chính bao gồm cấu trúc vốn. Nguồn vốn của doanh nghiệp bao gồm các chỉ tiêu sau: Nguồn vốn chủ sở hữu: Là nguồn vốn do chủ sở hữu đóng góp vào hoặc lợi nhuận thuộc về chủ sở hữu nhưng chưa được phân chia mà giữ lại cho mục đích tái đầu tư. Tùy theo loại hình doanh nghiệp, vốn chủ sở hữu có tên gọi khác nhau. Trong công ty cổ phần, vốn chủ sở hữu chính là vốn cổ đông, do cổ đông đóng góp dưới hình thức cổ phần thường được gọi là vốn cổ phần, và lợi nhuận thuộc về cổ đông nhưng được công ty giữ lại tái đầu tư. Một trong những điểm không thuận lợi của vốn chủ sở hữu đó là giá thành (hay chi phí) của nó cao hơn chi phí của nợ. Không người đầu tư nào bỏ tiền đầu tư vào doanh nghiệp gánh chịu những rủi ro về hoạt động và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp mà lại chịu nhận tiền lãi bằng lãi suất cho vay nợ. Việc này cùng với tính chất không được miễn trừ thuế làm cho chi phí vốn càng cao hơn.

V. Tác Động Của Nợ Và Vốn Chủ Sở Hữu Đến Hiệu Quả Tài Chính

Từ điểm bất lợi trên dẫn tới một điểm không thuận lợi khác, là khi vốn chủ sở hữu càng cao, số lượng người chủ sở hữu càng nhiều, thì áp lực về kỳ vọng của nhà đầu tư cũng như sự quản lý, giám sát của họ lên các nhà điều hành doanh nghiệp càng lớn. Tuy vậy, vốn chủ sở hữu sẽ vẫn phải tăng khi doanh nghiệp cần tiền để cân bằng với nợ và giữ cho doanh nghiệp ở trong tình trạng tài chính lành mạnh. Một lý do để các nhà đầu tư tăng vốn nữa là khi thị trường định giá cổ phiếu của nó cao hơn giá trị nội tại (overprice). Phát hành vốn trong trường hợp đó sẽ tạo ra lợi nhuận tài chính cho doanh nghiệp, và thực chất là tăng phần lợi nhuận cho những nhà đầu tư hiện hữu.

5.1. Ưu Điểm Và Nhược Điểm Của Nợ Phải Trả

Nợ phải trả bao gồm: Nợ ngắn hạn: Phản ánh những khoản nợ mà doanh nghiệp có trách nhiệm thanh toán trong vòng một năm hay một chu kỳ kinh doanh. Nguồn vốn từ việc vay nợ ngắn hạn có chi phí sử dụng vốn thấp hơn thường tạo ra một áp lực thanh toán đối với doanh nghiệp. Nợ dài hạn: Phản ánh những khoản nợ mà doanh nghiệp có trách nhiệm thanh toán vốn gốc và chi phí sử dụng vốn sau một thời hạn nhất định hay được chia thành nhiều kỳ nhất định, bao gồm khoản vốn trung và dài hạn từ các tổ chức tín dụng bên ngoài như ngân hàng, công ty cho thuê tài chính, từ việc phát hành trái phiếu vay nợ của dân chúng hay từ quỹ hỗ trợ phát triển…Về nguyên tắc vốn vay dài hạn có chi phí sử dụng vốn cao hơn vốn vay ngắn hạn nên doanh nghiệp ít chịu áp lực thanh toán trong ngắn hạn.

5.2. Tối Ưu Hóa Tỷ Lệ Nợ Trên Vốn Chủ Sở Hữu

Một trong những ưu điểm lớn nhất của việc dùng nợ thay cho vốn chủ sở hữu đó là lãi suất mà doanh nghiệp phải trả trên nợ được miễn thuế. Trong khi đó thì cổ tức hay các hình thức thưởng khác cho chủ sở hữu đều bị đánh thuế. Nếu chúng ta thay vốn chủ sở hữu bằng nợ thì sẽ giảm được thuế doanh nghiệp phải trả và từ đó giá trị của doanh nghiệp tăng lên. Ưu điểm thứ hai của nợ, đó là thông thường nợ rẻ hơn vốn chủ sở hữu. Nói đơn giản là lãi suất ngân hàng, hay lãi suất trái phiếu thấp hơn nhiều so với lãi suất kỳ vọng của nhà đầu tư. Do đó khi tăng nợ tức là giảm chi phí chi ra trên một đồng tiền mặt và vì thế tăng cao lợi nhuận, cũng như giá trị của doanh nghiệp. Vì tính chất này mà tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu còn được gọi là tỷ số đòn bẩy. Tuy vậy, doanh nghiệp không thể tăng nợ lên mức quá cao so với vốn chủ sở hữu. Khi đó, doanh nghiệp sẽ rơi vào tình trạng tài chính không lành mạnh, và dẫn đến những rủi ro không đáng có khác. Tỷ lệ nợ cao sẽ dẫn đến nguy cơ phá sản. Một công trình nghiên cứu tại Mỹ cho thấy chi phí phá sản chiếm khoảng 3% thị giá của tất cả các doanh nghiệp niêm yết...

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, hiệu quả tài chính trở thành tiêu chí quan trọng để đánh giá hoạt động của doanh nghiệp. Ngành vận tải, đóng vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng và lưu thông hàng hóa, đang đối mặt với nhiều thách thức về cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính. Theo ước tính, có 44 doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2011-2015, với quy mô và đặc điểm tài chính đa dạng. Nhu cầu đầu tư lớn, đặc biệt là trong việc mua sắm và sửa chữa phương tiện vận tải, khiến các doanh nghiệp thường sử dụng nguồn vốn vay nợ cao, dẫn đến tính tự chủ tài chính thấp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận diện các nhân tố thuộc cấu trúc tài chính ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời đưa ra các hàm ý chính sách phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 44 doanh nghiệp vận tải niêm yết trên hai sàn HOSE và HNX, với dữ liệu thu thập trong 5 năm từ 2011 đến 2015. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc bổ sung bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính trong ngành vận tải, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách tài trợ hợp lý nhằm nâng cao giá trị doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết cấu trúc vốn tối ưu của Modigliani và Miller (M&M) và mô hình DuPont về phân tích hiệu quả tài chính. Lý thuyết M&M (1963) chỉ ra rằng việc sử dụng nợ trong cấu trúc tài chính có thể làm tăng giá trị doanh nghiệp nhờ lợi ích từ lá chắn thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi tỷ lệ nợ vượt quá mức tối ưu, chi phí vốn tăng và rủi ro phá sản cũng tăng theo, làm giảm hiệu quả tài chính.

Mô hình DuPont phân tích tỷ suất sinh lời vốn chủ sở hữu (ROE) dưới dạng tích của ba yếu tố: tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu, hiệu suất sử dụng tài sản và đòn bẩy tài chính (tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu). Qua đó, ROE được thể hiện như sau:

$$ ROE = \text{ROA} \times (1 - T) \times (1 + \text{ĐBTC}) $$

trong đó ROA là tỷ suất sinh lời tài sản, T là thuế suất thu nhập doanh nghiệp, ĐBTC là đòn bẩy tài chính.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

• Cấu trúc tài chính: Tỷ lệ giữa nợ phải trả (bao gồm nợ ngắn hạn và dài hạn) và vốn chủ sở hữu, phản ánh chính sách tài trợ của doanh nghiệp.
• Hiệu quả tài chính: Đo lường khả năng sinh lời của doanh nghiệp, chủ yếu qua các chỉ tiêu ROE, lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS), tỷ số giá cổ phiếu trên thu nhập (P/E) và tỷ số giá cổ phiếu trên giá trị sổ sách (P/B).
• Đòn bẩy tài chính: Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu, thể hiện mức độ sử dụng vốn vay để tăng lợi nhuận cho cổ đông.
• Lá chắn thuế: Lợi ích thuế từ việc sử dụng nợ vay, làm giảm chi phí vốn bình quân gia quyền (WACC).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng (panel data) thu thập từ 44 doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2011-2015, tổng cộng 220 quan sát. Dữ liệu tài chính được lấy từ báo cáo tài chính đã kiểm toán và giá cổ phiếu từ các trang thông tin chứng khoán công khai.

Mô hình hồi quy đa biến được xây dựng với biến phụ thuộc là các chỉ tiêu hiệu quả tài chính (ROE, EPS, P/E, P/B) và biến độc lập là các chỉ tiêu cấu trúc tài chính (tỷ lệ nợ trên tổng tài sản, tỷ lệ nợ dài hạn trên tổng tài sản, tỷ lệ nợ dài hạn trên vốn chủ sở hữu). Phần mềm Eviews 8 được sử dụng để phân tích dữ liệu theo các mô hình ảnh hưởng cố định (Fixed Effect) và ảnh hưởng ngẫu nhiên (Random Effect). Kiểm định Hausman được áp dụng để lựa chọn mô hình phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của tỷ lệ nợ trên tổng tài sản (DA) đến ROE: Kết quả hồi quy cho thấy tỷ lệ nợ trên tổng tài sản có ảnh hưởng thuận chiều và có ý nghĩa thống kê đến ROE với hệ số ước lượng dương, cho thấy khi tỷ lệ nợ tăng, hiệu quả tài chính (ROE) cũng tăng lên. Cụ thể, khi tỷ lệ nợ tăng 1%, ROE tăng khoảng 0.15%, phản ánh tác động tích cực của đòn bẩy tài chính trong phạm vi hợp lý.

2. Tỷ lệ nợ dài hạn trên tổng tài sản (LTA) và hiệu quả tài chính: Tỷ lệ nợ dài hạn trên tổng tài sản cũng có ảnh hưởng tích cực đến ROE, với mức tăng ROE khoảng 0.12% khi LTA tăng 1%. Điều này phù hợp với đặc điểm ngành vận tải, nơi vốn dài hạn được sử dụng để đầu tư tài sản cố định.

3. Ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến các chỉ tiêu thị trường (EPS, P/E, P/B): Mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính và EPS, P/E, P/B đều có xu hướng thuận chiều, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng không đồng đều. EPS tăng trung bình 0.08 đơn vị khi tỷ lệ nợ tăng 1%, trong khi P/E và P/B tăng lần lượt 0.05 và 0.04 đơn vị. Điều này cho thấy cấu trúc tài chính ảnh hưởng tích cực đến giá trị thị trường của doanh nghiệp.

4. Kiểm định mô hình: Kết quả kiểm định Hausman cho thấy mô hình ảnh hưởng cố định phù hợp hơn với dữ liệu nghiên cứu, giúp kiểm soát sự khác biệt không quan sát được giữa các doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của cấu trúc tài chính trong việc nâng cao hiệu quả tài chính của doanh nghiệp vận tải niêm yết tại Việt Nam. Việc sử dụng nợ hợp lý giúp doanh nghiệp tận dụng được lợi ích từ lá chắn thuế, giảm chi phí vốn và tăng lợi nhuận cho cổ đông. Điều này phù hợp với lý thuyết M&M và các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới như của Weixu (2005) và Dimitris Margaritis & Maria Psillaki (2007).

Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của cấu trúc tài chính đến các chỉ tiêu thị trường như P/E và P/B thấp hơn so với ROE và EPS, phản ánh sự nhạy cảm của thị trường chứng khoán đối với các yếu tố khác như rủi ro ngành, biến động kinh tế và tâm lý nhà đầu tư. Ngoài ra, đặc thù ngành vận tải với nhu cầu vốn dài hạn lớn và rủi ro biến động giá nhiên liệu cũng ảnh hưởng đến quyết định cấu trúc vốn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hồi quy thể hiện mối quan hệ giữa tỷ lệ nợ và ROE, cũng như bảng so sánh hệ số hồi quy của các biến độc lập với từng chỉ tiêu hiệu quả tài chính, giúp minh họa rõ ràng tác động của cấu trúc tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý cấu trúc tài chính hợp lý: Doanh nghiệp ngành vận tải nên duy trì tỷ lệ nợ trong mức tối ưu để tận dụng lợi ích thuế và đòn bẩy tài chính, đồng thời tránh rủi ro tài chính quá cao. Mục tiêu là giữ tỷ lệ nợ trên tổng tài sản trong khoảng 40-60% trong vòng 2-3 năm tới.

2. Ưu tiên sử dụng nợ dài hạn cho đầu tư tài sản cố định: Các doanh nghiệp cần tập trung huy động vốn dài hạn để tài trợ cho các khoản đầu tư lớn, giảm áp lực thanh khoản ngắn hạn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Cơ quan quản lý nên hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn dài hạn với lãi suất ưu đãi.

3. Nâng cao minh bạch và chất lượng báo cáo tài chính: Để thu hút nhà đầu tư và cải thiện giá trị thị trường, doanh nghiệp cần đảm bảo thông tin tài chính chính xác, minh bạch và kịp thời. Việc này giúp tăng niềm tin của cổ đông và giảm chi phí vốn.

4. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực quản trị tài chính: Doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo đội ngũ quản lý tài chính nhằm nâng cao khả năng phân tích, dự báo và ra quyết định về cấu trúc vốn phù hợp với đặc thù ngành vận tải. Thời gian thực hiện đề xuất này là 1-2 năm, do các phòng ban tài chính chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp vận tải: Giúp hiểu rõ tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính, từ đó xây dựng chính sách tài trợ vốn phù hợp nhằm tối ưu hóa lợi nhuận và giá trị doanh nghiệp.

2. Nhà đầu tư và cổ đông: Cung cấp thông tin về mối quan hệ giữa cấu trúc vốn và hiệu quả tài chính, hỗ trợ đánh giá tiềm năng sinh lời và rủi ro khi quyết định đầu tư vào các doanh nghiệp ngành vận tải.

3. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách: Là cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính, phát triển thị trường vốn và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp vận tải tiếp cận nguồn vốn hiệu quả.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích và kết quả thực nghiệm liên quan đến cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính trong ngành vận tải.

Câu hỏi thường gặp

1. Cấu trúc tài chính là gì và tại sao nó quan trọng với doanh nghiệp vận tải?
   Cấu trúc tài chính là tỷ lệ giữa nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vốn, rủi ro tài chính và khả năng sinh lời, đặc biệt trong ngành vận tải vốn có nhu cầu vốn lớn và tính chất đầu tư dài hạn.

2. Hiệu quả tài chính được đo lường bằng những chỉ tiêu nào?
   Hiệu quả tài chính thường được đo bằng tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE), lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS), tỷ số giá cổ phiếu trên thu nhập (P/E) và tỷ số giá cổ phiếu trên giá trị sổ sách (P/B). Các chỉ tiêu này phản ánh khả năng sinh lời và giá trị thị trường của doanh nghiệp.

3. Tỷ lệ nợ cao có phải luôn tốt cho doanh nghiệp không?
   Không. Tỷ lệ nợ cao có thể tận dụng được lợi ích thuế và đòn bẩy tài chính, nhưng nếu vượt quá mức tối ưu sẽ làm tăng rủi ro phá sản, chi phí vốn tăng và giảm hiệu quả tài chính. Doanh nghiệp cần cân bằng giữa lợi ích và rủi ro khi sử dụng nợ.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy với dữ liệu bảng (panel data) từ 44 doanh nghiệp vận tải niêm yết trong 5 năm (2011-2015), phân tích bằng phần mềm Eviews với mô hình ảnh hưởng cố định và ngẫu nhiên để kiểm định tác động của cấu trúc tài chính đến hiệu quả tài chính.

5. Làm thế nào doanh nghiệp vận tải có thể nâng cao hiệu quả tài chính dựa trên kết quả nghiên cứu?
   Doanh nghiệp nên duy trì cấu trúc tài chính hợp lý, ưu tiên sử dụng nợ dài hạn cho đầu tư tài sản cố định, nâng cao minh bạch báo cáo tài chính và tăng cường năng lực quản trị tài chính để tối ưu hóa lợi nhuận và giá trị doanh nghiệp.

Kết luận

• Cấu trúc tài chính có ảnh hưởng thuận chiều và có ý nghĩa thống kê đến hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
• Tỷ lệ nợ trên tổng tài sản và tỷ lệ nợ dài hạn trên vốn chủ sở hữu là các nhân tố cấu trúc tài chính quan trọng tác động tích cực đến ROE, EPS, P/E và P/B.
• Mô hình hồi quy dữ liệu bảng với ảnh hưởng cố định được xác định là phù hợp nhất để phân tích mối quan hệ này.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách tài trợ vốn hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả tài chính.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý cấu trúc tài chính, nâng cao minh bạch tài chính và đào tạo quản trị tài chính trong vòng 1-3 năm tới nhằm tối ưu hóa giá trị doanh nghiệp.

Luận văn này là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, nhà đầu tư và nhà nghiên cứu quan tâm đến mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính trong ngành vận tải tại Việt Nam.