I. Giới thiệu
Nghiên cứu này tập trung vào việc ứng dụng Mô hình Fama French để giải thích tỷ suất sinh lợi của cổ phiếu niêm yết tại Việt Nam. Mô hình này đã được phát triển từ những nghiên cứu trước đó, đặc biệt là từ mô hình CAPM và mô hình ba nhân tố Fama – French. Mục tiêu chính là tìm ra mối quan hệ giữa các nhân tố như thị trường, quy mô, giá trị, lợi nhuận và đầu tư với tỷ suất sinh lợi cổ phiếu. Nghiên cứu này không chỉ bổ sung vào lý thuyết định giá tài sản mà còn cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà đầu tư và các công ty trong việc ra quyết định đầu tư.
1.1. Lý do chọn đề tài
Thị trường chứng khoán Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, tuy nhiên, việc áp dụng các mô hình định giá tài sản vẫn còn hạn chế. Mô hình Fama French đã chứng minh được tính hiệu quả trong việc giải thích tỷ suất sinh lợi cổ phiếu ở nhiều thị trường khác nhau. Việc áp dụng mô hình này tại Việt Nam sẽ giúp làm rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi và từ đó đưa ra những khuyến nghị cho nhà đầu tư. Nghiên cứu này cũng sẽ so sánh giữa mô hình ba nhân tố và mô hình năm nhân tố Fama – French để xác định mô hình nào phù hợp hơn với thị trường chứng khoán Việt Nam.
II. Cơ sở lý thuyết và tổng quan các nghiên cứu trước
Mô hình CAPM được giới thiệu bởi Sharpe và Lintner đã đặt nền tảng cho lý thuyết định giá tài sản. Tuy nhiên, mô hình này không giải thích đầy đủ tỷ suất sinh lợi cổ phiếu. Mô hình ba nhân tố Fama – French đã bổ sung hai nhân tố là quy mô và giá trị, cho thấy rằng cổ phiếu có quy mô nhỏ và tỷ số BE/ME cao thường có tỷ suất sinh lợi cao hơn. Nghiên cứu của Fama – French đã chỉ ra rằng các yếu tố này có thể giải thích tốt hơn cho biến động tỷ suất sinh lợi so với CAPM. Hơn nữa, mô hình năm nhân tố Fama – French đã được phát triển để bao gồm các yếu tố lợi nhuận và đầu tư, cho thấy rằng những yếu tố này cũng có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu.
2.1. Mô hình CAPM
Mô hình CAPM thể hiện mối quan hệ giữa tỷ suất sinh lợi kỳ vọng và rủi ro thị trường. Mô hình này dựa trên giả định rằng nhà đầu tư có thông tin đầy đủ và thị trường là hoàn hảo. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng mô hình này không thể giải thích đầy đủ các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường Việt Nam. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố khác như quy mô công ty và tỷ số BE/ME cũng ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi.
2.2. Mô hình ba nhân tố Fama French
Mô hình ba nhân tố Fama – French đã chỉ ra rằng tỷ suất sinh lợi của cổ phiếu không chỉ phụ thuộc vào rủi ro thị trường mà còn vào các yếu tố quy mô và giá trị. Nghiên cứu của Fama – French cho thấy rằng cổ phiếu có quy mô nhỏ và tỷ số BE/ME cao thường có tỷ suất sinh lợi cao hơn. Điều này đã mở ra hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực định giá tài sản, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam.
III. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu thứ cấp từ các công ty phi tài chính niêm yết trên hai sàn HOSE và HNX trong khoảng thời gian từ 01/2007 đến 12/2016. Dữ liệu được thu thập bao gồm tỷ suất sinh lợi của các danh mục, tỷ suất sinh lợi của danh mục thị trường và các chỉ tiêu kế toán. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Eview 9 và thống kê GRS để kiểm định các hệ số trong mô hình. Phương pháp này giúp xác định xem các nhân tố trong mô hình có giải thích đầy đủ cho biến động tỷ suất sinh lợi cổ phiếu hay không.
3.1. Dữ liệu nghiên cứu
Dữ liệu nghiên cứu bao gồm tỷ suất sinh lợi của các cổ phiếu niêm yết, tỷ suất sinh lợi của danh mục thị trường và các chỉ tiêu tài chính như vốn hóa thị trường, giá trị sổ sách. Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo tài chính và các nguồn thông tin đáng tin cậy khác. Việc sử dụng dữ liệu từ hai sàn HOSE và HNX giúp tăng tính đại diện cho thị trường chứng khoán Việt Nam.
3.2. Phân tích dữ liệu
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Eview 9, sử dụng phương pháp hồi quy để xác định mối quan hệ giữa các nhân tố và tỷ suất sinh lợi cổ phiếu. Thống kê GRS được sử dụng để kiểm định tính chính xác của các hệ số trong mô hình. Phương pháp này giúp đánh giá hiệu quả của Mô hình Fama French trong việc giải thích tỷ suất sinh lợi cổ phiếu tại Việt Nam.
IV. Kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng Mô hình năm nhân tố Fama – French giải thích tốt hơn cho tỷ suất sinh lợi cổ phiếu niêm yết tại Việt Nam so với mô hình ba nhân tố. Các nhân tố như thị trường, quy mô, giá trị, lợi nhuận và đầu tư đều có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất sinh lợi. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các cổ phiếu có tỷ số BE/ME cao và lợi nhuận hoạt động tốt thường có tỷ suất sinh lợi cao hơn. Điều này khẳng định tính hiệu quả của mô hình trong việc dự đoán tỷ suất sinh lợi cổ phiếu.
4.1. Kết quả hồi quy
Kết quả hồi quy cho thấy rằng các hệ số của các nhân tố trong Mô hình năm nhân tố Fama – French đều có ý nghĩa thống kê. Điều này cho thấy rằng các nhân tố này có thể giải thích được biến động tỷ suất sinh lợi cổ phiếu. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng mô hình này có thể áp dụng hiệu quả trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam, giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn.
4.2. Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc áp dụng Mô hình Fama French tại Việt Nam không chỉ giúp giải thích tỷ suất sinh lợi cổ phiếu mà còn cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà đầu tư. Các nhân tố như quy mô, giá trị, lợi nhuận và đầu tư đều có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất sinh lợi, điều này khẳng định rằng các nhà đầu tư cần xem xét các yếu tố này khi đưa ra quyết định đầu tư.
V. Kết luận và khuyến nghị
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng Mô hình năm nhân tố Fama – French là một công cụ hữu ích trong việc giải thích tỷ suất sinh lợi cổ phiếu tại Việt Nam. Các nhà đầu tư nên xem xét các nhân tố như thị trường, quy mô, giá trị, lợi nhuận và đầu tư khi đưa ra quyết định đầu tư. Nghiên cứu cũng khuyến nghị cần có thêm các nghiên cứu tiếp theo để xác định rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu trong bối cảnh thị trường Việt Nam.
5.1. Hạn chế của nghiên cứu
Mặc dù nghiên cứu đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng vẫn còn một số hạn chế. Dữ liệu nghiên cứu chỉ tập trung vào các công ty phi tài chính niêm yết, điều này có thể ảnh hưởng đến tính đại diện của kết quả. Ngoài ra, việc áp dụng các mô hình định giá tài sản khác cũng cần được xem xét để có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường chứng khoán Việt Nam.
5.2. Khuyến nghị cho nhà đầu tư
Các nhà đầu tư nên áp dụng Mô hình Fama French trong việc phân tích và dự đoán tỷ suất sinh lợi cổ phiếu. Việc xem xét các nhân tố như quy mô, giá trị, lợi nhuận và đầu tư sẽ giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn. Ngoài ra, cần có thêm các nghiên cứu để cập nhật và điều chỉnh mô hình cho phù hợp với sự biến động của thị trường.
