Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành y tế ngày càng chịu nhiều áp lực, căng thẳng nghề nghiệp của nhân viên y tế đã trở thành vấn đề nổi bật toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2008, nhân viên y tế là nhóm lao động có nguy cơ căng thẳng cao hơn nhiều so với các ngành nghề khác. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy tỷ lệ nhân viên y tế bị căng thẳng tâm lý dao động từ 42,9% đến hơn 70% tùy theo địa bàn và nhóm đối tượng. Tại Việt Nam, khảo sát tại một khoa hồi sức cấp cứu cho thấy gần 23% nhân viên y tế có điểm stress ở mức cao, 42% ở mức trung bình. Căng thẳng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của nhân viên mà còn làm giảm sự gắn kết với công việc, dẫn đến tình trạng nghỉ việc, giảm chất lượng chăm sóc bệnh nhân và tăng chi phí cho bệnh viện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ mối quan hệ giữa căng thẳng và sự gắn kết công việc của nhân viên y tế, đồng thời xác định vai trò trung gian của sự hài lòng trong công việc và nguy cơ trầm cảm. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Quân y 103, Hà Nội, với đối tượng là 263 điều dưỡng viên, trong khoảng thời gian năm 2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp giảm thiểu căng thẳng và tăng cường sự gắn kết công việc, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nhân viên y tế và chất lượng dịch vụ y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình tương tác về stress của Lazarus và Folkman (1984), nhấn mạnh vai trò của nhận thức và đánh giá cá nhân trong quá trình ứng phó với các tác nhân gây căng thẳng. Theo đó, căng thẳng là trạng thái cảm xúc tiêu cực phát sinh khi yêu cầu công việc vượt quá khả năng ứng phó của cá nhân. Mô hình này cho phép phân tích các yếu tố gây căng thẳng trong môi trường làm việc của nhân viên y tế như khối lượng công việc, mối quan hệ với đồng nghiệp, áp lực từ người giám sát, và các yếu tố liên quan đến bệnh nhân.

Về gắn kết công việc, nghiên cứu sử dụng thang đo Utrecht Work Engagement Scale (UWES) của Schaufeli và cộng sự (2002), định nghĩa gắn kết công việc là trạng thái tích cực, bền vững và có động lực, bao gồm ba khía cạnh chính: sức mạnh dành cho công việc, sự cống hiến và sự say mê. Khung lý thuyết này giúp đánh giá mức độ gắn kết của nhân viên y tế với công việc, từ đó phân tích mối quan hệ với căng thẳng nghề nghiệp.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: căng thẳng trong công việc, gắn kết công việc, nhân viên y tế, sự hài lòng trong công việc và nguy cơ trầm cảm. Nghiên cứu cũng xem xét vai trò trung gian của sự hài lòng và nguy cơ trầm cảm trong mối quan hệ giữa căng thẳng và gắn kết công việc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích tài liệu, điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Dữ liệu định lượng được thu thập từ 263 điều dưỡng viên tại Bệnh viện Quân y 103, với tỷ lệ thu hồi phiếu đạt 87,7%. Cỡ mẫu được chọn dựa trên tiêu chuẩn thống kê nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Bảng hỏi bao gồm thang đo căng thẳng mở rộng ở điều dưỡng (Expanded Nursing Stress Scale - ENSS) với 57 mục, đánh giá 9 khía cạnh căng thẳng cụ thể, và thang đo gắn kết công việc UWES với 17 mục. Ngoài ra, các thang đo về sự hài lòng trong công việc và nguy cơ trầm cảm cũng được áp dụng để phân tích vai trò trung gian.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 23, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, kiểm định tương quan Pearson và mô hình hồi quy tuyến tính đa biến. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2021, bao gồm giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng căng thẳng của nhân viên y tế: Kết quả cho thấy mức độ căng thẳng trung bình của điều dưỡng viên là khoảng 3,2 trên thang điểm 5, trong đó các khía cạnh như đối mặt với cái chết của bệnh nhân (điểm trung bình 3,5), xung đột với bác sĩ (3,3) và khối lượng công việc (3,4) là những nguồn căng thẳng chính. Tỷ lệ điều dưỡng có mức căng thẳng cao chiếm khoảng 45,2%, mức trung bình chiếm 42,8%.

  2. Thực trạng gắn kết công việc: Điểm trung bình gắn kết công việc của nhân viên y tế là 4,1 trên thang điểm 5, với các yếu tố sức mạnh (4,0), cống hiến (4,2) và say mê (4,1). Khoảng 18,35% điều dưỡng có ý định rời bỏ công việc, phản ánh mức độ gắn kết chưa cao.

  3. Mối quan hệ giữa căng thẳng và gắn kết công việc: Kiểm định tương quan Pearson cho thấy có mối quan hệ nghịch đáng kể giữa mức độ căng thẳng và sự gắn kết công việc (r = -0,56, p < 0,01). Mô hình hồi quy tuyến tính cho thấy căng thẳng trong công việc giải thích khoảng 31% biến thiên của sự gắn kết công việc.

  4. Vai trò trung gian của sự hài lòng và nguy cơ trầm cảm: Phân tích mô hình trung gian cho thấy sự hài lòng trong công việc và nguy cơ trầm cảm đóng vai trò trung gian quan trọng, làm giảm tác động tiêu cực của căng thẳng lên sự gắn kết công việc. Cụ thể, sự hài lòng trong công việc làm trung gian khoảng 40% ảnh hưởng của căng thẳng đến gắn kết, trong khi nguy cơ trầm cảm làm trung gian khoảng 25%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của mối quan hệ nghịch giữa căng thẳng và gắn kết công việc có thể giải thích bởi áp lực công việc cao, môi trường làm việc phức tạp và các yếu tố tâm lý tiêu cực ảnh hưởng đến tinh thần và động lực làm việc của nhân viên y tế. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, khẳng định rằng căng thẳng nghề nghiệp làm giảm sự cam kết và nhiệt huyết trong công việc.

Việc phát hiện vai trò trung gian của sự hài lòng và nguy cơ trầm cảm cho thấy cần chú trọng đến việc cải thiện điều kiện làm việc, hỗ trợ tâm lý và nâng cao sự hài lòng để duy trì sự gắn kết. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm căng thẳng và gắn kết, bảng hồi quy mô hình trung gian, giúp minh họa rõ ràng mối quan hệ và tác động các biến trung gian.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hỗ trợ tâm lý cho nhân viên y tế: Thiết lập các chương trình tư vấn, hỗ trợ tâm lý định kỳ nhằm giảm thiểu nguy cơ trầm cảm và căng thẳng, nâng cao sự hài lòng trong công việc. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với chuyên gia tâm lý thực hiện.

  2. Cải thiện môi trường làm việc: Giảm tải khối lượng công việc, cải tiến quy trình làm việc và tăng cường sự hỗ trợ từ cấp trên và đồng nghiệp để giảm áp lực công việc. Mục tiêu giảm 15% điểm căng thẳng trong vòng 1 năm, do ban lãnh đạo bệnh viện chủ trì.

  3. Đào tạo kỹ năng quản lý căng thẳng: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng quản lý stress, nâng cao năng lực ứng phó và thích nghi cho nhân viên y tế. Thời gian triển khai 3 tháng, do khoa đào tạo phối hợp với chuyên gia tâm lý thực hiện.

  4. Xây dựng chính sách khen thưởng và động viên: Tăng cường chính sách khen thưởng, tạo động lực và nâng cao sự gắn kết thông qua các hình thức công nhận thành tích và hỗ trợ phát triển nghề nghiệp. Thực hiện liên tục, do phòng nhân sự và ban lãnh đạo bệnh viện đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nắm bắt được các yếu tố gây căng thẳng và cách tăng cường gắn kết công việc, từ đó nâng cao hiệu quả công việc và sức khỏe tâm thần.

  2. Quản lý bệnh viện và nhà quản trị y tế: Áp dụng các giải pháp quản lý nhân sự hiệu quả, giảm thiểu tình trạng nghỉ việc và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  3. Chuyên gia tâm lý và tư vấn sức khỏe nghề nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để phát triển các chương trình hỗ trợ tâm lý phù hợp với đặc thù ngành y tế.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tâm lý học, quản trị nhân lực: Tham khảo cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Căng thẳng nghề nghiệp ảnh hưởng thế nào đến nhân viên y tế?
    Căng thẳng làm giảm sức khỏe tâm thần, tăng nguy cơ trầm cảm, giảm sự hài lòng và gắn kết với công việc, dẫn đến hiệu quả công việc kém và tăng tỷ lệ nghỉ việc.

  2. Mối quan hệ giữa căng thẳng và gắn kết công việc là gì?
    Nghiên cứu cho thấy mối quan hệ nghịch, tức là căng thẳng càng cao thì sự gắn kết công việc càng thấp, ảnh hưởng tiêu cực đến động lực và hiệu quả làm việc.

  3. Vai trò của sự hài lòng trong công việc trong mối quan hệ này?
    Sự hài lòng làm trung gian giảm tác động tiêu cực của căng thẳng lên gắn kết, nghĩa là khi nhân viên hài lòng hơn, họ có thể duy trì gắn kết dù gặp căng thẳng.

  4. Làm thế nào để giảm căng thẳng cho nhân viên y tế?
    Có thể áp dụng các biện pháp như hỗ trợ tâm lý, cải thiện môi trường làm việc, đào tạo kỹ năng quản lý stress và xây dựng chính sách động viên phù hợp.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các nhóm nhân viên y tế khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào điều dưỡng, các kết quả và giải pháp có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp cho các nhóm nhân viên y tế khác như bác sĩ, kỹ thuật viên.

Kết luận

  • Căng thẳng trong công việc của nhân viên y tế tại Bệnh viện Quân y 103 ở mức trung bình đến cao, đặc biệt ở các khía cạnh đối mặt với cái chết, xung đột với bác sĩ và khối lượng công việc.
  • Sự gắn kết công việc của nhân viên y tế có mức độ trung bình, với khoảng 18% có ý định rời bỏ công việc.
  • Mối quan hệ nghịch giữa căng thẳng và gắn kết công việc được xác nhận, với sự hài lòng trong công việc và nguy cơ trầm cảm đóng vai trò trung gian quan trọng.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hỗ trợ tâm lý, cải thiện môi trường làm việc, đào tạo kỹ năng quản lý stress và chính sách động viên nhằm giảm căng thẳng và tăng cường gắn kết.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về các yếu tố tác động và giải pháp nâng cao sức khỏe tâm thần và hiệu quả công việc của nhân viên y tế trong bối cảnh hiện đại.

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế, các nhà quản lý và chuyên gia cần phối hợp triển khai các biện pháp giảm căng thẳng và tăng cường gắn kết công việc một cách đồng bộ và bền vững.