Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT), việc ứng dụng CNTT trong giáo dục đại học đã trở thành một xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Tại Việt Nam, đặc biệt là trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (HUTECH), công tác quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao hiệu quả học tập. Theo khảo sát năm học 2020-2021, trường có hơn 1.700 giảng viên cơ hữu và khoảng 13.600 sinh viên, với sự đa dạng về trình độ và kinh nghiệm, tạo điều kiện thuận lợi nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc quản lý và ứng dụng CNTT.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại HUTECH giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho giai đoạn 2022-2026. Nghiên cứu tập trung vào ba nội dung chính: quản lý ứng dụng CNTT trong thiết kế chương trình môn học, bài giảng và tài liệu giảng dạy; quản lý ứng dụng CNTT trong thực hiện chương trình dạy học; quản lý ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Phạm vi nghiên cứu bao gồm đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên tại trường, với cỡ mẫu khảo sát lần lượt là 92 cán bộ quản lý, 265 giảng viên và 389 sinh viên.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại một trường đại học đa ngành, từ đó giúp nhà trường xây dựng các chính sách, kế hoạch và biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tạo tiền đề cho các trường đại học khác trong nước học tập và áp dụng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục đại học. Khung lý thuyết bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học là một phần của quản lý giáo dục, tập trung vào việc tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá việc sử dụng CNTT trong các hoạt động giảng dạy.

  • Lý thuyết ứng dụng CNTT trong giáo dục: CNTT được xem là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và phát triển kỹ năng cho người học. Ứng dụng CNTT trong dạy học bao gồm thiết kế bài giảng điện tử, tổ chức lớp học đa phương tiện, sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy và đánh giá kết quả học tập.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: quản lý ứng dụng CNTT, thiết kế chương trình môn học có ứng dụng CNTT, thực hiện chương trình dạy học dựa trên CNTT, đánh giá kết quả học tập bằng CNTT, năng lực ứng dụng CNTT của cán bộ quản lý và giảng viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát bằng bảng hỏi đối với 92 cán bộ quản lý, 265 giảng viên và 389 sinh viên của trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2017-2021. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng phỏng vấn sâu 15 cán bộ quản lý chủ chốt để làm rõ các vấn đề liên quan đến quản lý ứng dụng CNTT.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu khảo sát được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tần suất, điểm trung bình và độ lệch chuẩn để đánh giá nhận thức, năng lực và thực trạng quản lý ứng dụng CNTT. Phương pháp phỏng vấn được mã hóa và phân tích nội dung để bổ sung và làm rõ các kết quả khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng giai đoạn 2017-2021 và đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học cho giai đoạn 2022-2026, nhằm đảm bảo tính liên tục và khả thi trong việc nâng cao hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của ứng dụng CNTT trong dạy học:

    • 97,23% giảng viên đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học là cần thiết hoặc rất cần thiết, với điểm trung bình nhận thức đạt 4,51/5.
    • Trong khi đó, chỉ có 51,09% cán bộ quản lý nhận thức tương tự, với điểm trung bình 3,67/5, cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý còn hạn chế.
    • Sinh viên cũng đánh giá cao tầm quan trọng của CNTT trong học tập với 51,41% cho rằng rất cần thiết, điểm trung bình 3,67/5.

  2. Năng lực ứng dụng CNTT của cán bộ quản lý và giảng viên:

    • Điểm trung bình năng lực ứng dụng CNTT của cán bộ quản lý và giảng viên là 3,21/5, thuộc mức trung bình khá.
    • Các kỹ năng sử dụng thiết bị CNTT, khai thác thông tin trên Internet và sử dụng phần mềm văn phòng được đánh giá ở mức khá, trong khi khả năng sử dụng tiếng Anh trong CNTT thấp hơn (2,98/5).
    • Mức độ thành thạo ứng dụng CNTT trong giảng dạy của giảng viên không đồng đều, một số giảng viên còn hạn chế trong việc sử dụng CNTT để thiết kế bài giảng sinh động.

  3. Thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong thiết kế chương trình và bài giảng:

    • Nhà trường đã xây dựng kế hoạch và chỉ đạo các khoa, bộ môn thiết kế chương trình môn học, soạn giáo án có ứng dụng CNTT.
    • Tuy nhiên, việc kiểm tra, đánh giá và giám sát việc thực hiện còn chưa đồng bộ và thiếu cơ chế khen thưởng phù hợp để khuyến khích giảng viên.
    • Cơ sở vật chất, thiết bị CNTT được đầu tư hiện đại, nhưng việc sử dụng và quản lý chưa tối ưu, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học.

  4. Quản lý ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập:

    • Nhà trường đã áp dụng các phần mềm thi trắc nghiệm và quản lý kết quả học tập qua mạng, giúp nâng cao tính chính xác và khách quan trong đánh giá.
    • Tuy nhiên, công tác quản lý ngân hàng đề thi và bảo mật thông tin còn nhiều hạn chế, cần được cải thiện để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của giảng viên về tầm quan trọng của CNTT trong dạy học là rất cao, phù hợp với xu thế đổi mới giáo dục hiện đại. Tuy nhiên, nhận thức của cán bộ quản lý còn ở mức trung bình, điều này có thể do họ không trực tiếp tham gia giảng dạy và chưa nhận thức đầy đủ vai trò quản lý ứng dụng CNTT. Năng lực ứng dụng CNTT của đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng bài giảng và hiệu quả quản lý.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này là phổ biến khi chuyển đổi số trong giáo dục đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ về con người và cơ sở vật chất. Việc thiếu cơ chế khen thưởng và kiểm tra đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT làm giảm động lực của giảng viên trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Cơ sở vật chất hiện đại chưa được khai thác tối đa do hạn chế về kỹ năng và quản lý.

Việc áp dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá đã có bước tiến nhưng vẫn cần hoàn thiện về mặt kỹ thuật và quy trình để đảm bảo tính công bằng và bảo mật. Các biểu đồ thể hiện điểm trung bình nhận thức và năng lực ứng dụng CNTT theo nhóm đối tượng sẽ giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và điểm mạnh, điểm yếu trong thực trạng hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực CNTT cho cán bộ quản lý và giảng viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao kỹ năng sử dụng CNTT, đặc biệt là kỹ năng thiết kế bài giảng điện tử và sử dụng phần mềm quản lý học tập.
    • Thời gian: Triển khai thường xuyên hàng năm, ưu tiên trong giai đoạn 2022-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo, Trung tâm CNTT của trường phối hợp với các đơn vị chuyên môn.

  2. Hoàn thiện cơ chế quản lý và kiểm tra, đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học

    • Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng bài giảng có ứng dụng CNTT, tổ chức kiểm tra định kỳ và đánh giá kết quả thực hiện.
    • Áp dụng cơ chế khen thưởng, động viên kịp thời đối với giảng viên và khoa, bộ môn có thành tích xuất sắc.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học 2022-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý chất lượng.

  3. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị CNTT đồng bộ, hiện đại

    • Mở rộng phòng học đa phương tiện, nâng cấp hệ thống mạng Internet, trang bị thiết bị hỗ trợ giảng dạy hiện đại như bảng tương tác, máy chiếu chất lượng cao.
    • Đảm bảo các phòng học có đủ thiết bị phục vụ cho các môn học đặc thù.
    • Thời gian: Kế hoạch đầu tư giai đoạn 2022-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Phòng Hành chính - Tổng hợp.

  4. Xây dựng và phát triển ngân hàng đề thi trắc nghiệm điện tử bảo mật, hiệu quả

    • Thiết lập hệ thống quản lý ngân hàng đề thi tập trung, có quy trình kiểm duyệt và bảo mật nghiêm ngặt.
    • Đào tạo giảng viên về kỹ năng soạn đề thi trắc nghiệm và sử dụng phần mềm thi trực tuyến.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2022-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất và phát triển nguồn nhân lực CNTT.

  2. Giảng viên đại học và cán bộ đào tạo

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức và năng lực ứng dụng CNTT trong thiết kế bài giảng, tổ chức lớp học và đánh giá kết quả học tập.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, tăng cường tương tác và hiệu quả truyền đạt kiến thức.

  3. Sinh viên và nhóm nghiên cứu giáo dục

    • Lợi ích: Hiểu được vai trò của CNTT trong học tập, từ đó chủ động sử dụng các công cụ CNTT để nâng cao hiệu quả học tập.
    • Use case: Tự học, tham gia các khóa học trực tuyến, nghiên cứu và phát triển kỹ năng mềm.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và chuyên gia công nghệ giáo dục

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách hỗ trợ ứng dụng CNTT trong giáo dục đại học.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo, phát triển hệ thống quản lý giáo dục thông minh và đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học lại quan trọng đối với trường đại học?
    Quản lý ứng dụng CNTT giúp đảm bảo việc sử dụng công nghệ hiệu quả, đồng bộ và phù hợp với mục tiêu đào tạo, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Ví dụ, quản lý tốt giúp tránh lãng phí thiết bị và tăng cường sự tương tác giữa giảng viên và sinh viên.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý ứng dụng CNTT tại các trường đại học là gì?
    Khó khăn bao gồm sự khác biệt về năng lực CNTT của giảng viên, hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu cơ chế kiểm tra, đánh giá và khen thưởng hiệu quả. Một số giảng viên lớn tuổi còn hạn chế trong việc sử dụng công nghệ, gây ảnh hưởng đến chất lượng bài giảng.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực ứng dụng CNTT cho giảng viên?
    Nhà trường cần tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn thường xuyên, hỗ trợ kỹ thuật và tạo môi trường học tập tích cực. Ví dụ, các lớp học về thiết kế bài giảng điện tử và sử dụng phần mềm quản lý học tập sẽ giúp giảng viên nâng cao kỹ năng.

  4. Cơ sở vật chất nào cần được đầu tư để hỗ trợ ứng dụng CNTT trong dạy học?
    Bao gồm phòng học đa phương tiện, hệ thống mạng Internet tốc độ cao, thiết bị máy chiếu, bảng tương tác, máy tính cá nhân cho giảng viên và sinh viên. Đầu tư đồng bộ giúp đảm bảo việc ứng dụng CNTT diễn ra hiệu quả và liên tục.

  5. Ứng dụng CNTT ảnh hưởng thế nào đến phương pháp dạy học và học tập?
    CNTT giúp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tương tác, cá thể hóa và linh hoạt hơn. Sinh viên có thể tiếp cận tài liệu học tập mọi lúc mọi nơi, giảng viên dễ dàng thiết kế bài giảng sinh động, từ đó nâng cao hiệu quả truyền đạt và tiếp thu kiến thức.

Kết luận

  • Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đang ở mức trung bình khá, với nhận thức và năng lực của giảng viên cao hơn cán bộ quản lý.
  • Cơ sở vật chất hiện đại đã được đầu tư nhưng việc quản lý và sử dụng chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng CNTT.
  • Các biện pháp quản lý cần tập trung vào bồi dưỡng năng lực CNTT, hoàn thiện cơ chế kiểm tra, đánh giá và khen thưởng, đồng thời nâng cấp cơ sở vật chất và hệ thống ngân hàng đề thi điện tử.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp khả thi và cấp thiết cho giai đoạn 2022-2026 nhằm nâng cao chất lượng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học.
  • Kêu gọi các đơn vị liên quan phối hợp triển khai các biện pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện hơn công tác quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục đại học.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp quản lý ứng dụng CNTT hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo và hội nhập quốc tế trong thời đại số!