Đề Xuất Mô Hình Cấu Trúc Rừng Định Hướng Tại Một Số Tỉnh Bắc Trung Bộ Và Tây Nguyên

• Tác giả: Phạm Vũ Thắng
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Văn Điển
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Mô Hình Cấu Trúc Rừng Định Hướng Tại Bắc Trung Bộ Và Tây Nguyên
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2008
• Địa điểm: Hà Nội

• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Quan niệm về cấu trúc rừng định hướng
• 1.2. Nghiên cứu định lượng về cấu trúc rừng
• 1.3. Phương pháp xây dựng mô hình cấu trúc rừng định hướng
• 1.4. Quan niệm về cấu trúc rừng định hướng
• 1.5. Nghiên cứu định lượng giữa các nhân tố cấu trúc
• 1.6. Qui luật kết cấu trữ lượng
• 1.7. Phương pháp xây dựng mô hình cấu trúc rừng định hướng

I. Tổng Quan Mô Hình Cấu Trúc Rừng Định Hướng Khái Niệm

Nghiên cứu mô hình cấu trúc rừng định hướng là một yêu cầu bức bách. Mô hình cấu trúc rừng này đáp ứng được vốn rừng ở trạng thái ổn định. Cấu trúc phải hợp lý cả về hình thái lẫn tổ thành, đảm bảo tái sinh rừng và phục hồi rừng. Mô hình cho phép kinh doanh rừng với sản lượng ổn định, lâu dài và liên tục. Tuy nhiên, thiếu nghiên cứu, hướng dẫn dẫn đến khai thác cạn kiệt tài nguyên. Nghiên cứu hướng đến xây dựng mô hình cấu trúc rừng định hướng cho rừng tự nhiên là rừng sản xuất. Mục tiêu là dẫn dắt các trạng thái rừng khác nhau đạt cấu trúc hợp lý hơn, đem lại lợi ích ổn định hơn về kinh tế và sinh thái. Đề tài này tập trung vào một số tỉnh Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên. Các nghiên cứu về cấu trúc rừng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc quản lý rừng bền vững.

1.1. Định Nghĩa Rừng Tiêu Chuẩn và Sản Lượng Bền Vững

Khái niệm cấu trúc rừng định hướng liên hệ mật thiết với rừng tiêu chuẩn, sản lượng bền vững, rừng ổn định và rừng chuẩn. Rừng tiêu chuẩn đảm bảo sản xuất liên tục trong điều kiện kinh tế có lợi nhất. Sản lượng bền vững, theo Hartig (1795), là sản lượng khai thác không vượt quá lượng tăng trưởng qua các thế hệ. Moller (1923) đề xuất mô hình quản lý rừng hòa hợp với thiên nhiên, đóng vai trò quan trọng trong quản lý rừng bền vững ngày nay. Các khái niệm này đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chính sách lâm nghiệp hiệu quả.

1.2. Nghiên Cứu Định Lượng Về Cấu Trúc Rừng Trên Thế Giới

Nghiên cứu cấu trúc rừng chuyển dần từ định tính sang định lượng. Các mô hình toán học được sử dụng để mô phỏng cấu trúc và mối quan hệ giữa các đại lượng cấu trúc rừng. Henry Biolley sử dụng phương pháp kiểm tra để xây dựng cấu trúc chuẩn. Rollet (1971) biểu diễn quan hệ chiều cao - đường kính bằng hàm hồi quy. Balley (1973) mô hình hóa cấu trúc thân cây bằng hàm Weibull. Bruce E.J (1987) xây dựng mô hình cấu trúc rừng, dựa vào phân bố số cây theo cỡ kính (N/D).

II. Thách Thức Khai Thác Rừng Bền Vững Tại Bắc Trung Bộ

Thực tiễn kinh doanh rừng đòi hỏi duy trì vốn rừng ở mức độ nhất định và cấu trúc mong muốn. Vấn đề này mang tính nguyên tắc và là điều kiện quan trọng để sau khai thác, rừng không bị suy thoái. Trong giai đoạn hiện nay, giải pháp kỹ thuật tác động vào rừng chủ yếu là phục hồi và khai thác rừng. Do thiếu nghiên cứu, hướng dẫn và chuyển giao, đã dẫn đến nhiều trường hợp khai thác làm cạn kiệt tài nguyên rừng, duy trì ở mức thấp hơn mức tối thiểu cần thiết. Hoặc ngược lại, không khai thác dù có thể khai thác mà vẫn duy trì được tính ổn định, khả năng tự phục hồi và phát huy tốt những chức năng có lợi của rừng. Hạn chế đó làm giảm động lực phát triển rừng, làm tăng nguy cơ phá rừng và chuyển đổi rừng thành các loại hình sử dụng đất khác.

2.1. Tác Động Của Khai Thác Đến Đa Dạng Sinh Học Rừng

Việc khai thác không đúng cách có thể dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học rừng. Các loài động thực vật quý hiếm có thể bị mất môi trường sống, ảnh hưởng đến hệ sinh thái rừng. Việc bảo tồn đa dạng sinh học rừng là yếu tố quan trọng trong quản lý rừng bền vững. Cần có các biện pháp khai thác chọn lọc, bảo vệ các loài có giá trị và duy trì cấu trúc rừng.

2.2. Ảnh Hưởng Của Biến Đổi Khí Hậu Đến Rừng

Biến đổi khí hậu gây ra nhiều tác động tiêu cực đến rừng, như tăng nguy cơ cháy rừng, sâu bệnh hại, và thay đổi điều kiện sinh thái. Mô hình cấu trúc rừng định hướng cần tính đến yếu tố này để đảm bảo khả năng chống chịu của rừng trước các tác động của biến đổi khí hậu. Điều này bao gồm việc lựa chọn loài cây phù hợp, tăng cường khả năng tái sinh rừng, và quản lý rủi ro cháy rừng.

III. Phương Pháp Xây Dựng Mô Hình Rừng Định Hướng Bền Vững

Để xây dựng mô hình rừng định hướng phục vụ quản lý rừng bền vững, cần xác định cấu trúc của mô hình. Cấu trúc bền vững của mô hình phải bao gồm bền vững về cấu trúc sinh thái, cấu trúc hình thái và cấu trúc thời gian. Tuy nhiên, đạt được sự bền vững của cả ba hợp phần cấu trúc là thách thức. Xu hướng phổ biến là nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc rừng và xác định những chuẩn mực cần đạt được để làm đích dẫn dắt các trạng thái rừng hiện có đạt được những chuẩn mực này. Trong từng giai đoạn khác nhau, tương ứng với sự thay đổi và cải biến liên tục của các mục tiêu quản lý rừng, cách tiếp cận nghiên cứu cấu trúc rừng cũng rất đa dạng.

3.1. Thiết Lập Các Mẫu Chuẩn Tự Nhiên Cho Rừng

Thiết lập các mẫu chuẩn tự nhiên bằng cách khái quát những lô rừng tốt nhất trong tự nhiên thành các mô hình toán học. Nguyên tắc lựa chọn: (1) - có vốn sản xuất cao nhất (trữ lượng hoặc tổng tiết diện ngang lớn nhất); (2) - tổ thành các loài cây mục đích chiếm cao nhất; (3) - kiểu dạng cấu trúc tốt nhất (phân bố số cây giảm theo cỡ kính). Mô hình có cấu trúc số cây theo cấp tuổi (N/A) có thể được mô phỏng bằng các hàm phân bố lý thuyết. Tuy nhiên, việc xác định tuổi là khó khăn.

3.2. Sử Dụng Phân Bố N D Để Xây Dựng Mô Hình

Nhân tố tuổi (A) được thay thế bằng đường kính (D), dễ xác định hơn. Những lâm phần có cấu trúc số cây theo đường kính (N/D) chuẩn được coi là lâm phần chuẩn. Về mặt khoa học lâm sinh và ứng dụng thực tế, cấu trúc N/D đều thể hiện tính ưu việt. Ngoài cấu trúc N/D, cấu trúc phân phối thể tích theo cỡ kính (V/D) cũng có ý nghĩa lớn trong việc xác định cường độ chặt chọn. Bên cạnh đó, cấu trúc mật độ và cấu trúc tổ thành cũng đã được nghiên cứu.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Mô Hình Rừng Định Hướng Hiệu Quả

Xây dựng cấu trúc rừng định hướng là một trong những nhiệm vụ góp phần phát triển rừng bền vững. Mô hình cấu trúc rừng định hướng vừa là cơ sở để điều chế rừng, vừa là thành quả của quá trình điều chế rừng thành công. Phương án điều chế rừng đầu tiên ở Việt Nam là phương án điều chế rừng Mã Đà. Nguyễn Văn Trương (1983) quan niệm mô hình cấu trúc rừng chuẩn là mô hình tốt nhất có trong thiên nhiên và trên cơ sở khắc phục những nhược điểm mà sự ngẫu nhiên của thiên nhiên mang lại. Các khái niệm như mẫu chuẩn tự nhiên, kết cấu chuẩn và cấu trúc rừng lý tưởng được đưa ra.

4.1. Nghiên Cứu Định Lượng Giữa Các Nhân Tố Cấu Trúc

Khi lập biểu thể tích cây đứng rừng tự nhiên miền bắc Việt Nam, Đồng Sĩ Hiền (1974) kết luận: phân bố số cây theo cỡ đường kính là phân bố giảm nhưng do quá trình khai thác chọn thô không theo quy tắc nên đường thực nghiệm thường có dạng hình răng cưa. Nguyễn Văn Trương (1983) thử nghiệm các hàm mũ, logarit, phân bố Poisson và phân bố Pearson để biểu thị cấu trúc số cây - cấp đường kính của rừng tự nhiên hỗn loại. Trần Văn Con (1991,1992) dùng phân bố Weibull để mô phỏng cấu trúc đường kính cho rừng khộp ở Tây Nguyên.

4.2. Quy Luật Kết Cấu Trữ Lượng Và Ứng Dụng

Qui luật kết cấu trữ lượng, tức là qui luật phân bố thể tích theo cỡ kính, là cơ sở quan trọng để xác định phương thức và cường độ khai thác. Phương thức khai thác chính đối với rừng tự nhiên khác tuổi là khai thác chọn. Với phương thức này kết cấu trữ lượng được chia thành 3 lớp cây: dự trữ, kế cận và thành thục. Một mô hình rừng được coi là có kết cấu trữ lượng chuẩn cần có tỷ lệ thể tích giữa ba lớp cây trên là: 1:3:5.

V. Giải Pháp Phát Triển Rừng Bền Vững Cho Bắc Trung Bộ

Để phát triển rừng bền vững ở Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên, cần có các giải pháp đồng bộ. Cần tăng cường nghiên cứu về mô hình cấu trúc rừng định hướng phù hợp với từng điều kiện sinh thái. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ người dân địa phương tham gia vào quản lý rừng. Việc nâng cao nhận thức về giá trị của rừng và bảo vệ rừng cũng rất quan trọng. Cần kết hợp giữa bảo tồn và phát triển kinh tế để đảm bảo quản lý rừng bền vững.

5.1. Vai Trò Của Lâm Sản Ngoài Gỗ Trong Phát Triển Kinh Tế

Lâm sản ngoài gỗ đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của người dân địa phương. Việc khai thác và chế biến lâm sản ngoài gỗ cần được thực hiện một cách bền vững, đảm bảo không gây ảnh hưởng tiêu cực đến đa dạng sinh học rừng. Cần có các chính sách khuyến khích phát triển các sản phẩm lâm sản ngoài gỗ có giá trị gia tăng cao.

5.2. Tăng Cường Kiểm Kê Rừng Và Giám Sát Chặt Chẽ

Việc kiểm kê rừng thường xuyên và chính xác là cần thiết để đánh giá hiện trạng rừng và có kế hoạch quản lý phù hợp. Cần tăng cường giám sát chặt chẽ các hoạt động khai thác và sử dụng rừng, đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật. Sử dụng công nghệ hiện đại như viễn thám để giám sát rừng từ xa, phát hiện kịp thời các hành vi phá rừng.

VI. Tương Lai Mô Hình Cấu Trúc Rừng Định Hướng Hướng Phát Triển

Tương lai của mô hình cấu trúc rừng định hướng phụ thuộc vào việc tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện các mô hình phù hợp với từng vùng sinh thái. Cần kết hợp giữa kiến thức khoa học và kinh nghiệm thực tiễn để xây dựng các mô hình có tính ứng dụng cao. Đồng thời, cần có sự tham gia của cộng đồng địa phương trong quá trình xây dựng và thực hiện các mô hình cấu trúc rừng định hướng. Việc chia sẻ thông tin và kinh nghiệm giữa các địa phương và quốc gia cũng rất quan trọng.

6.1. Ứng Dụng Công Nghệ GIS Trong Quản Lý Rừng

Công nghệ GIS (Hệ thống thông tin địa lý) có thể được sử dụng để phân tích và quản lý dữ liệu về rừng một cách hiệu quả. GIS giúp xây dựng bản đồ rừng, theo dõi sự thay đổi của diện tích rừng, và đánh giá tác động của các hoạt động khai thác và sử dụng rừng. Ứng dụng GIS trong quản lý rừng giúp ra quyết định chính xác và kịp thời.

6.2. Đào Tạo Nguồn Nhân Lực Chất Lượng Cao Cho Ngành Lâm Nghiệp

Để phát triển rừng bền vững, cần có đội ngũ cán bộ lâm nghiệp có trình độ chuyên môn cao và tâm huyết với nghề. Cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực cho ngành lâm nghiệp, chú trọng đào tạo về quản lý rừng bền vững, kỹ thuật lâm sinh, và ứng dụng công nghệ mới trong quản lý rừng. Tạo điều kiện cho cán bộ lâm nghiệp được học tập và trao đổi kinh nghiệm với các chuyên gia trong và ngoài nước.

Tổng quan nghiên cứu

Rừng tự nhiên là nguồn tài nguyên quý giá, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững. Tại các tỉnh Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên, diện tích rừng tự nhiên lá rộng thường xanh chiếm tỷ lệ lớn, tuy nhiên, tình trạng khai thác không hợp lý đã làm suy giảm chất lượng và trữ lượng rừng. Theo số liệu điều tra tại Công ty Lâm nghiệp Con Cuông (Nghệ An) và Công ty Đầu tư Phát triển Nông lâm công nghiệp Kon Rẫy (Kon Tum), mật độ cây rừng ở các trạng thái II và III dao động từ 244 đến 1088 cây/ha, với trữ lượng rừng trung bình khoảng 180-250 m³/ha. Vấn đề nghiên cứu đặt ra là xây dựng mô hình cấu trúc rừng định hướng nhằm duy trì vốn rừng ổn định, đảm bảo khả năng tái sinh và phát triển bền vững, đồng thời phục vụ khai thác rừng với sản lượng ổn định lâu dài.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là đề xuất hai kiểu mô hình cấu trúc rừng định hướng phù hợp với phương thức khai thác chọn thô và khai thác chọn tỷ mỷ tại từng tỉnh, đồng thời xây dựng hướng dẫn áp dụng mô hình vào các giải pháp kỹ thuật lâm sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào rừng tự nhiên lá rộng thường xanh thuộc trạng thái II và III tại hai khu vực nghiên cứu chính, trong khoảng thời gian từ năm 2006 đến 2008. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho quản lý rừng bền vững, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái tại các tỉnh Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về cấu trúc rừng chuẩn và rừng định hướng, trong đó cấu trúc số cây theo cỡ đường kính (N/D) là nhân tố chủ đạo phản ánh quy luật kết cấu rừng. Lý thuyết rừng tiêu chuẩn nhấn mạnh rằng vốn rừng đạt trạng thái ổn định với cấu trúc hợp lý sẽ đảm bảo sản lượng bền vững và khả năng tái sinh liên tục. Mô hình phân bố N/D theo hàm Meyer được sử dụng để mô phỏng cấu trúc rừng chuẩn, trong khi tỷ lệ phân bố thể tích giữa ba lớp cây dự trữ/kế cận/thành thục theo tỷ lệ 1/3/5 được áp dụng làm chuẩn mực sinh thái và kinh tế. Ngoài ra, các mô hình toán học như hàm Weibull, hàm Schumacher cũng được tham khảo để mô phỏng phân bố đường kính và chiều cao cây rừng.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Cấu trúc rừng định hướng: mô hình cấu trúc rừng đảm bảo vốn rừng ổn định, khả năng tái sinh và phát triển bền vững, phù hợp với phương thức khai thác rừng.
• Phân bố số cây theo cỡ đường kính (N/D): biểu thị số lượng cây trong từng lớp cỡ kính, phản ánh sự kế tục liên tục của các thế hệ cây.
• Tỷ lệ phân bố thể tích rừng (1/3/5): tỷ lệ thể tích giữa các lớp cây dự trữ, kế cận và thành thục, làm cơ sở xác định cường độ khai thác và nuôi dưỡng rừng.
• Tổ thành loài cây: tỷ lệ đóng góp của các loài cây trong tầng cây cao và tầng tái sinh, ảnh hưởng đến cấu trúc sinh thái và giá trị kinh tế của rừng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được kế thừa từ đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, với hệ thống ô tiêu chuẩn định vị diện tích 10.000 m², ô thứ cấp 100 m² và ô dạng bản 25 m² được thiết lập tại hai khu vực nghiên cứu. Tổng cộng có 40 ô tiêu chuẩn được khảo sát, với số liệu thu thập gồm: tên loài, đường kính thân cây (D1.3), chiều cao cây, đường kính tán, mật độ cây, tổ thành loài, trữ lượng rừng, và đặc điểm tái sinh.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Phân tích cấu trúc tổ thành loài cây bằng chỉ số IV% (Important Value) để xác định các loài ưu thế.
• Mô phỏng phân bố số cây theo cỡ đường kính (N/D) sử dụng hàm Meyer và các hàm toán học khác để xây dựng mô hình cấu trúc rừng chuẩn và định hướng.
• Xác định tăng trưởng rừng qua các đại lượng tiết diện ngang (G), trữ lượng (M) và động thái phân bố N/D qua các năm.
• Phân tích mạng hình phân bố cây trên mặt đất để đánh giá sự phân bố không gian của cây rừng.
• Xác định mật độ và chất lượng cây tái sinh theo các cấp chiều cao và đường kính gốc, đánh giá khả năng phục hồi rừng.
• Thời gian nghiên cứu kéo dài 3 năm (2006-2008), với việc đo đạc định kỳ và theo dõi tăng trưởng cây.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 40 ô tiêu chuẩn đại diện cho các trạng thái rừng khác nhau, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho khu vực nghiên cứu. Phương pháp phân tích số liệu sử dụng các hàm hồi quy, phân bố xác suất và các chỉ số sinh thái để đánh giá cấu trúc và tăng trưởng rừng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cấu trúc tổ thành loài cây tầng cao:

   • Tại Nghệ An, các loài ưu thế gồm Chẹo, Táu, Dẻ, Máu chó, chiếm từ 43,58% đến 62,99% tổng số loài điều tra.
   • Tại Kon Tum, các loài ưu thế là Chò sót, Giổi, Trâm, chiếm từ 29,73% đến 83,96%.
   • Mật độ cây tầng cao dao động từ 244 đến 1088 cây/ha, tổng tiết diện ngang chiếm khoảng 45-52% diện tích rừng.
   • Các loài cây mục đích có giá trị kinh tế cao chiếm tỷ lệ thấp, cần được ưu tiên phát triển qua các biện pháp nuôi dưỡng và xúc tiến tái sinh.

2. Tổ thành cây tái sinh:

   • Số loài cây tái sinh đa dạng, từ 20 đến 42 loài, chủ yếu tái sinh từ hạt (85,4% - 95,1%).
   • Loài tái sinh ưu thế tại Nghệ An gồm Trám, Táu, Dẻ, Sến, Kháo; tại Kon Tum gồm Dẻ, Trâm, Chò sót, Bình linh.
   • Mật độ cây tái sinh dao động từ 780 đến 2190 cây/ha, phân bố chủ yếu theo dạng cụm, phản ánh giai đoạn đầu của quá trình tái sinh tự nhiên.

3. Mật độ và mạng hình phân bố cây trên mặt đất:

   • Mật độ cây tầng cao từ 512 đến 1088 cây/ha tại Nghệ An và 244 đến 576 cây/ha tại Kon Tum.
   • Phân bố cây tầng cao chủ yếu là dạng ngẫu nhiên, phù hợp với trạng thái rừng bị tác động và đang phục hồi.
   • Cây tái sinh phân bố chủ yếu theo dạng cụm, mật độ và độ che phủ đạt mức trung bình, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển rừng bền vững.

4. Phân bố số cây theo cỡ đường kính (N/D):

   • Phân bố N/D của 34/40 ô tiêu chuẩn tuân theo quy luật giảm tương đối, thể hiện sự kế tục liên tục của các lớp cây.
   • Phân bố N/D không giảm ở một số ô do tác động khai thác và xáo trộn, tạo nhu cầu cấp thiết xây dựng mô hình rừng định hướng để điều chỉnh.
   • Mô hình phân bố N/D được mô phỏng bằng hàm Meyer, với các tham số điều chỉnh phù hợp theo từng khu vực và trạng thái rừng.

5. Tăng trưởng rừng và động thái phân bố N/D:

   • Tăng trưởng tiết diện ngang (G) và trữ lượng (M) trung bình hàng năm tại Nghệ An là khoảng 0,67 m²/ha và 3,61 m³/ha; tại Kon Tum là 0,07 m²/ha và 0,53 m³/ha.
   • Tăng trưởng đường kính và chiều cao cây có xu hướng tăng nhẹ qua các năm, phản ánh khả năng phục hồi của rừng.
   • Động thái phân bố N/D cho thấy sự chuyển dịch số cây từ lớp cỡ kính nhỏ lên lớp cỡ kính lớn, phù hợp với mô hình khai thác chọn thô và chọn tỷ mỷ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy cấu trúc rừng tại hai khu vực nghiên cứu còn giữ được tính trật tự tương đối, tuy nhiên đã bị xáo trộn do khai thác không hợp lý. Việc tổ thành loài cây mục đích chiếm tỷ lệ thấp là nguyên nhân chính làm giảm giá trị kinh tế và khả năng tái sinh của rừng. Mật độ cây tái sinh và phân bố dạng cụm phản ánh giai đoạn phục hồi ban đầu, cần có các biện pháp kỹ thuật để thúc đẩy sự phát triển của cây mục đích và cải thiện cấu trúc rừng.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, mô hình cấu trúc rừng định hướng dựa trên phân bố N/D và tỷ lệ thể tích 1/3/5 là phù hợp với điều kiện rừng nhiệt đới Việt Nam, đồng thời đáp ứng yêu cầu khai thác bền vững. Việc sử dụng hàm Meyer để mô phỏng phân bố N/D cho phép điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm thực tế của từng khu vực, tạo điều kiện thuận lợi cho áp dụng trong quản lý và khai thác rừng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bố N/D, biểu đồ tăng trưởng tiết diện ngang và trữ lượng theo cỡ đường kính, cũng như bảng tổng hợp chỉ số tổ thành loài cây và mật độ tái sinh, giúp minh họa rõ nét cấu trúc và động thái phát triển của rừng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và áp dụng mô hình cấu trúc rừng định hướng

   • Thiết lập mô hình phân bố N/D theo hàm Meyer với tham số điều chỉnh phù hợp từng khu vực, đảm bảo tỷ lệ thể tích dự trữ/kế cận/thành thục là 1/3/5.
   • Thời gian thực hiện: 1-2 năm, chủ thể: các công ty lâm nghiệp và cơ quan quản lý rừng địa phương.

2. Thực hiện khai thác chọn thô và khai thác chọn tỷ mỷ kết hợp nuôi dưỡng rừng

   • Áp dụng phương thức khai thác phù hợp với mô hình rừng định hướng, duy trì trữ lượng rừng không thấp hơn 65% so với trữ lượng ban đầu.
   • Thời gian: liên tục trong chu kỳ khai thác 5-7 năm, chủ thể: chủ rừng và đơn vị khai thác.

3. Tăng cường xúc tiến tái sinh và nuôi dưỡng cây mục đích

   • Thực hiện các biện pháp kỹ thuật như tỉa thưa cây già cỗi, cây sâu bệnh, tạo điều kiện cho cây mục đích phát triển.
   • Thời gian: 3-5 năm, chủ thể: cán bộ kỹ thuật lâm nghiệp và chủ rừng.

4. Giám sát và điều chỉnh mạng hình phân bố cây trên mặt đất

   • Điều chỉnh phân bố cây rừng theo hướng phân bố đều để tối ưu hóa không gian dinh dưỡng và tăng trưởng rừng.
   • Thời gian: theo dõi định kỳ hàng năm, chủ thể: các đơn vị quản lý rừng và nghiên cứu.

5. Đào tạo và nâng cao nhận thức cho cộng đồng và cán bộ quản lý

   • Tổ chức các khóa tập huấn về mô hình rừng định hướng và kỹ thuật khai thác bền vững.
   • Thời gian: hàng năm, chủ thể: cơ quan quản lý lâm nghiệp và các tổ chức đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý và kỹ thuật lâm nghiệp

   • Lợi ích: Áp dụng mô hình cấu trúc rừng định hướng để xây dựng kế hoạch khai thác và nuôi dưỡng rừng bền vững.
   • Use case: Lập phương án điều chế rừng tại các lâm trường và công ty lâm nghiệp.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Lâm học, Quản lý tài nguyên thiên nhiên

   • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức về mô hình cấu trúc rừng, phương pháp phân tích cấu trúc rừng nhiệt đới.
   • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn chuyên ngành.

3. Chủ rừng và doanh nghiệp kinh doanh lâm sản

   • Lợi ích: Hiểu rõ về mô hình khai thác bền vững, tăng hiệu quả kinh tế và bảo vệ tài nguyên rừng.
   • Use case: Xây dựng chiến lược khai thác và phục hồi rừng phù hợp với điều kiện thực tế.

4. Cơ quan quản lý nhà nước về lâm nghiệp và môi trường

   • Lợi ích: Cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy định về khai thác và bảo vệ rừng.
   • Use case: Xây dựng các văn bản pháp quy và hướng dẫn kỹ thuật quản lý rừng bền vững.

Câu hỏi thường gặp

1. Mô hình cấu trúc rừng định hướng là gì?
   Mô hình cấu trúc rừng định hướng là mô hình cấu trúc số cây theo cỡ đường kính và tổ thành loài cây đảm bảo vốn rừng ổn định, khả năng tái sinh và phát triển bền vững, phù hợp với phương thức khai thác rừng bền vững. Ví dụ, mô hình sử dụng phân bố N/D theo hàm Meyer với tỷ lệ thể tích 1/3/5 giữa các lớp cây.

2. Tại sao phân bố số cây theo cỡ đường kính (N/D) lại quan trọng?
   Phân bố N/D phản ánh sự kế tục liên tục của các thế hệ cây trong rừng, giúp xác định cấu trúc rừng chuẩn và đánh giá mức độ khai thác hợp lý. N/D giảm dần theo cỡ kính là dấu hiệu của rừng ổn định và có khả năng tái sinh tốt.

3. Làm thế nào để áp dụng mô hình rừng định hướng vào khai thác thực tế?
   Áp dụng mô hình bằng cách duy trì trữ lượng rừng không thấp hơn 65% so với trữ lượng ban đầu, thực hiện khai thác chọn thô hoặc chọn tỷ mỷ kết hợp nuôi dưỡng, đồng thời theo dõi và điều chỉnh cấu trúc rừng theo mô hình đề xuất.

4. Mật độ cây tái sinh ảnh hưởng thế nào đến phục hồi rừng?
   Mật độ cây tái sinh cao (khoảng 900-3000 cây/ha) và đa dạng loài tạo điều kiện thuận lợi cho phục hồi rừng, giúp duy trì lớp cây kế cận ổn định và phát triển cấu trúc rừng bền vững.

5. Những khó khăn chính trong việc xây dựng mô hình rừng định hướng là gì?
   Khó khăn bao gồm sự biến động lớn của các nhân tố sinh thái, sự đa dạng về điều kiện lập địa, và việc cân bằng giữa mục tiêu kinh tế và bảo tồn sinh thái. Do đó, mô hình cần linh hoạt, dễ áp dụng và phù hợp với từng địa phương.

Kết luận

• Mô hình cấu trúc rừng định hướng dựa trên phân bố số cây theo cỡ đường kính (N/D) và tỷ lệ thể tích 1/3/5 giữa các lớp cây là công cụ hiệu quả để quản lý và khai thác rừng bền vững tại Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên.
• Cấu trúc tổ thành loài cây và mật độ tái sinh đa dạng, nhưng cần ưu tiên phát triển các loài mục đích có giá trị kinh tế cao để nâng cao chất lượng rừng.
• Tăng trưởng rừng và động thái phân bố N/D cho thấy rừng có khả năng phục hồi tốt nếu áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp.
• Đề xuất các giải pháp kỹ thuật lâm sinh bao gồm khai thác chọn thô, khai thác chọn tỷ mỷ, nuôi dưỡng cây mục đích và điều chỉnh phân bố cây trên mặt đất.
• Tiếp tục nghiên cứu và giám sát mô hình rừng định hướng trong các chu kỳ khai thác tiếp theo để điều chỉnh và hoàn thiện mô hình, góp phần phát triển rừng bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và chủ rừng cần phối hợp triển khai áp dụng mô hình rừng định hướng, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ kỹ thuật và cộng đồng địa phương nhằm đảm bảo hiệu quả lâu dài của công tác quản lý và khai thác rừng.