I. Tổng Quan Chi Ngân Sách Nhà Nước Quận 3 Thực Trạng 2025
Quản lý chi ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nước; phát triển kinh tế - xã hội ổn định, bền vững của bất kỳ quốc gia, lãnh thổ nào. Thành phố Hồ Chí Minh là một trong ba thành phố lớn của cả nước thực hiện tổ chức chính quyền đô thị không thí điểm. Với cơ chế mới, các khoản đầu tư công được tập trung về Thành phố quản lý, tại quận chủ yếu chỉ thực hiện quản lý các khoản chi thường xuyên ngân sách trong phạm vi quận. UBND Thành phố thay đổi phân cấp quản lý ngân sách UBND quận trở thành đơn vị dự toán ngân sách với mục tiêu tăng cường tính chủ động và linh hoạt trong quản lý chi tiêu và đáp ứng các nhu cầu của địa phương. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức cho các cơ quan, đơn vị, tổ chức quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương ở thành phố.
1.1. Vai Trò Chi Ngân Sách Nhà Nước Quận 3 Trong Bối Cảnh Đô Thị
Quận 3 tập trung chú trọng phát triển mạnh các lĩnh vực về kinh tế, dịch vụ, du lịch, kế thừa và phát huy các điểm lịch sử - văn hoá trên địa bàn quận. Trong những năm qua, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước của Quận 3 khi thực hiện chính quyền đô thị đã có những thay đổi tích cực, từ bước xây dựng kinh tế - xã hội địa phương vững mạnh và góp phần quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố. Công tác tổ chức, điều hành chi thường xuyên NSNN đã được đổi mới theo hướng đơn giản hóa các quy trình, tăng hiệu quả, đẩy mạnh tiết kiệm, chống lãng phí; từ bước nâng cao quyền tự chủ và trách nhiệm của người đứng đầu các cấp chính quyền địa phương.
1.2. Thách Thức Quản Lý Ngân Sách Quận 3 Đơn Vị Dự Toán Mới
Khi thực hiện chính quyền đô thị, Ủy ban nhân dân Quận 3 chuyển từ đơn vị cấp ngân sách sang đơn vị dự toán ngân sách. Nguồn thu ngân sách từ các khoản tăng thu giữ lại, các khoản dự toán chưa sử dụng hết cho phép chuyển nguồn được sử dụng để chi tiêu các nhu cầu trong năm sau không thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân quận (hay thường gọi là kết dư ngân sách) như trước đây . Đến năm 2021 khi chuyển sang mô hình chính quyền đô thị thì nguồn kết dư ngân sách đều chuyển về Thành phố quản lý, nguồn thu ngân sách hằng năm của Quận được giao từ nguồn ngân sách Thành phố phân bổ. Các nhu cầu chi tiêu cho hoạt động quản lý nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội trên địa bàn quận, các nhiệm vụ chi phát sinh đột xuất ngày càng đòi hỏi phải đáp ứng kịp thời, nhanh chóng.
II. 5 Vấn Đề Quản Lý Chi Tiêu Công Quận 3 Bất Cập Hiện Nay
Bên cạnh những đổi mới, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước vẫn còn tồn tại tình trạng tính dàn trải trong chi thường xuyên NSNN chưa được khắc phục, chưa hiệu quả, còn nhiều bất hợp lý. Việc thay đổi phân cấp ngân sách dẫn tới một số bộ phận quản lý ngân sách tại địa phương còn nhiều lúng túng, hạn chế trong việc tiếp cận, thực hiện tham mưu xử lý các nhiệm vụ chi. Chưa tối ưu hóa được các tiềm năng của quận và các đơn vị trực thuộc quận, dẫn tới tốn kém chi phí và mất nhiều thời gian thực hiện.
2.1. Dàn Trải Chi Ngân Sách Nguyên Nhân và Hậu Quả Tại Quận 3
Tình trạng dàn trải trong chi thường xuyên NSNN chưa được khắc phục, chưa hiệu quả, còn nhiều bất hợp lý. Khi thực hiện chính quyền đô thị, Ủy ban nhân dân Quận 3 chuyển từ đơn vị cấp ngân sách sang đơn vị dự toán ngân sách. Nguồn thu ngân sách từ các khoản tăng thu giữ lại, các khoản dự toán chưa sử dụng hết cho phép chuyển nguồn được sử dụng để chi tiêu các nhu cầu trong năm sau không thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân quận (hay thường gọi là kết dư ngân sách) như trước đây.
2.2. Thiếu Kinh Nghiệm Lúng Túng Trong Quản Lý Chi Ngân Sách
Việc thay đổi phân cấp ngân sách này cũng dẫn tới một số bộ phận quản lý ngân sách tại địa phương còn nhiều lúng túng, hạn chế trong việc tiếp cận, thực hiện tham mưu xử lý các nhiệm vụ chi. Chưa tối ưu hóa được các tiềm năng của quận và các đơn vị trực thuộc quận, dẫn tới tốn kém chi phí và mất nhiều thời gian thực hiện.
III. Top 3 Giải Pháp Nâng Cao Chi Ngân Sách Nhà Nước Quận 3
Nhằm quản lý và sử dụng các khoản chi NSNN đạt hiệu suất, hiệu quả; mang lại lợi ích cho bộ máy quản lý nhà nước và người dân trên địa bàn; khắc phục và giảm thiểu tối đa các hạn chế trong chi NSNN của cấp chính quyền địa phương nói chung và Ủy ban nhân dân Quận 3, TP. Hồ Chí Minh nói riêng là mục tiêu, nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi tất yếu trong giai đoạn hiện nay đối với hoạt động quản lý chi thường xuyên NSNN tại địa phương.
3.1. Cải Thiện Hiệu Quả Chi Tiêu Giải Pháp Từ Kinh Nghiệm Thực Tế
Luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương” của Tiến sĩ Nguyễn Chí Quang (2022), tác giả đã nguyên cứu, phân tích thực trạng hoạt động quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương giai đoạn năm 2017-2020. Để sử dụng khoản chi này đúng mục đích, tránh thất thoát lãng phí, tác giả đã đưa ra các giải pháp cho từng khâu quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện như đề xuất lược bỏ một số khâu trung gian trong việc lập dự toán, khoán chi đối với một số khoản chi thường xuyên, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các chu trình quản lý ngân sách.
3.2. Hoàn Thiện Dự Toán Bài Học Từ Huyện KRông Năng Đắk Lắk
Luận văn “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện KRông Năng, tỉnh Đắk Lắk” của Thạc sỹ Đỗ Thị Huyền (2023), Học viện Hành chính Quốc gia. Nhằm tăng cường quản lý chi thường xuyên NSNN hiệu quả, tiết kiệm hơn; tác giả đã đề xuất một số giải pháp trọng tâm như: Hoàn thiện công tác lập dự toán, đổi mới công tác quản lý chi ngân sách, chú trọng đến chất lượng công tác quyết toán và phát huy công tác thanh tra tài chính và kiểm soát chi kho bạc, đặc biệt là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tài chính.
IV. Phương Pháp Quản Lý Chi Ngân Sách Kết Quả Đầu Ra và Đổi Mới
Luận án “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách Nhà nước tỉnh Hà Tĩnh” của Tiến sĩ Bùi Thị Quỳnh Thơ (2013), tác giả đã phân tích hai nội dung: chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Trần Văn Lâm (2009), Học viện Tài chính với Luận án Tiến sỹ kinh tế “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách Nhà nước nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”, công trình nghiên cứu đã đề ra được những vấn đề lý luận chung về quản lý chi NSNN và quản lý chi NSNN gắn với việc phát triển KTXH; khẳng định mục tiêu của quản lý chi NSNN là phải đảm bảo về quản lý chặt chẽ các khoản chi, các khoản chi NSNN đều đúng pháp luật và phải được kiểm soát chặt chẽ.
4.1. Quản Lý Theo Kết Quả Kinh Nghiệm Ứng Dụng Ở Hà Tĩnh
Tại công trình nghiên cứu, tác giả cũng đã khẳng định hiệu quả của công tác quản lý chi NSNN khó đo được bằng các tiêu chí định lượng, nếu hiệu quả chi NSNN so sánh kết quả với số tiền mà Nhà nước bỏ ra cho công việc nào thì hiệu quả công tác quản lý chi NSNN được thể hiện bằng việc so sánh giữa kết quả công tác quản lý chi NSNN thu được với số chi phí mà NN đã chi cho công tác quản lý chi NSNN.
4.2. Kế Hoạch Trung Hạn Ưu và Khuyết Điểm Quản Lý Chi Ngân Sách
Công trình nghiên cứu cũng đã đánh giá ưu, khuyết điểm của phương thức quản lý chi NSNN theo kế hoạch trung hạn gắn với kết quả đầu ra so với phương thức quản lý hiện nay là chi NSNN truyền thống dựa trên kết quả đầu vào. Luận án đã đề xuất 06 giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN và 05 điều kiện để thực hiện.
V. Chính Quyền Đô Thị Mô Hình Quản Lý Ngân Sách Hiệu Quả Nhất
Với nghiên cứu mô hình “Quản lý tài chính ngân sách đối với chính quyền đô thị” của tác giả TS. Lê Thị Thanh Huyền và ThS. Nguyễn Thị Lê Thu (2017). Trong đề tài, các tác giả đã đề xuất mô hình quản lý NSNN khi thực hiện chính quyền địa phương với 07 nội dung gồm: (i) cơ chế huy động hiệu quả nguồn lực tài chính; (ii) nâng cao tính tự chủ của chính quyền các đô thị trong việc quyết định các khoản thu gắn với dịch vụ công được cung cấp; (iii) thay đổi phương thức phân chia nguồn thu giữa TW và địa phương.
5.1. Tự Chủ Tài Chính Quyền Quyết Định Thu Ngân Sách Tại Đô Thị
Nâng cao tính tự chủ của chính quyền các đô thị trong việc quyết định các khoản thu gắn với dịch vụ công được cung cấp; (iii) thay đổi phương thức phân chia nguồn thu giữa TW và địa phương; (iv) phân chia cụ thể nhiệm vụ chi giữa NSTW, NSĐP và ngân sách đô thị, tránh sự chồng chéo.
5.2. Chính Sách Chi Tiêu Linh Hoạt và Quản Lý Theo Kết Quả Đầu Ra
Xây dựng chính sách chi linh hoạt hơn, cụ thể là việc thực hiện cơ chế quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra; (vi) xem xét nâng mức bội chi cho các Thành phố có nguồn thu và tiềm lực phát triển KTXH để đáp ứng được các nguồn lực cho đầu tư phát triển; (vii) khuyến khích áp dụng các hình thức đầu tư hợp tác công tư.
VI. Phân Cấp Ngân Sách Bất Cập và Rào Cản Sau 2 Năm Thực Hiện
Với nghiên cứu “Phân cấp quản lý Ngân sách nhìn từ thực tiễn xây dựng mô hình chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh” của Thạc sỹ Mai Thị Kim Oanh và Thạc sỹ Nguyễn Thị Phương Oanh (2024), Học viện Cán bộ Thành phố đã công bố. Tại đề tài được công bố các tác giả đã nêu được 04 kết quả đạt được trong quá trình phân cấp quản lý ngân sách sau hơn 02 năm thực hiện chính quyền đô thị tại TP.HCM đó là: (i) các nội dung quản lý thực hiện theo đúng kế hoạch tài chính 05 năm giai đoạn 2021 - 2025 để triển khai thực hiện các mục tiêu phát triển KTXH.
6.1. Thiếu Hướng Dẫn Rào Cản Pháp Lý Cho Kế Toán Ngân Sách
Các hệ thống pháp luật chưa được hướng dẫn, cập nhât kịp thời đối với các Thành phố khi thực hiện chính quyền đô thị như đối với kế toán, quyết toán ngân sách khi không còn là 01 cấp ngân sách thì việc áp dụng các quy định hiện hành về hướng dẫn chế độ kế toán ngân sách xã theo Thông tư số 70/2019/TT-BTC ngày 03/10/2019 của Bộ trưởng Bộ Tài chính không còn phù hợp và hiện nay cũng chưa có hướng dẫn cụ thể.
6.2. Không Dự Phòng Khó Khăn Giải Quyết Ngân Sách Cấp Bách
Hằng năm các kỳ họp của HĐND Thành phố tương đối ít (ít nhất 02 lần), vì vậy việc giải quyết các yêu cầu cấp bách về ngân sách Phường, Quận sẽ chậm, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phản ứng linh hoạt của chính quyền Quận, Phường trong điều hành nhiệm vụ KTXH, hơn nữa UBND Quận, Phường cũng không còn nguồn dự phòng, kết dư, chi khác.
