Nâng cao hiệu quả kiểm toán ngân sách nhà nước và thuế xuất nhập khẩu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Nói cách khác, NSNN thể hiện khía cạnh pháp lý; các hoạt động thu, chi của NSNN được tiến hành trên cơ sở những luật lệ nhất định và cụ thể hoá quyền lực của Nhà nước được thực hiện theo Hiến pháp, luật và các văn bản quy phạm pháp luật khác do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Bản chất của quản lý ngân sách nhà nước là sự vận động của các luồng tiền thu vào hay chi ra giữa một bên chủ thể là nhà nước với bên kia là các chủ thể khác trong nền kinh tế.

Hệ thống NSNN được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai, minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý, gắn quyền hạn với trách nhiệm. Quốc hội quyết định dự toán NSNN, phân bổ ngân sách trung ương, phê chuẩn quyết toán NSNN. Điều 4 Luật NSNN chỉ rõ “NSNN gồm ngân sách trung ương và NSĐP. NSĐP bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có HĐND và UBND”. Việc phân cấp quản lý NSNN xác định rõ phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của chính quyền Nhà nước các cấp trong việc quản lý, điều hành thực hiện nhiệm vụ thu chi của ngân sách.

Quy trình kiểm toán thuế xuất nhập khẩu được áp dụng trong quy trình kiểm toán ngân sách Bộ, ngành vẫn còn chung chung, chưa cụ thể, nhiều khi còn chưa phù hợp với thực tế công tác kiểm toán. Cần xây dựng một quy trình kiểm toán chi tiết và phù hợp hơn, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và đảm bảo hiệu quả kiểm toán. Việc cải tiến quy trình phải dựa trên các tiêu chuẩn kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập quốc tế.

Việc quản lý thuế xuất nhập khẩu đối mặt với nhiều rủi ro kiểm toán, bao gồm gian lận, thất thoát ngân sách, và các hành vi vi phạm pháp luật. Gian lận thuế có thể xảy ra dưới nhiều hình thức, từ khai sai giá trị hàng hóa đến trốn thuế thông qua các giao dịch phức tạp. Các biện pháp phòng chống tham nhũng trong quản lý ngân sách và tăng cường kiểm tra sau thông quan cần được triển khai mạnh mẽ.

Số hóa quy trình kiểm toán giúp tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của công tác kiểm toán. Việc sử dụng các phần mềm và ứng dụng chuyên dụng cho phép kiểm toán viên truy cập và phân tích dữ liệu kiểm toán một cách nhanh chóng và dễ dàng hơn. Đồng thời, công nghệ trong kiểm toán còn giúp giảm thiểu rủi ro sai sót và gian lận trong quá trình kiểm toán.

Phân tích dữ liệu kiểm toán là một công cụ mạnh mẽ để phát hiện các dấu hiệu gian lận thuế tiềm ẩn. Bằng cách sử dụng các kỹ thuật phân tích dữ liệu tiên tiến, kiểm toán viên có thể xác định các giao dịch bất thường, các mô hình gian lận, và các rủi ro khác. Việc này đòi hỏi kiểm toán viên phải có kỹ năng về phân tích dữ liệu, cũng như kiến thức chuyên sâu về chính sách thuế và thương mại điện tử.

Để thực hiện tốt công tác kiểm toán thuế, cần nâng cao năng lực cho kiểm toán viên. Điều này bao gồm việc đào tạo về các kỹ năng kiểm toán hiện đại, phân tích dữ liệu, và kiến thức về thương mại điện tử và hải quan điện tử. Ngoài ra, cần tạo điều kiện cho kiểm toán viên tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên sâu để cập nhật kiến thức và kỹ năng mới.

Việc hoàn thiện Luật Kiểm Toán là cần thiết để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động kiểm toán ngân sách. Luật cần quy định rõ về quyền hạn và trách nhiệm của Cơ quan Kiểm Toán Nhà Nước, cũng như các chế tài đối với các hành vi vi phạm pháp luật. Đồng thời, cần đảm bảo sự độc lập của Cơ quan Kiểm Toán Nhà Nước để đảm bảo tính khách quan và công bằng trong công tác kiểm toán.

Phân tích các cuộc kiểm toán thuế thành công giúp rút ra những bài học kinh nghiệm quý giá. Chẳng hạn, việc áp dụng phương pháp phân tích dữ liệu đã giúp phát hiện ra một vụ gian lận thuế lớn trong lĩnh vực thương mại điện tử. Hoặc việc tăng cường kiểm tra sau thông quan đã giúp giảm thiểu tình trạng buôn lậu và trốn thuế.

Việc đánh giá hiệu quả hoạt động kiểm toán đến thu ngân sách là rất quan trọng để chứng minh giá trị của công tác kiểm toán. Cần xây dựng các chỉ số đánh giá hiệu quả hoạt động kiểm toán, chẳng hạn như số tiền thu hồi từ các vụ gian lận thuế, hoặc mức độ cải thiện trong việc tuân thủ pháp luật thuế.

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể được sử dụng để phân tích rủi ro kiểm toán một cách tự động và hiệu quả. AI có thể phân tích hàng triệu giao dịch và phát hiện ra các dấu hiệu bất thường mà con người có thể bỏ qua. Điều này giúp kiểm toán viên tập trung vào các lĩnh vực có rủi ro cao nhất.

Blockchain có thể được sử dụng để tạo ra một hệ thống ngân sách minh bạch và không thể giả mạo. Tất cả các giao dịch ngân sách đều được ghi lại trên blockchain, và không ai có thể thay đổi hoặc xóa bỏ chúng. Điều này giúp tăng cường sự tin tưởng của công chúng vào quản lý ngân sách nhà nước.