Tổng quan nghiên cứu

Việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở là một chủ trương quan trọng của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong quản lý nhà nước và tổ chức đời sống xã hội. Từ năm 2015 đến nay, việc triển khai quy chế dân chủ đã được thực hiện rộng rãi tại các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. Viện có tổng số 260 cán bộ, viên chức, trong đó có 100 đảng viên, hoạt động đa chức năng trong lĩnh vực phòng chống sốt rét, ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh. Việc thực hiện quy chế dân chủ tại Viện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy trí tuệ tập thể, đồng thời hạn chế tiêu cực như tham nhũng, quan liêu.

Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ lý luận về dân chủ và quy chế dân chủ ở cơ sở, đánh giá thực trạng thực hiện quy chế dân chủ tại Viện, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng thực hiện. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay, gắn liền với các văn bản pháp luật như Nghị định số 04/2015/NĐ-CP và các chỉ thị của Bộ Chính trị. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, phát huy quyền làm chủ của cán bộ, viên chức, đồng thời tạo môi trường làm việc dân chủ, minh bạch, góp phần phát triển bền vững Viện và các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ, nhấn mạnh dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ dành cho số đông, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân lao động. Khái niệm dân chủ cơ sở được hiểu là việc người dân thực hiện quyền làm chủ tại cấp xã, phường, cơ quan, đơn vị theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Luận văn cũng vận dụng các quy định pháp luật về quy chế dân chủ ở cơ sở, như Nghị định số 04/2015/NĐ-CP, Chỉ thị số 30-CT/TW, Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, nhằm làm rõ nội dung, hình thức và các chủ thể thực hiện quy chế dân chủ.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm: dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện, quyền làm chủ của nhân dân, và quy chế dân chủ ở cơ sở. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa các chủ thể thực hiện dân chủ (cán bộ, viên chức, người lao động, học viên, người bệnh) và các hình thức thực hiện dân chủ (công khai thông tin, tham gia ý kiến, giám sát, kiểm tra).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, kết hợp phân tích tài liệu và nghiên cứu thực tế tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. Nguồn dữ liệu chính bao gồm báo cáo nguồn nhân lực năm 2018 của Viện, các văn bản pháp luật liên quan, kết quả khảo sát, phỏng vấn cán bộ, viên chức và người lao động trong Viện.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 260 cán bộ, viên chức, trong đó có 100 đảng viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp phân tích định tính và định lượng, so sánh các chỉ số thực hiện quy chế dân chủ qua các năm, đánh giá mức độ công khai, tham gia ý kiến và giám sát của các chủ thể.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp. Việc nghiên cứu gắn liền với các đợt kiểm tra, đánh giá thực hiện quy chế dân chủ tại các khoa, phòng, trường, trung tâm thuộc Viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ công khai thông tin: Viện đã thực hiện công khai 10 nhóm nội dung quan trọng cho cán bộ, viên chức biết, bao gồm chủ trương, kế hoạch công tác, tài chính, tuyển dụng, khen thưởng, kỷ luật... Tỷ lệ cán bộ, viên chức đánh giá công khai thông tin đạt khoảng 85%, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia ý kiến và giám sát.

  2. Tham gia ý kiến của cán bộ, viên chức: Việc lấy ý kiến được tổ chức qua nhiều hình thức như hội nghị, phát phiếu hỏi, hòm thư góp ý, mạng nội bộ. Khoảng 78% cán bộ, viên chức tham gia đóng góp ý kiến vào các dự thảo văn bản, kế hoạch công tác, quy chế, chính sách của Viện.

  3. Hoạt động giám sát, kiểm tra: Ban Thanh tra nhân dân và các tổ chức đoàn thể tích cực tham gia giám sát việc thực hiện quy chế dân chủ, quản lý tài chính, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Tỷ lệ các vụ việc tiêu cực, tham nhũng được phát hiện và xử lý tăng 15% so với giai đoạn trước khi thực hiện quy chế dân chủ.

  4. Thực hiện dân chủ đối với học viên, sinh viên và người bệnh: Viện công khai các nội dung liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ, quy trình đào tạo, viện phí, dịch vụ y tế. Khoảng 80% học viên, sinh viên và người bệnh đánh giá việc thực hiện dân chủ tại Viện là minh bạch và tạo điều kiện phản ánh ý kiến.

Thảo luận kết quả

Việc công khai thông tin kịp thời và đầy đủ đã tạo nền tảng vững chắc cho cán bộ, viên chức phát huy quyền làm chủ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng công tác chuyên môn. So với một số nghiên cứu trong ngành y tế và đơn vị sự nghiệp công lập khác, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương có tỷ lệ tham gia ý kiến và giám sát cao hơn, phản ánh sự quan tâm và nhận thức tốt về vai trò của quy chế dân chủ.

Nguyên nhân của kết quả tích cực này là do sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng ủy Viện, sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức đoàn thể và lãnh đạo các khoa, phòng, cùng với việc thường xuyên rà soát, bổ sung quy chế dân chủ phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, vẫn còn một số cán bộ, đảng viên chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của quy chế dân chủ, dẫn đến việc thực hiện chưa đồng đều ở một số bộ phận.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ công khai thông tin, tham gia ý kiến và giám sát qua các năm, hoặc bảng so sánh mức độ thực hiện quy chế dân chủ giữa các khoa, phòng trong Viện. Điều này giúp minh họa rõ nét sự tiến bộ và những điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về quy chế dân chủ cho toàn thể cán bộ, viên chức nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và trách nhiệm trong thực hiện dân chủ. Mục tiêu đạt 100% cán bộ, viên chức được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo quy chế dân chủ phối hợp Phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Hoàn thiện và cập nhật quy chế dân chủ: Thường xuyên rà soát, bổ sung các quy định, quy chế phù hợp với tình hình thực tế và các văn bản pháp luật mới. Đảm bảo quy chế dân chủ luôn sát với thực tiễn, nâng cao tính khả thi và hiệu quả. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể: Ban Chỉ đạo, Phòng Khoa học đào tạo.

  3. Đẩy mạnh hoạt động giám sát, kiểm tra: Tăng cường vai trò của Ban Thanh tra nhân dân và các tổ chức đoàn thể trong việc giám sát thực hiện quy chế dân chủ, xử lý kịp thời các vi phạm. Mục tiêu tăng 20% số vụ việc được phát hiện và xử lý trong 2 năm tới. Chủ thể: Ban Thanh tra nhân dân, Đảng ủy Viện.

  4. Phát triển kênh phản hồi đa dạng: Xây dựng hệ thống hòm thư góp ý điện tử, đường dây nóng và các kênh truyền thông nội bộ để cán bộ, viên chức, học viên, người bệnh dễ dàng phản ánh ý kiến, kiến nghị. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ phản hồi và xử lý ý kiến đạt trên 90% trong 1 năm. Chủ thể: Phòng Hành chính quản trị, Phòng Khoa học đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ cơ chế và thực tiễn thực hiện quy chế dân chủ, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và phát huy quyền làm chủ của cán bộ, viên chức.

  2. Cán bộ, viên chức trong ngành y tế: Nắm bắt các quy định, hình thức thực hiện dân chủ tại cơ sở, góp phần xây dựng môi trường làm việc minh bạch, công bằng, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên chính trị học: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn dân chủ cơ sở, đặc biệt trong lĩnh vực đơn vị sự nghiệp công lập, phục vụ công tác giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Sinh viên, học viên các ngành quản lý nhà nước, chính trị học: Học tập, nghiên cứu về quy chế dân chủ ở cơ sở, hiểu rõ vai trò của dân chủ trong quản lý và phát triển tổ chức, đơn vị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy chế dân chủ ở cơ sở là gì?
    Quy chế dân chủ ở cơ sở là hệ thống các quy định pháp lý nhằm đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân, cán bộ, viên chức trong các hoạt động của cơ quan, đơn vị, địa phương theo nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

  2. Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương thực hiện quy chế dân chủ như thế nào?
    Viện công khai thông tin về chủ trương, kế hoạch, tài chính, tuyển dụng; tổ chức lấy ý kiến qua hội nghị, hòm thư góp ý; Ban Thanh tra nhân dân giám sát việc thực hiện quy chế, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và hạn chế tiêu cực.

  3. Vai trò của Ban Chỉ đạo quy chế dân chủ tại Viện là gì?
    Ban Chỉ đạo chịu trách nhiệm xây dựng, triển khai, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện quy chế dân chủ, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên nhằm đảm bảo quy chế được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.

  4. Làm thế nào để cán bộ, viên chức tham gia ý kiến hiệu quả?
    Thông qua các hình thức như hội nghị cán bộ, phát phiếu hỏi ý kiến, hòm thư góp ý, mạng nội bộ, cán bộ, viên chức có thể đóng góp ý kiến trực tiếp hoặc gián tiếp vào các dự thảo văn bản, kế hoạch công tác.

  5. Những khó khăn nào còn tồn tại trong thực hiện quy chế dân chủ tại Viện?
    Một số cán bộ, đảng viên chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của quy chế dân chủ, dẫn đến việc thực hiện chưa đồng đều; cần tăng cường tuyên truyền, đào tạo và giám sát để khắc phục.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, góp phần nâng cao nhận thức và hiệu quả thực thi.
  • Viện đã công khai thông tin, tổ chức lấy ý kiến và giám sát hiệu quả, tạo môi trường làm việc dân chủ, minh bạch, hạn chế tiêu cực.
  • Một số hạn chế còn tồn tại như nhận thức chưa đồng đều, cần tăng cường tuyên truyền và kiểm tra.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng thực hiện quy chế dân chủ trong thời gian tới.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các đơn vị sự nghiệp công lập, cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu và học viên chính trị học.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức và tăng cường giám sát thực hiện quy chế dân chủ để phát huy tối đa quyền làm chủ của cán bộ, viên chức tại Viện. Đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong công tác này.