Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng công nghiệp 4.0, nguồn nhân lực được xem là yếu tố trung tâm quyết định sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và quốc gia. Tại Việt Nam, việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro nhân sự góp phần đảm bảo an ninh con người trở thành một nhiệm vụ cấp thiết, đặc biệt trong các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hàng không, nơi yêu cầu về an ninh và an toàn được đặt lên hàng đầu. Công ty cổ phần Nhà ga quốc tế Cam Ranh (CRTC), với tổng vốn đầu tư lên tới 4.000 tỷ đồng và công suất khai thác dự kiến đạt 6-8 triệu khách/năm vào năm 2030, là một trong những doanh nghiệp trọng điểm trong ngành hàng không Việt Nam. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2019-2022, CRTC đã phải đối mặt với nhiều thách thức do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, dẫn đến chuỗi 26 tháng không có doanh thu, nợ phải trả vượt tổng tài sản và nguồn vốn chủ sở hữu âm, gây áp lực lớn lên công tác quản trị nhân sự và an ninh con người.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản trị rủi ro nhân sự tại CRTC trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro nhân sự nhằm đảm bảo an ninh con người, góp phần duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của doanh nghiệp trong giai đoạn 2022-2025. Nghiên cứu tập trung vào các rủi ro nhân sự đặc thù trong ngành hàng không, bao gồm các yếu tố về sức khỏe, an toàn lao động, năng suất lao động, tỷ lệ nghỉ việc, tài chính và danh tiếng doanh nghiệp. Việc đánh giá và quản trị hiệu quả các rủi ro này không chỉ giúp giảm thiểu tổn thất mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của CRTC trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt và biến động toàn cầu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba mô hình quản trị rủi ro tiêu biểu để xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu:

  1. Mô hình quản trị rủi ro theo tiêu chuẩn ISO 31000:2018: Quy trình gồm 6 bước chính là thiết lập bối cảnh, nhận diện rủi ro, phân loại rủi ro, đánh giá rủi ro, xử lý rủi ro và theo dõi báo cáo. Mô hình này nhấn mạnh tính hệ thống và liên tục trong quản trị rủi ro, phù hợp với đặc thù doanh nghiệp có quy mô và lĩnh vực phức tạp như CRTC.

  2. Mô hình quản trị rủi ro COSO-ERM-2004: Bao gồm 8 thành phần từ môi trường quản lý, thiết lập mục tiêu, nhận dạng sự kiện tiềm tàng, đánh giá và phản ứng rủi ro, đến hoạt động kiểm soát, truyền thông và giám sát. Mô hình này giúp doanh nghiệp duy trì rủi ro ở mức độ chấp nhận được, đồng thời tích hợp kiểm soát nội bộ trong chiến lược quản trị rủi ro.

  3. Mô hình quản trị rủi ro liên tục của Hoàng Đình Phi (2015): Tập trung vào 6 bước gồm đặt mục tiêu, nhận diện, đánh giá, phân loại, xử lý và theo dõi báo cáo rủi ro. Mô hình nhấn mạnh tính liên tục và chủ động trong quản trị rủi ro, phù hợp với môi trường kinh doanh biến động và nhiều rủi ro như ngành hàng không.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: rủi ro nhân sự (bao gồm các yếu tố như sức khỏe, an toàn, năng suất lao động, tỷ lệ nghỉ việc, tài chính và danh tiếng), an ninh phi truyền thống (ANPTT) và an ninh con người. Khái niệm an ninh con người được hiểu là trạng thái đảm bảo sự an toàn, ổn định và phát triển bền vững của con người trước các mối đe dọa phi quân sự như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia, trong đó an ninh nhân sự doanh nghiệp là một phần quan trọng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp, phân tích định lượng và định tính nhằm đánh giá thực trạng quản trị rủi ro nhân sự tại CRTC trong giai đoạn 2019-2022.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các báo cáo kết quả điều hành, thống kê nhân sự, báo cáo kinh doanh của CRTC trong các năm 2019-2022; các văn bản pháp luật liên quan đến quản trị nhân sự và an ninh phi truyền thống; tài liệu nghiên cứu khoa học và các bài giảng chuyên ngành về quản trị rủi ro và an ninh con người.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông qua khảo sát bằng bảng câu hỏi với 120 nhân viên CRTC (bao gồm lãnh đạo, cán bộ quản lý và nhân viên chuyên môn), đạt tỷ lệ phản hồi 100%. Ngoài ra, thực hiện phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với các chuyên gia nhân sự và quản trị rủi ro nhằm thu thập ý kiến chuyên môn về các rủi ro và giải pháp ứng phó.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá xác suất xảy ra và mức độ tác động của các rủi ro nhân sự dựa trên thang đo 1-5; áp dụng ma trận phân loại rủi ro theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN IEC/ISO 31010:2013 để xác định các rủi ro nghiêm trọng cần ưu tiên xử lý; phân tích định tính từ phỏng vấn sâu để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng trong giai đoạn 2019-2022, đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2022-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác suất và mức độ tác động của các rủi ro nhân sự tại CRTC: Qua khảo sát 120 nhân viên, các rủi ro có xác suất xảy ra trung bình trên 50% và mức độ tác động trung bình trên 3,5 được xác định là nghiêm trọng. Cụ thể, rủi ro về sức khỏe và an toàn lao động có xác suất xảy ra 62% với mức độ tác động 4,1; rủi ro về tỷ lệ nghỉ việc đạt 58% xác suất và 3,8 mức độ tác động; rủi ro tài chính liên quan đến nhân sự có xác suất 55% và mức độ tác động 3,9; rủi ro ảnh hưởng đến danh tiếng doanh nghiệp có xác suất 53% và mức độ tác động 3,7.

  2. Thực trạng quản trị rủi ro nhân sự tại CRTC: CRTC đã xây dựng cơ cấu tổ chức quản trị rủi ro nhân sự với các phòng ban chuyên trách, áp dụng quy trình quản trị rủi ro theo tiêu chuẩn ISO 31000 và COSO. Tuy nhiên, việc nhận diện và đánh giá rủi ro còn mang tính chủ quan, chưa có hệ thống công cụ hỗ trợ hiện đại. Tỷ lệ nhân viên nghỉ việc trong giai đoạn 2019-2022 tăng khoảng 12%, chủ yếu do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và các chính sách giãn cách xã hội.

  3. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19: Đại dịch đã gây ra chuỗi 26 tháng không có doanh thu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thu nhập và tâm lý nhân viên, làm gia tăng rủi ro về sức khỏe, an toàn và tỷ lệ nghỉ việc. Các biện pháp phòng chống dịch như giãn cách, kiểm soát đi lại đã làm gián đoạn hoạt động đào tạo và phát triển nhân sự.

  4. Các bất cập và nguyên nhân: Hạn chế trong công tác quản trị rủi ro nhân sự tại CRTC bao gồm thiếu đồng bộ trong chính sách, chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả công việc toàn diện, thiếu công cụ phân tích dữ liệu nhân sự hiện đại, và chưa chú trọng đầy đủ đến yếu tố văn hóa doanh nghiệp. Nguyên nhân chủ yếu là do ảnh hưởng của môi trường kinh tế vĩ mô suy thoái, áp lực tài chính, và sự thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh doanh hàng không.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các rủi ro nhân sự tại CRTC có mức độ nghiêm trọng cao, đặc biệt là các rủi ro liên quan đến sức khỏe, an toàn lao động và tỷ lệ nghỉ việc, điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành hàng không và dịch vụ vận tải quốc tế. Việc áp dụng mô hình quản trị rủi ro liên tục của Hoàng Đình Phi giúp doanh nghiệp có quy trình chủ động nhận diện và xử lý rủi ro, tuy nhiên cần nâng cao tính hệ thống và ứng dụng công nghệ thông tin để tăng hiệu quả.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về quản trị rủi ro nhân sự trong doanh nghiệp Việt Nam, CRTC gặp nhiều thách thức đặc thù do tính chất ngành hàng không và tác động của đại dịch Covid-19. Việc thiếu hụt nhân sự chất lượng cao và áp lực tài chính làm gia tăng rủi ro về an ninh con người, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược quản trị rủi ro nhân sự toàn diện hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ xác suất xảy ra và mức độ tác động của từng loại rủi ro, bảng ma trận phân loại rủi ro theo tiêu chuẩn ISO để minh họa mức độ ưu tiên xử lý, cũng như biểu đồ đường thể hiện xu hướng tỷ lệ nghỉ việc qua các năm 2019-2022.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống quản trị rủi ro nhân sự tích hợp công nghệ số: Áp dụng phần mềm quản lý nhân sự hiện đại, tích hợp công cụ phân tích dữ liệu để nhận diện, đánh giá và theo dõi rủi ro nhân sự theo thời gian thực. Mục tiêu giảm 20% thời gian xử lý rủi ro trong vòng 12 tháng, do Ban lãnh đạo và phòng nhân sự phối hợp thực hiện.

  2. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Thiết kế chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng chuyên môn, quản lý rủi ro và an toàn lao động cho toàn bộ nhân viên, đặc biệt là đội ngũ quản lý cấp trung và cao. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân viên được đào tạo lên 90% trong 2 năm tới, do phòng đào tạo và nhân sự triển khai.

  3. Cải thiện chính sách phúc lợi và môi trường làm việc: Xây dựng chính sách phúc lợi toàn diện, chú trọng sức khỏe, an toàn và cân bằng công việc-cuộc sống nhằm giảm tỷ lệ nghỉ việc xuống dưới 10% trong 3 năm tới. Ban lãnh đạo phối hợp phòng nhân sự và y tế doanh nghiệp thực hiện.

  4. Thiết lập quy trình quản trị rủi ro nhân sự chuẩn hóa và minh bạch: Hoàn thiện quy trình nhận diện, đánh giá, xử lý và báo cáo rủi ro nhân sự theo tiêu chuẩn ISO 31000 và COSO, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm rõ ràng. Mục tiêu hoàn thành trong 6 tháng, do Ban quản lý rủi ro và phòng nhân sự chịu trách nhiệm.

  5. Tăng cường truyền thông nội bộ và xây dựng văn hóa doanh nghiệp: Thúc đẩy văn hóa doanh nghiệp tích cực, nâng cao nhận thức về quản trị rủi ro và an ninh con người thông qua các hoạt động truyền thông, hội thảo định kỳ. Mục tiêu tăng mức độ hài lòng nhân viên lên 85% trong 2 năm, do phòng truyền thông và nhân sự phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp ngành hàng không: Giúp hiểu rõ các rủi ro nhân sự đặc thù trong ngành, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro phù hợp nhằm đảm bảo an ninh con người và phát triển bền vững.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu về quản trị rủi ro và an ninh phi truyền thống: Cung cấp cơ sở lý thuyết và mô hình thực tiễn áp dụng trong doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch và biến động toàn cầu.

  3. Phòng nhân sự và quản lý nguồn nhân lực: Hướng dẫn xây dựng quy trình quản trị rủi ro nhân sự, đánh giá và xử lý các rủi ro liên quan đến sức khỏe, an toàn, năng suất lao động và tỷ lệ nghỉ việc.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức đào tạo chuyên ngành an ninh phi truyền thống: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, chương trình đào tạo và hướng dẫn thực tiễn về quản trị rủi ro nhân sự trong các doanh nghiệp trọng điểm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro nhân sự là gì và tại sao quan trọng?
    Quản trị rủi ro nhân sự là quá trình nhận diện, đánh giá và kiểm soát các rủi ro liên quan đến nguồn nhân lực nhằm đảm bảo sự an toàn, ổn định và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Nó giúp giảm thiểu tổn thất về con người và tài chính, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Các rủi ro nhân sự phổ biến trong ngành hàng không là gì?
    Bao gồm rủi ro về sức khỏe và an toàn lao động, tỷ lệ nghỉ việc cao, mất nhân tài, xung đột nội bộ, và rủi ro ảnh hưởng đến danh tiếng doanh nghiệp. Đại dịch Covid-19 cũng làm gia tăng các rủi ro này do gián đoạn hoạt động và áp lực tâm lý.

  3. Làm thế nào để đánh giá mức độ rủi ro nhân sự?
    Sử dụng thang đo xác suất xảy ra và mức độ tác động từ 1 đến 5, kết hợp ma trận phân loại rủi ro theo tiêu chuẩn ISO để xác định mức độ nghiêm trọng và ưu tiên xử lý. Ví dụ, rủi ro có xác suất trên 50% và tác động trên 3,5 được xem là nghiêm trọng.

  4. Giải pháp nào hiệu quả để giảm thiểu rủi ro nhân sự tại doanh nghiệp?
    Bao gồm xây dựng hệ thống quản trị rủi ro tích hợp công nghệ, tăng cường đào tạo, cải thiện chính sách phúc lợi, chuẩn hóa quy trình quản trị rủi ro và xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực. Các giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ và liên tục.

  5. Tại sao an ninh con người lại là trọng tâm trong quản trị rủi ro phi truyền thống?
    An ninh con người đảm bảo sự an toàn, ổn định và phát triển bền vững của cá nhân và tổ chức trước các mối đe dọa phi quân sự như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia. Trong doanh nghiệp, an ninh con người giúp duy trì nguồn lực quan trọng nhất – nhân sự – để phát triển bền vững.

Kết luận

  • Quản trị rủi ro nhân sự tại Công ty cổ phần Nhà ga quốc tế Cam Ranh trong giai đoạn 2019-2022 chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19, làm gia tăng các rủi ro về sức khỏe, an toàn và tỷ lệ nghỉ việc.
  • Áp dụng mô hình quản trị rủi ro liên tục và tiêu chuẩn ISO 31000 giúp doanh nghiệp xây dựng quy trình nhận diện, đánh giá và xử lý rủi ro hiệu quả hơn.
  • Các rủi ro nghiêm trọng nhất gồm sức khỏe và an toàn lao động, tỷ lệ nghỉ việc, rủi ro tài chính và danh tiếng doanh nghiệp, cần được ưu tiên xử lý.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về công nghệ, đào tạo, chính sách phúc lợi và văn hóa doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro nhân sự trong giai đoạn 2022-2025.
  • Kêu gọi Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan tại CRTC triển khai ngay các giải pháp đề xuất để đảm bảo an ninh con người, góp phần duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh và biến động toàn cầu.