I. Vị trí vai trò của Quốc hội trong cơ chế tổ chức quyền lực Nhà nước
Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất trong hệ thống chính trị của Việt Nam, có vai trò quyết định trong việc thực hiện quyền lực nhà nước. Chức năng lập pháp của Quốc hội không chỉ đơn thuần là việc ban hành luật mà còn bao gồm việc giám sát các hoạt động của chính phủ để đảm bảo tính hợp hiến và hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật. Điều này cho thấy mối quan hệ lập pháp và giám sát không thể tách rời, mà cần được hiểu như hai mặt của một vấn đề. Quốc hội cần phải thực hiện quyền lực nhà nước một cách đồng bộ, trong đó giám sát hành chính là một phần không thể thiếu để bảo vệ quyền lợi của nhân dân. Theo đó, vai trò của Quốc hội trong việc xây dựng và hoàn thiện luật pháp là rất quan trọng, bởi vì một hệ thống pháp luật vững mạnh sẽ tạo nền tảng cho sự phát triển của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
1.1. Lập pháp chức năng cổ điển của Quốc hội
Chức năng lập pháp được coi là chức năng cổ điển và cơ bản nhất của Quốc hội. Đây là nơi thể hiện ý chí của nhân dân thông qua việc ban hành các văn bản pháp luật. Quy trình lập pháp tại Việt Nam bao gồm nhiều bước từ việc soạn thảo, thẩm tra, đến thông qua luật. Quốc hội không chỉ là cơ quan ban hành luật mà còn phải chịu trách nhiệm giám sát việc thực hiện các văn bản pháp luật này. Việc thực hiện chức năng lập pháp cần được tiến hành một cách minh bạch và có sự tham gia của các tổ chức xã hội, nhằm tăng cường tính dân chủ và sự đồng thuận trong xã hội. Điều này cũng góp phần nâng cao chất lượng công tác lập pháp, đảm bảo rằng các quy định pháp luật đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng của người dân.
II. Giám sát từ một chức năng bảo đảm của lập pháp trở thành chức năng chính yếu của Quốc hội
Chức năng giám sát của Quốc hội đã phát triển từ một chức năng phụ thuộc vào chức năng lập pháp trở thành một chức năng chính yếu trong bối cảnh hiện nay. Giám sát hành chính không chỉ giúp đảm bảo tính hợp pháp của các quyết định của chính phủ mà còn là công cụ để Quốc hội thực hiện quyền lực của mình. Các báo cáo giám sát, nhất là báo cáo giám sát về việc thực hiện các chính sách công, đã trở thành một phần quan trọng trong hoạt động của Quốc hội. Điều này cho thấy sự cần thiết phải đổi mới nhận thức về mối quan hệ lập pháp và giám sát, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Quốc hội cần phải có những cơ chế giám sát hiệu quả hơn, bao gồm cả việc tổ chức các phiên chất vấn và thảo luận công khai để đảm bảo rằng các quyết định của chính phủ luôn được kiểm tra và đánh giá một cách nghiêm túc.
2.1. Giám sát ra đời như là một chức năng bảo đảm của lập pháp
Chức năng giám sát được hình thành như một phần không thể thiếu trong quy trình lập pháp. Quốc hội không chỉ có trách nhiệm xây dựng luật mà còn phải đảm bảo rằng các luật đó được thực thi một cách hiệu quả. Nguyên tắc phân quyền trong tổ chức quyền lực nhà nước yêu cầu rằng mỗi nhánh quyền lực cần phải kiểm soát lẫn nhau để tránh lạm quyền. Do đó, chức năng giám sát của Quốc hội không chỉ đơn thuần là việc kiểm tra mà còn là việc đảm bảo rằng các quyền lợi của người dân được bảo vệ. Quốc hội cần phải thực hiện chức năng giám sát này một cách thường xuyên và có hệ thống, từ đó tạo ra một cơ chế kiểm soát hiệu quả đối với các hoạt động của chính phủ.
III. Thực trạng mối quan hệ giữa chức năng lập pháp và chức năng giám sát của Quốc hội trong cơ chế mới
Trong bối cảnh đổi mới từ năm 1986 đến nay, mối quan hệ giữa chức năng lập pháp và chức năng giám sát của Quốc hội đã có những thay đổi đáng kể. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng mối quan hệ này vẫn chưa được thực hiện một cách hiệu quả. Quốc hội vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện chức năng giám sát, đặc biệt là trong việc kiểm tra các hoạt động của chính phủ. Việc thay đổi nhận thức cũ về chức năng giám sát là cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Quốc hội cần phải xác định rõ ràng vai trò của mình trong việc thực hiện quyền lực nhà nước, từ đó tạo ra một cơ chế giám sát mạnh mẽ hơn. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng hoạt động lập pháp mà còn đảm bảo rằng các quyết định của chính phủ luôn được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật.
3.1. Yêu cầu đặt ra đối với chức năng lập pháp và giám sát của Quốc hội trong thời kỳ đổi mới
Yêu cầu đặt ra đối với chức năng lập pháp và chức năng giám sát của Quốc hội trong thời kỳ đổi mới là rất lớn. Quốc hội cần phải nâng cao chất lượng công tác lập pháp, đảm bảo rằng các văn bản pháp luật được ban hành đáp ứng nhu cầu thực tiễn của xã hội. Đồng thời, chức năng giám sát cũng cần phải được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả hơn. Việc thực hiện các phiên chất vấn, tổ chức các cuộc họp công khai để thảo luận về các vấn đề nóng bỏng trong xã hội sẽ giúp Quốc hội tăng cường vai trò giám sát của mình. Điều này không chỉ đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động của chính phủ mà còn giúp nâng cao uy tín của Quốc hội trong mắt nhân dân.
