Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò huyết mạch trong nền kinh tế, là công cụ quan trọng để quản lý kinh tế vĩ mô và thực hiện các chức năng của Nhà nước. Tại huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang, công tác quản lý NSNN có ý nghĩa đặc biệt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh và nâng cao đời sống nhân dân. Giai đoạn 2020-2022, thu ngân sách huyện Tịnh Biên liên tục đạt và vượt dự toán, tuy nhiên vẫn tồn tại nhiều hạn chế như thất thoát trong quản lý thu, chi ngân sách, tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản thấp và tiến độ giải ngân chậm. Việc xây dựng dự toán chưa sát thực tế dẫn đến khó khăn trong điều hành ngân sách. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về quản lý NSNN cấp huyện, đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách tại huyện Tịnh Biên và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý NSNN cấp huyện Tịnh Biên trong giai đoạn 2020-2022, với ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Khái niệm và bản chất NSNN: Theo Luật NSNN năm 2020, NSNN là toàn bộ các khoản thu - chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định, thể hiện các quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế xã hội.
  • Chức năng của NSNN: Bao gồm chức năng phân phối nguồn lực, chức năng giám đốc nhằm theo dõi, kiểm soát và điều tiết tài chính vĩ mô.
  • Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước: Ngân sách được tổ chức theo hệ thống từ Trung ương đến địa phương, trong đó ngân sách cấp huyện có vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội tại địa phương.
  • Quy trình quản lý ngân sách cấp huyện: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra ngân sách.
  • Các khái niệm chính: Dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, phân cấp quản lý ngân sách, chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, bao gồm:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Từ các văn bản pháp luật như Luật NSNN 2020, Nghị định, Thông tư; báo cáo quyết toán ngân sách huyện Tịnh Biên giai đoạn 2020-2022; các luận án, bài báo chuyên ngành.
  • Phương pháp thống kê mô tả: Mô tả, đánh giá tình hình thu, chi ngân sách và quản lý ngân sách tại huyện Tịnh Biên dựa trên số liệu thu thập được.
  • Phân tích, tổng hợp: Đánh giá khả năng hoàn thành dự toán ngân sách, phân tích các chỉ tiêu phản ánh thực trạng quản lý thu, chi ngân sách.
  • Phương pháp so sánh: So sánh các chỉ tiêu thu, chi ngân sách qua các năm 2020, 2021 và 2022 để phân tích sự biến động và xu hướng.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Sử dụng toàn bộ số liệu ngân sách cấp huyện trong giai đoạn nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ.
  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 3/2021 đến tháng 10/2022, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2020-2022 và đề xuất giải pháp cho các năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán ngân sách: Dự toán thu ngân sách huyện Tịnh Biên giai đoạn 2020-2022 có sự tăng trưởng ổn định, với tỷ lệ hoàn thành dự toán thu đạt khoảng 105% năm 2020 và 110% năm 2021. Tuy nhiên, dự toán chi ngân sách chưa sát với thực tế, dẫn đến khó khăn trong điều hành chi tiêu.
  2. Cơ cấu nguồn thu ngân sách: Thu ngân sách chủ yếu đến từ thuế môn bài, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và các khoản thu phí, lệ phí. Tỷ trọng thuế môn bài chiếm khoảng 30% tổng thu ngân sách huyện, phản ánh sự đóng góp lớn của các doanh nghiệp và hộ kinh doanh địa phương.
  3. Thực trạng chấp hành dự toán chi ngân sách: Chi ngân sách huyện chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên (chi cho giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng) chiếm khoảng 70% tổng chi ngân sách, trong khi chi đầu tư xây dựng cơ bản chỉ chiếm khoảng 20%, thấp hơn so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
  4. Công tác quyết toán ngân sách: Quyết toán thu ngân sách huyện đạt tỷ lệ hoàn thành trên 100% trong các năm 2020-2022, tuy nhiên quyết toán chi ngân sách còn chậm và chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
  5. Thanh tra, kiểm tra ngân sách: Công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách tại huyện Tịnh Biên còn hạn chế về quy mô và tần suất, dẫn đến một số khoản chi chưa được kiểm soát chặt chẽ, gây thất thoát ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm việc lập dự toán chưa sát với tình hình thực tế và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của huyện, dẫn đến khó khăn trong điều hành ngân sách. Cơ cấu chi ngân sách chưa hợp lý, tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản thấp làm giảm hiệu quả phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác trong tỉnh An Giang cho thấy Tịnh Biên còn nhiều điểm cần cải thiện về quản lý ngân sách, đặc biệt trong công tác quyết toán và kiểm tra ngân sách. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách cũng là một yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hoàn thành dự toán thu, chi ngân sách qua các năm, bảng phân tích cơ cấu nguồn thu và chi ngân sách, cũng như biểu đồ đường thể hiện xu hướng biến động các chỉ tiêu ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách: Đề nghị UBND huyện Tịnh Biên phối hợp chặt chẽ với các phòng ban liên quan để xây dựng dự toán thu, chi sát với tình hình thực tế và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ dự toán sát thực tế lên trên 95% trong vòng 1 năm, do UBND huyện chủ trì thực hiện.
  2. Tăng cường chi đầu tư xây dựng cơ bản: Ưu tiên phân bổ ngân sách cho các dự án hạ tầng kinh tế - xã hội, nâng tỷ trọng chi đầu tư lên ít nhất 30% tổng chi ngân sách trong 2 năm tới. Cơ quan Tài chính - Kế hoạch huyện phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai.
  3. Nâng cao hiệu quả công tác quyết toán và kiểm tra ngân sách: Tăng cường thanh tra, kiểm tra ngân sách định kỳ và đột xuất, đảm bảo 100% các khoản chi được kiểm soát chặt chẽ trong vòng 6 tháng sau khi kết thúc năm ngân sách. Phòng Tài chính - Kế hoạch và Thanh tra huyện chịu trách nhiệm.
  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý ngân sách điện tử, giúp theo dõi, giám sát thu chi ngân sách kịp thời và minh bạch. Mục tiêu hoàn thành trong vòng 1 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính tỉnh An Giang thực hiện.
  5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý ngân sách, kế toán và kiểm toán ngân sách cho cán bộ cấp huyện và xã. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn cho 80% cán bộ trong 2 năm tới, do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và xã: Giúp hiểu rõ cơ chế, quy trình quản lý ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.
  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chính sách phân bổ ngân sách phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương.
  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu ngân sách thực tế.
  4. Các tổ chức, cơ quan thanh tra, kiểm toán ngân sách: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra và giám sát công tác quản lý ngân sách tại địa phương, từ đó đề xuất các biện pháp cải thiện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý ngân sách cấp huyện bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra ngân sách. Mỗi khâu đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo ngân sách được sử dụng hiệu quả và đúng mục đích.

  2. Tại sao tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản ở huyện Tịnh Biên còn thấp?
    Nguyên nhân chủ yếu do dự toán chi chưa sát thực tế, nguồn lực hạn chế và tiến độ giải ngân chậm. Điều này ảnh hưởng đến phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội và cần được ưu tiên cải thiện.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quyết toán ngân sách?
    Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách để đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong quyết toán.

  4. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước có ý nghĩa gì đối với huyện Tịnh Biên?
    Phân cấp giúp huyện chủ động hơn trong việc quản lý nguồn thu, chi ngân sách phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời nâng cao trách nhiệm và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Các kết quả và giải pháp nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của các huyện khác trong tỉnh An Giang hoặc các địa phương có điều kiện tương tự.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và thực trạng quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện, tập trung nghiên cứu tại huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang giai đoạn 2020-2022.
  • Đã chỉ ra các thành tựu như hoàn thành dự toán thu ngân sách, đồng thời nêu rõ các hạn chế về lập dự toán, chi đầu tư xây dựng cơ bản và công tác quyết toán ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, bao gồm hoàn thiện dự toán, tăng chi đầu tư, nâng cao công tác kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kế hoạch thực hiện các giải pháp được đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Tịnh Biên.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, cán bộ tài chính và các nhà nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện để đạt hiệu quả cao nhất.