Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam, kỹ năng nói giữ vai trò then chốt trong giao tiếp và hội nhập quốc tế. Tại Đại học Thương mại, mặc dù đã có nhiều cải tiến về tài liệu và hoạt động bổ trợ, phương pháp giảng dạy vẫn chủ yếu theo hướng truyền thụ kiến thức một chiều, khiến sinh viên thiếu hứng thú và tự tin khi tham gia các bài học nói. Khoảng 60% sinh viên cho rằng vốn từ vựng hạn chế là nguyên nhân chính gây khó khăn trong giao tiếp, bên cạnh đó, 55% cảm thấy e ngại và 52,5% gặp khó khăn về ngữ pháp khi nói. Những vấn đề này dẫn đến sự thiếu động lực và tham gia không tích cực trong các tiết học nói.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của việc áp dụng các hoạt động giải quyết vấn đề trong việc nâng cao kỹ năng nói cho sinh viên năm thứ hai chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Thương mại. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ đầu năm học 2014-2015 với 40 sinh viên tham gia, sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động kéo dài 6 tuần. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tác động tích cực của hoạt động giải quyết vấn đề đối với kỹ năng nói và động lực học tập, từ đó góp phần cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nói và hoạt động giải quyết vấn đề trong giảng dạy ngoại ngữ. Theo Chaney (1998), nói là quá trình xây dựng và chia sẻ ý nghĩa thông qua biểu tượng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ trong nhiều ngữ cảnh khác nhau. Harmer (2001) nhấn mạnh nguyên tắc giảng dạy nói bao gồm việc tạo động lực, cho phép học sinh nói về chủ đề họ quan tâm, cung cấp phản hồi phù hợp và kết hợp kỹ năng nghe, đọc.

Về hoạt động giải quyết vấn đề, Mayer và Wittrock (2006) định nghĩa đây là quá trình nhận thức nhằm đạt mục tiêu khi không có phương pháp giải quyết rõ ràng. Các hoạt động này khuyến khích học sinh thảo luận, phân tích và đưa ra giải pháp chung, từ đó tăng cường khả năng giao tiếp và tư duy phản biện. Các loại hoạt động bao gồm: liên kết, phân loại, xếp hạng, lập kế hoạch, với mục tiêu phát triển kỹ năng nói thông qua tương tác nhóm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động với 40 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Thương mại, trình độ tiếng Anh ở mức tiền trung cấp. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, phù hợp với mục tiêu cải tiến thực tiễn giảng dạy.

Dữ liệu được thu thập qua bốn công cụ chính: bài kiểm tra nói trước và sau can thiệp (pre-test và post-test), bảng quan sát động lực học tập, bảng câu hỏi khảo sát thái độ trước và sau khi áp dụng hoạt động giải quyết vấn đề, cùng nhật ký học tập của sinh viên. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS để thực hiện kiểm định t-test cặp nhằm so sánh điểm số trước và sau can thiệp, đồng thời phân tích thống kê mô tả các câu trả lời khảo sát và quan sát.

Quy trình nghiên cứu gồm: tuần 1 thực hiện pre-test và khảo sát ban đầu; tuần 2-5 triển khai các hoạt động giải quyết vấn đề trong 4 tiết học nói; tuần 6 thực hiện post-test và khảo sát sau can thiệp. Bảng quan sát được sử dụng xuyên suốt để đánh giá mức độ tham gia và động lực của sinh viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải thiện kỹ năng nói: Điểm trung bình bài kiểm tra nói tăng từ 7,41 (pre-test) lên 8,06 (post-test) trên thang điểm 10, với giá trị t = -5,799 và p < 0,001, cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Khoảng 60% sinh viên đạt điểm từ 8 trở lên sau can thiệp, tăng đáng kể so với trước đó.

  2. Tăng động lực và sự tham gia: Quan sát trong 4 tuần cho thấy điểm động lực của sinh viên tăng từ khoảng 25 lên gần 38 trên thang 40, tương đương mức tăng từ 62,5% lên 95%. Khoảng 85-90% sinh viên thể hiện sự hứng thú và thoải mái khi tham gia các hoạt động giải quyết vấn đề.

  3. Thái độ tích cực: 72% sinh viên cảm thấy động lực học tập tăng lên nhờ các hoạt động này; 87% nhận thấy các hoạt động tạo nhu cầu giao tiếp thực tế; 60% cho rằng họ có cơ hội nói tiếng Anh lâu hơn trong lớp.

  4. Khả năng ra quyết định và tư duy phản biện: 82,5% sinh viên đồng ý rằng kỹ năng ra quyết định được cải thiện thông qua các hoạt động giải quyết vấn đề.

Thảo luận kết quả

Sự cải thiện rõ rệt về điểm số nói sau can thiệp phản ánh hiệu quả của việc áp dụng hoạt động giải quyết vấn đề trong việc tạo môi trường giao tiếp thực tiễn, giúp sinh viên luyện tập và phát triển kỹ năng nói. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại Thái Lan và Indonesia, khẳng định tính khả thi và hiệu quả của phương pháp này trong bối cảnh giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam.

Việc tăng động lực và sự tham gia được giải thích bởi tính chất tương tác, thách thức và hợp tác trong các hoạt động, giúp sinh viên vượt qua sự e ngại và tăng cường tự tin. Biểu đồ so sánh điểm động lực qua các tuần minh họa rõ xu hướng tích cực này.

Tuy nhiên, một số sinh viên vẫn còn bỡ ngỡ và cần thời gian làm quen, cho thấy việc áp dụng cần có lộ trình phù hợp và sự hướng dẫn tận tình từ giáo viên. Ngoài ra, việc kết hợp phản hồi kịp thời và đa dạng hóa hoạt động sẽ giúp duy trì sự hứng thú lâu dài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng hoạt động giải quyết vấn đề trong giảng dạy nói: Giáo viên nên tích hợp các hoạt động như xếp hạng, phân loại, lập kế hoạch vào bài giảng để tạo môi trường học tập tương tác và thực tiễn, nhằm nâng cao kỹ năng nói và tư duy phản biện của sinh viên trong vòng 1 học kỳ.

  2. Đào tạo giáo viên về kỹ thuật tổ chức hoạt động nhóm: Tổ chức các khóa bồi dưỡng giúp giáo viên nắm vững quy trình hình thành nhóm, xử lý xung đột và thúc đẩy sự hợp tác hiệu quả, đảm bảo các nhóm làm việc đạt hiệu quả cao trong 3 tháng đầu năm học.

  3. Phát triển ngân hàng bài tập giải quyết vấn đề phù hợp với chuyên ngành: Xây dựng bộ tài liệu bài tập đa dạng, liên quan đến lĩnh vực kinh doanh và thương mại, giúp sinh viên vừa học tiếng Anh vừa nâng cao kiến thức chuyên môn, hoàn thành trong vòng 6 tháng.

  4. Khuyến khích sinh viên ghi nhật ký học tập: Hướng dẫn sinh viên ghi lại quá trình học tập và cảm nhận cá nhân để tăng cường tự nhận thức và động lực học tập, áp dụng liên tục trong suốt năm học.

  5. Đánh giá và phản hồi thường xuyên: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ kết hợp phản hồi cá nhân nhằm theo dõi tiến bộ và điều chỉnh phương pháp giảng dạy kịp thời, thực hiện mỗi học kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học và cao đẳng: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy nói hiệu quả, giúp giáo viên đổi mới hoạt động lớp học, tăng cường tương tác và nâng cao chất lượng giảng dạy.

  2. Sinh viên chuyên ngành sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu rõ về ứng dụng hoạt động giải quyết vấn đề trong giảng dạy kỹ năng nói, từ đó áp dụng vào thực tiễn giảng dạy tương lai.

  3. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ xây dựng chương trình đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chương trình học tập tích hợp các hoạt động tương tác, nâng cao hiệu quả đào tạo ngoại ngữ.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực phương pháp giảng dạy ngoại ngữ: Nghiên cứu bổ sung dữ liệu thực nghiệm về tác động của hoạt động giải quyết vấn đề, mở rộng hiểu biết về các phương pháp giảng dạy giao tiếp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giải quyết vấn đề là gì và tại sao lại hiệu quả trong dạy nói?
    Hoạt động giải quyết vấn đề là các bài tập nhóm giúp học sinh thảo luận, phân tích và đưa ra giải pháp cho một tình huống cụ thể. Phương pháp này kích thích tư duy phản biện, tăng cường tương tác và tạo môi trường giao tiếp thực tế, từ đó nâng cao kỹ năng nói.

  2. Làm thế nào để đánh giá sự tiến bộ của sinh viên trong kỹ năng nói?
    Sử dụng bài kiểm tra nói với các tiêu chí như phát âm, ngữ pháp, từ vựng, lưu loát và hiểu biết, kết hợp đánh giá trước và sau can thiệp để so sánh kết quả, đồng thời thu thập phản hồi từ sinh viên qua bảng câu hỏi và nhật ký học tập.

  3. Hoạt động giải quyết vấn đề có phù hợp với tất cả trình độ sinh viên không?
    Phương pháp này phù hợp với nhiều trình độ nhưng cần điều chỉnh độ khó và hướng dẫn phù hợp để đảm bảo sinh viên không bị quá tải hoặc chán nản, đặc biệt với những người mới bắt đầu.

  4. Làm sao để giáo viên tổ chức hoạt động giải quyết vấn đề hiệu quả trong lớp?
    Giáo viên cần chuẩn bị kỹ lưỡng nội dung bài tập, phân nhóm hợp lý, hướng dẫn rõ ràng các bước thực hiện, đồng thời theo dõi và hỗ trợ kịp thời để duy trì sự tham gia tích cực của sinh viên.

  5. Hoạt động giải quyết vấn đề ảnh hưởng thế nào đến động lực học tập của sinh viên?
    Nghiên cứu cho thấy hoạt động này làm tăng sự hứng thú, tự tin và mong muốn giao tiếp của sinh viên, giúp họ cảm thấy thoải mái và chủ động hơn trong việc học nói tiếng Anh.

Kết luận

  • Việc áp dụng hoạt động giải quyết vấn đề đã giúp sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Thương mại cải thiện đáng kể kỹ năng nói, với điểm số trung bình tăng từ 7,41 lên 8,06 sau 4 tuần can thiệp.
  • Hoạt động này thúc đẩy sự tham gia tích cực và tăng động lực học tập của sinh viên, với hơn 85% thể hiện thái độ hứng thú và thoải mái khi tham gia.
  • Sinh viên không chỉ nâng cao kỹ năng giao tiếp mà còn phát triển khả năng tư duy phản biện và ra quyết định thông qua các hoạt động nhóm.
  • Nghiên cứu khuyến nghị mở rộng áp dụng phương pháp này trong giảng dạy tiếng Anh tại các trường đại học, đồng thời đào tạo giáo viên và phát triển tài liệu phù hợp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm xây dựng ngân hàng bài tập, tổ chức đào tạo giáo viên và triển khai nghiên cứu mở rộng với quy mô lớn hơn nhằm củng cố và phát triển kết quả đạt được.

Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét tích hợp hoạt động giải quyết vấn đề vào chương trình giảng dạy để nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng nói tiếng Anh cho sinh viên.